تورم و رکود؛ دو چالش بزرگ صنعت ایران

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش «پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران در شهریور 1404» اعلام کرد که شاخص تولید و فروش شرکت‌های بورسی به ترتیب 10.8 و 16.1 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است.

این ارقام در ظاهر از بهبود نسبی فعالیت تولیدی در کشور حکایت دارند، اما بررسی جزئیات این رشد، واقعیت متفاوتی را نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که بخش عمده رشد ثبت‌شده تنها در چند صنعت خاص متمرکز بوده و بخش وسیعی از صنایع همچنان با رکود و افت تولید دست و پنجه نرم می‌کنند.

تمرکز رشد در صنعت خودرو و فلزات پایه

مطابق داده‌های گزارش، صنعت خودرو و قطعات با ثبت 26.4 درصد رشد در تولید و 19.5 درصد افزایش در فروش، بیشترین سهم را در رشد شاخص کلی بخش صنعت داشته است. رشد تولید در خودروسازی به گفته تحلیلگران، بیشتر ناشی از تکمیل خودروهای ناقص، تسویه تعهدات معوق و سیاست‌های انقباضی دولت در عرضه بوده تا بهبود واقعی بهره‌وری یا افزایش تقاضای بازار.

در کنار این بخش، صنایع فلزات پایه و دارویی نیز عملکرد مثبتی را ثبت کرده‌اند. تولید فلزات پایه نسبت به سال گذشته رشد کرده که بخشی از آن به افزایش قیمت جهانی فلزات و رونق صادرات نسبت داده شده است.

در مقابل، صنایع مصرفی از جمله غذایی و آشامیدنی، چوب و کاغذ، ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی با افت تولید مواجه بوده‌اند. به گفته مرکز پژوهش‌ها، کاهش قدرت خرید مردم، محدودیت نقدینگی بنگاه‌ها و رکود در بازار داخلی از عوامل اصلی افت این صنایع بوده است.

فشار تورمی بر تولیدکنندگان

مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش دیگری از این گزارش به رشد قابل توجه شاخص قیمت صنایع بورسی اشاره کرده است. طبق این گزارش، قیمت محصولات صنعتی در شهریورماه 4.2 درصد نسبت به ماه قبل و 46.1 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است.

این روند نشان می‌دهد که تورم تولیدکننده همچنان بالا باقی مانده و فشار هزینه‌ای بر تولیدکنندگان ادامه دارد. بیشترین رشد قیمت‌ها مربوط به صنایع چوب و کاغذ، ماشین‌آلات و تجهیزات، و کانی‌های غیرفلزی بوده است.

کارشناسان معتقدند این افزایش قیمت، مستقیماً به رشد بهای انرژی، نرخ ارز و مواد اولیه وارداتی مرتبط است و در نهایت به تورم مصرف‌کننده منتقل می‌شود.

در حال حاضر «افزایش مداوم هزینه‌های تولید در کنار محدودیت‌های مالی و نوسانات نرخ ارز، توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی را کاهش داده و مانع از شکل‌گیری رشد پایدار در بخش صنعت شده است.»

وضعیت بخش معدن؛ رشد کم‌جان اما مثبت

در بخش معدن، شاخص تولید شرکت‌های بورسی در شهریور نسبت به ماه قبل 2.3 درصد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته 9.8 درصد رشد داشته است. همچنین شاخص فروش بخش معدن نسبت به ماه قبل 11.7 درصد افزایش یافته است. با این حال، مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید کرده که بخش معدن نیز از ناپایداری سرمایه‌گذاری و نوسان تقاضای جهانی رنج می‌برد و بدون اصلاح ساختار مالی و توسعه فناوری، تداوم رشد در این بخش دشوار خواهد بود.

 هشدار نسبت به رشد نامتوازن صنعتی

این نهاد پژوهشی تأکید کرده است: «اگرچه شاخص‌های تولید و فروش در ماه‌های اخیر بهبود یافته‌اند، اما این رشد به‌صورت محدود و نامتوازن میان صنایع توزیع شده است. تداوم رکود در صنایع مصرفی و افزایش هزینه‌های تولید می‌تواند رشد صنعتی را ناپایدار و شکننده کند.»

در ادامه، نبود سیاست صنعتی شفاف، نوسانات نرخ ارز و ضعف تقاضای مؤثر در بازار داخلی را از مهم‌ترین چالش‌های فعلی بخش صنعت دانسته و تأکید کرده است که بدون یک برنامه منسجم برای تحریک تقاضا و کاهش هزینه‌های تولید، رشد فعلی تداوم نخواهد داشت.

گزارش شهریورماه نشان می‌دهد اقتصاد صنعتی ایران در شرایطی قرار دارد که رشد محدود در چند صنعت بزرگ، نمی‌تواند جبران رکود گسترده در صنایع کوچک و متوسط را بکند.

از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های تولید، فشار نقدینگی و نبود سرمایه‌گذاری تازه، زنگ خطر بازگشت رکود صنعتی را به صدا درآورده است. به نظر کارشناسان، اگر دولت سیاست صنعتی واحد و حمایت هدفمند از تولیدکنندگان واقعی را در پیش نگیرد، رشد فعلی تنها به‌صورت مقطعی باقی خواهد ماند و مسیر تولید دوباره در سراشیبی قرار می‌گیرد.