تپه اشرف در پرتگاه فراموشی / شناسنامه باستانی اصفهان نابود شد

اصفهان - باستان‌شناسان طی هفت فصل کاوش در تپه اشرف به سازه هخامنشی، قلعه ساسانی و بقایای شهر اشکانی رسیدند، حالا اما شناسنامه باستانی شهراصفهان درگیرودار تدبیر مدیران زیر غبار فراموشی دفن است.

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها - ندا سپاهی: از پاییز 1399 که جستجوی تاریخ نصف جهان در تپه اشرف به بهانه کمبود بودجه دوباره متوقف شد شناسنامه باستانی شهر اصفهان در گیرودار تدبیر و وعده‌های مدیران میراث فرهنگی و شهرداری به حال خود رها و زیر غبار بی مهری و فراموشی دفن شده است.

سارویه که بیشتر به نام تپه اشرف یا کهن دژ شناخته می‌شود، به گفته باستان‌شناسان قدمتی دستکم هفت هزار ساله دارد. سارویه که کتابخانه بزرگ هخامنشیان نیز بوده است در حمله اعراب به ایران ویران شد و بقایای آن امروز بصورت تپه‌ای در حاشیه خیابان مشتاق دوم در شرق شهر اصفهان باقی مانده است. خیابانی که برای احداث آن در سال 1371 چهار هزار متر از این بنای باستانی 12 هکتاری تسطیح شد و ساختمان‌ها یکی پس از دیگری سر بر آوردند و حالا روزی صدها خودرو روی میراث و تاریخ کهن تردد می‌کنند.

باستان‌شناسان در هفت فصل کاوش در دل پر رمز و راز سارویه طی 10 سال بین سال‌های 89 تا 99 به آثاری از دوران هخامنشی تا قرن دوازدهم هجری قمری دست یافتند. کشف لایه خشتی و سفال‌های دوره هخامنشی، قلعه و سکه ساسانی، سفال‌های مربوط به قرن سوم پیش از میلاد (سلوکی و اشکانی)، حوضخانه بنای نیمه تمام کاخ اشرف، سه تدفین و اسکلت بانوان اشکانی، گورخمره ای، کارگاه عصاره گیری انگور، کارگاه ذوب فلزات، سکه اشکانی، یک چاه ساسانی و دو چاه اشکانی (تصفیه خانه) تنها گوشه‌ای از رازهای ناگشوده تاریخ اصفهان پیش از اسلام در تپه اشرف است.

دفن شناسنامه باستانی اصفهان زیر خروار وعده‌ها

اردیبهشت امسال علیرضا ایزدی مدیرکل پیشین میراث فرهنگی اصفهان در گفتگویی با خبرنگار مهر از آغاز فصل جدید کاوش‌ها در تپه اشرف پس از سه سال وقفه در شهریورماه خبرداد و گفت که سال جاری فصول کاوشی در تپه اشرف را در فضای تعاملی و پژوهشی آغاز و این بخش فراموش شده از هویت باستانی اصفهان را احیا خواهیم کرد. حالا ایزدی از میراث فرهنگی اصفهان رفته و شهریور نیز از نیمه گذشته است و تپه اشرف زیر خروار وعده‌ها به فراموشی سپرده شده و وزارت میراث فرهنگی هیچ برنامه‌ای برای حفظ شناسنامه باستانی نصف جهان ندارد.

علیرضا جعفری زند سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف در این ارتباط به خبرنگار مهر می‌گوید: اظهارات ایزدی مدیرکل پیشین میراث فرهنگی اصفهان در مورد آغاز فصل جدید کاوش در تپه اشرف فقط یک صحبت بوده است و حالا ایشان از این سمت کنار رفتند در حالی که چند ماه قبل مصاحبه‌ای درباره تپه اشرف داشتند و برای من سوال بود اگر این تپه با توجه به آن مصاحبه اینقدر برای ایشان اهمیت داشته چه قدمی طی مدتی که مدیریت میراث فرهنگی اصفهان را برعهده داشت برای تپه اشرف برداشت؟ چرا هیچ اتفاقی نیافتاد و حتی نخواست که یک‌بار بازدیدی از تپه اشرف داشته باشد و ببیند که آنجا چیست؟!

وی می‌افزاید: برای حمایت با بخش‌های دیگری رایزنی‌هایی داشتم تا از طریق دیگر فصل جدید کاوش اتفاق افتد. امیدوارم که این بار میراث فرهنگی بتواند به موقع وارد عمل شود.

وضعیت تپه اشرف اسفبار است

سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف تصریح می‌کند: درخواستم از شورای شهر و شهرداری اصفهان این است که کمک کند تا تپه اشرف از این وضعیت نابسامان بیرون آید زیرا تپه اشرف علاوه بر اینکه نیاز به کاوش‌های مجدد دارد باید محصور شود.

این باستان شناس وضعیت فعلی تپه اشرف را بسیار اسفبار توصیف می‌کند و می‌افزاید: بنای سارویه روز به روز رو به تحلیل است و از بین می‌رود، به محل اسکان معتادان و کارتن خواب‌ها تبدیل شده و به‌دلیل وضعیت موجود، یک لکه سیاه در شهر اصفهان است.

جعفری زند با بیان اینکه میراث فرهنگی برای تپه اشرف بودجه ندارد، خاطرنشان می‌کند: می‌کوشیم که برای این مهم از طریق نهادهای دیگر کمک بگیریم. آخرین فصلی که در تپه اشرف کار کردیم سال 99 و اسپانسر اداره آب و فاضلاب اصفهان بود و حالا سه سال در کاوش‌ها وقفه افتاده است.

وی می‌افزاید: مسئله این است که میراث فرهنگی اصفهان چون آثار تاریخی بسیاری دارد توجهی به این اثر به این مهمی نشده و نمی‌شود.

سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف می‌گوید: در دوره قبلی مدیریت شهری اصفهان، اعضای شورای شهر و شهردار وقت را متقاعد کردم که برای تپه اشرف وارد عمل شوند ولی متأسفانه میراث فرهنگی با روش اشتباهی که پیش گرفت این اتفاق نیافتاد.

جعفری زند تصریح می‌کند: میراث فرهنگی نه تنها همکاری لازم را نکرد بلکه نسبت به این مسئله و جریان بی تفاوت ماند و حتی در شورای شهر اصفهان نیز که جلسه‌ای با حضور معاون میراث فرهنگی برگزار کردیم به نتیجه نرسید اما امید دارم که این گام برداشته شود هرچند تاکنون از جانب اداره میراث فرهنگی در خصوص فصل هشتم کاوش هیچ اتفاقی نیافتاده و هیچ برنامه و نشستی نبوده است.

میراث فرهنگی برای حفظ تپه اشرف پول ندارد

این باستان شناس با اشاره به اینکه تپه اشرف نیازمند انجام 50 فصل کاوش است، می‌گوید: من هیچ گاه این درخواست را ندارم که پنجاه فصل پشت سر هم انجام شود اما حداقل یکی - دو فصل دیگر نیاز است و از همه مهم‌تر محصور کردن این بنا بسیار ضرورت دارد.

وی ادامه می‌دهد: سال 89 که آغاز کاوش‌های ما در تپه اشرف بود، دیوار سارویه قرار شد نرده گذاری و نیروی محافظ و نگهبان در این بنا به کار گرفته شود اما از آن سال تاکنون هیچ اتفاقی نیافتاد و این تپه بی در و پیکر ماند و حتی برای نصب تابلو در این بنا گفتند پولی نداریم تا چند ماه پیش که تابلویی سیمانی نصب کردند.

سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف خاطرنشان می‌کند: میراث فرهنگی خیلی تلاشی برای تپه اشرف نکرده و نمی‌کند و متأسفانه این بنای تاریخی و اسرارآمیز همین‌طور به حال خود رهاست؛ نیاز است نهادهای مختلف وارد عمل شوند تا کاوش‌ها به نتیجه برسند وگرنه این تپه روز به روز تحلیل می‌رود، سارویه پیست موتورسواری و محل اسکان کارتن خواب‌ها شده و متأسفانه سال پشت سال می‌گذرد و هیچ اتفاقی در تپه اشرف نمی‌افتد.

مکاتبات برای تأمین اعتبار فصل جدید کاوش در تپه اشرف انجام شد

اما شهرام امیری مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در پاسخ به این پرسش که چرا علی‌رغم وعده مدیرکل پیشین میراث فرهنگی مبنی بر آغاز فصل هشتم کاوش در تپه اشرف از شهریور ماه، تاکنون این اتفاق نیافتاده؟ به خبرنگار مهر می‌گوید: مشکل در تأمین اعتبار است و به محض اینکه اعتبار تأمین و ابلاغ شود فصل جدید کاوش را در تپه اشرف آغاز می‌کنیم زیرا بخشی از تاریخ اصفهان در این تپه است.

وی با بیان اینکه مکاتبات برای تأمین اعتبار فصل هشتم کاوش در تپه اشرف با وزارتخانه انجام شده است، می‌افزاید: منتظر ابلاغ اعتبار هستیم و بدون تأمین آن نمی‌توان کار کرد ضمن اینکه از میزان اعتبار اطلاعی ندارم و بستگی به تصمیم تهران دارد.

مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه تپه اشرف در سال‌های قبل وضعیت وخیمی داشت، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر شرایط نسبت به گذشته خیلی بهتر شده زیرا خانه‌های پشت بنای تپه اشرف خریداری شد، دیوار کشی و جلوی آن نرده کشی شد و اینگونه نیست که فکر کنید رهاست به امان خدا.

تپه اشرف درگیر مسائل مالکیتی است

امیری می‌گوید: این محدوده درگیر مسائل مالکیتی است و بخش‌هایی از دو طرف خیابان مشتاق در گذشته اتفاقاتی افتاده که براحتی نمی‌توان تپه اشرف را کامل محصور کرد اما تا جایی که امکان پذیر بود حصارکشی شد و برای حدود هفت هکتار از تپه اشرف سند اخذ شد و دور بنا به ارتفاع 80 تا یک متر دیوار کشی شده است.

وی ادامه می‌دهد: تمام خانه‌های اطراف تپه اشرف خریداری و تخریب شد، منطقه‌ای شبیه حلبی آباد در پشت این تپه وضعیت فجیعی ایجاد کرده بود و زباله تخلیه می‌کردند اما با همکاری خوب منطقه چهار شهرداری اصفهان آنجا از زباله پاکسازی شد.

بخشی از تپه اشرف زیر خیابان مشتاق دوم است

مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان می‌گوید: متأسفانه حدود سه چهار دهه قبل خیابانی که احداث شد دقیقاً از وسط تپه اشرف رد شده و اکنون بخشی از تپه زیر خیابان مشتاق دوم است و به دلیل ساخت و سازهایی که در این خیابان شده اکنون با مردم به مشکل برخوردیم و تعارضاتی وجود دارد؛ سخت است که این هفت هکتار را دورش دیوار کشی کنیم، بحث‌های مالکیتی دارد اما تا جایی که امکان داشت تلاش کردیم که اطراف بنا را بهینه سازی کنیم.

امیری خاطر نشان می‌کند: پیش‌تر با شهرداری اصفهان رایزنی کردیم که تپه اشرف به یک اکو موزه تبدیل شود، متأسفانه اعتبارات سنگینی می‌خواهد که امید است هم وزارت میراث فرهنگی و هم‌شهرداری اصفهان حمایت کنند چرا که بر اساس طرحی که داریم آنجا باید یک محور گردشگری ایجاد شود تا بواسطه بازدید گردشگران وضعیت بخش محروم نشین آن منطقه مانند جی شیر بهبود یابند.

مدیریت شهری اصفهان برای تپه اشرف کمک خواهد کرد

خبرنگار مهر همچنین کوشید با رئیس شورای اسلامی شهر و سازمان نوسازی شهرداری اصفهان در خصوص تپه اشرف گفتگو کند که بی نتیجه بود اما عباس حاج رسولی‌ها رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان در این باره به مهر می‌گوید: متولی انجام کاوش‌ها در تپه اشرف بیشتر اداره میراث فرهنگی است اما ما هم باید کمک کنیم که حتماً حمایت خواهیم کرد زیرا میراث فرهنگی بودجه کافی و ساختار مناسب برای نگهداری آثار تاریخی ندارد.

وی اضافه می‌کند: مدیریت شهری اصفهان در رابطه با تپه شرف کمک خواهد کرد همانگونه که تاکنون برای حفظ میراث فرهنگی شهر میلیاردها تومان هزینه کرده است و شهرداری اصفهان همواره برای حفظ میراث تاریخی در مناطق یک، سه، پنج و شش هزینه کرده و برای تپه اشرف نیز کمک خواهد کرد.

تپه اشرف با مساحتی 12 هکتاری سال 1310 در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید. بنای کهن سارویه گنجینه‌ای است از تاریخ و تمدن پیش از اسلام دیار نصف جهان که اسرار هزاران ساله را در خود نهفته و رازهای ناگشوده این میراث کهن و کشف و حفظ آن‌ها برای نسل امروز و آیندگان بسیار اهمیت دارد. وجود چنین گنجینه‌ای در هر کشوری ظرفیتی برای اقتصاد گردشگری بشمار می‌رود اما شوربختانه وزارت میراث فرهنگی ایران، تپه اشرف را چون مخروبه‌ای بی ارزش به حال خود رها کرده است.