جذابیت فراموش‌شده «فیلم‌های ورزشی»/ جایی برای پیرمردها نیست!

تولید فیلم‌های ورزشی همواره در سینمای ایران مورد غفلت بوده است و معدود آثار موفق در این حوزه هم هیچگاه جریان‌ساز نبوده‌اند؛ دلیل عدم بهره‌مندی سینمای ایران از جاذبه‌های ورزشی چیست؟

خبرگزاری مهر- گروه هنر - نیوشا روزبان: در سال جاری، سینمای ایران میزبان 3 فیلم با محوریت «ورزش» بود؛ «غلامرضا تختی» به کارگردانی بهرام توکلی با محوریت کشتی، «معکوس» به کارگردانی پولاد کیمیایی با محوریت اتومبیلرانی و این روزها هم «سونامی» به کارگردانی میلاد صدرعاملی با محوریت تکواندو.

اکران 3 فیلم با موضوع ورزش در طول یک سال از معدود اتفاقاتی است که هر سال در سینمای ایران رخ نمی‌دهد و کمتر شاهد میل سینماگران نسبت به ساخت فیلم‌های از این دست هستیم؛ چه اینکه در اکران 98 هم سه فیلم مورد اشاره نتوانستند گیشه موفقی داشته باشند و برخلاف جذابیت و اقبال بلند فیلم‌های ورزشی در سینمای جهان، گویی این گونه سینمایی در ایران همچنان با مهجوریت مواجه است.

اما چرا فیلم‌های ورزشی به‌رغم ظرفیت بالایی که برای جذب مخاطب به سالن‌های سینما دارند، همواره مهجور بوده‌اند و مورد غفلت سینماگران قرار گرفته‌اند؟

تجربه‌های موفقی که جریان‌ساز نشد

«خط پایان» به کارگردانی محمدعلی طالبی که در سال 65 با داستان تلاش یک دوچرخه‌سوار برای قهرمانی مقابل دوربین رفت و «صعود» اولین فیلم سینمایی کارنامه فریدون جیرانی که در سال 66 با داستان دو کوهنور ساخته شد را می‌توان از اولین فیلم‌های سینمای پس از انقلاب در زمره سینمای ورزشی می‌توان قلمداد کرد.

اما بهترین دوران اکران فیلم‌های ورزشی در سینما که اتفاقا با استقبال مخاطبان هم همراه بود در نیمه دوم دهه 70 رقم خورد. فیلم سینمایی «سرعت» به کارگردانی محمدحسین لطیفی با محوریت رقابت دو ورزشکار در میدان اتومبیلرانی در سال 75 و تولید و اکران دو فیلم «یاس‌های وحشی» و «شیرهای جوان» به کارگردانی محسن محسنی نسب در سال‌های 77 و 79 یکی از موفق‌ترین دوران استقبال از فیلم‌های ورزشی بر پرده سینماها را در ایران رقم زد.

در این دوره مخاطبان سینما علاقه بسیاری به دیدن فیلم‌های ورزشی داشتند، اما این علاقه با روی کار آمدن آثار اجتماعی، رنگ باخت و مخاطبان به سمت تماشای فیلم‌های اجتماعی جذب شدند، به گونه‌ای که تولید فیلم با موضوع ورزش بسیار کم شد. در واقع می‌توان گفت با تولید فیلم‌های اجتماعی ذایقه مخاطب تغییر کرد و استقابال کمتری نسبت یه این فیلم‌ها داشت.

البته دلایل مختلفی برای تولید نشدن فیلم‌های ورزشی وجود دارد که یکی از مهمترین دلایل آن مخاطب است، از طرف دیگر نبود بازیگران مناسب برای نقش‌های ورزشی سبب می‌شود که سینماداران کمتر تمایل به اکران فیلم‌های ورزشی داشته باشند.

همین مساله سبب می‌شود که کارگردان و تهیه‌کننده برای جلب رضایت سینماداران و جذب مخاطب از بازیگران چهره برای نقش شخصیت‌های ورزشی استفاده کنند که این مساله خود با مشکلاتی همراه است و باورپذیری را برای مخاطب سخت می‌کند.

در سال جاری فیلم سینمای «غلامرضا تختی» به کارگردانی بهرام توکلی در سینماها نمایش داده شد و نقش دوره‌های سنی زنده‌یاد غلامرضا تختی را 3 نفر از کشتی‌گیران کشور بازی کردند که این افراد چندان در سینما شناخته شده نبودند، هرچند شخصیت زنده یاد تختی به عنوان یک پهلوان هنوز هم برای مردم جامعه مهم است، اما با توجه به اینکه کارگردان در این پروژه از کشتی گیران به عنوان بازیگر نقش تختی بهره برده بود، فروش چندان موفقی در گیشه نداشت و سینمای ایران یک بار دیگر ثابت کرد که بدون بازیگر چهره مخاطب به تماشای فیلم‌های سینمایی نمی‌رود.

فیلم سینمایی «معکوس» هم به رغم ترکیب قابل قبول بازیگران و سکانس‌های جذاب رقابت اتومبیلرانی، نتوانست در چرخه اکران خودی نشان دهد. شرایطی که می‌توان مشابه آن را برای «سونامی» هم متصور بود.

البته طی سال‌های اخیر فیلم‌های ورزشی مانند «ضربه فنی» به کارگردانی غلامرضا رمضانی، «من یک ایرانیم» به کارگردانی محمدرضا آهنج و... هم با موضوعات و داستان‌های ورزشی تولید شده اند که آن‌ها هم چندان در گیشه موفق نبودند.

این مساله در شرایطی است که برخی از سینماگران معتقدند فیلم ورزشی خوب می‌تواند مخاطب جذب کند، و برخی دیگر براین باورند که مخاطب تمایلی به دیدن این آثار ندارد.

بازیگران 40 ساله سینما نمی‌توانند نقش ورزشکاران را بازی کنند

محسن محسنی‌نسب کارگردان و تهیه‌کننده سینما که فیلم موفق «یاس‌های وحشی» را در اواخر دهه 70 روی پرده سینما برده بود، درباره این نوع از فیلم‌ها به خبرنگار مهر گفت: معتقدم فیلم‌های ورزشی مخاطب خود را دارد و بی‌شک در گیشه فروش خوبی نیز خواهد داشت، به عنوان مثال فیلم «یاس‌های وحشی» فروش بسیار خوبی داشت و مخاطبان بسیاری برای دیدن این فیلم به سینماها آمده بودند. اما اینکه چرا در سال‌های اخیر فیلم‌های ورزشی در سینمای ایران ساخته نمی‌شود، تنها مربوط به این نوع از سینما نیست، مشکل اصلی این است که هر فیلمی در هر زمینه‌ای ساخته شود اما در آن بازیگران شناخته شده حضور نداشته باشند، نمی‌تواند فروش خوبی داشته باشد.

وی با اشاره به بازیگرمحور شدن سینما بیان کرد: در حال حاضر تعدادی بازیگر وجود دارند که حضور آن‌ها در فیلم فروش خوب فیلم را تضمین می‌کند و اگر این بازیگران در فیلم حضور نداشته باشند، اثر مورد نظر شانس اکران ندارد.

کارگردان فیلم «شاخ کرگدن» ادامه داد: میلاد صدرعاملی فیلم «سونامی» را با بازی بهرام رادان ساخته است که درباره تیم ملی تکواندو ایران است، در نظر بگیرید که تکواندو ورزشی است که در سن 27 سالگی ورزشکار در آن بازنشسته می‌شود و ورزشکاران برای حضور در تیم ملی معمولا سنین 16 یا 17 سال را دارند، حال تصور کنید که بهرام رادان که یکی از بازیگران شناخته شده سینمای ایران است، نقش یکی از شخصیت‌های اصلی این فیلم را بازی کرده آن هم بازیگری که نزدیک به 40 سال سن دارد!

وی بیان کرد: در واقع کارگردان مجبور بوده برای فروش مناسب فیلم خود یک چهره مخاطب‌پسند را انتخاب کند، در چنین شرایطی جامعه ورزشکار به چنین فیلمی اعتماد نمی‌کند و از فیلم استقبال نمی‌شود.

محسنی‌نسب: لزومی ندارد کسی که نقش یک ورزشکار را بازی می‌کند حتما ورزشکار باشد، اما به لحاظ فیزیک باید به شخصیت فیلم نزدیک‌تر باشدمحسنی‌نسب با تاکید بر اینکه باید برای ساخت فیلم ورزشی و باورپذیرتر کردن آن، از چهره‌های جدیدی در سینما استفاده کرد، گفت: نمی‌توان تا همیشه از پیرمردها و بازیگران مسن برای بازی‌های این چنین استفاده کنیم، به عنوان مثال رضا گلزار با 40 سال سن، هنوز نقش یک پسر مجرد و جوان را در سینمای ایران بازی می‌کند. استفاده از چنین بازیگرانی برای نقش جوان‌هایی که جویای نام هستند، باورپذیری را برای مخاطب کم می‌کند.

وی توضیح داد: یکی از مسائلی که باعث می‌شود یک فیلم با موضوع‌های مختلف از جمله ورزش در سینما ساخته نشود این است که سینماداران برای اکران و چگونگی نمایش فیلم‌ها تصمیم می‌گیرند، در چنین شرایطی طبیعی است که اگر من به عنوان یک کارگردان بخواهم یک فیلم مانند «یاس‌های وحشی» را با حضور چهره‌های جدید بسازم، امکان اکران فیلم مورد نظر وجود ندارد، به همین دلیل است که ساخت چنین فیلم‌هایی بسیار کم است و سینماگران به سمت تولید آن نمی‌روند.

کارگردان فیلم سینمایی «شیرهای جوان» در پاسخ به این پرسش که برای تولید موفق چنین فیلم‌هایی باید از بازیگر ورزشکار یا ورزشکار بازیگر استفاده کرد، گفت: لزومی ندارد کسی که نقش یک ورزشکار را بازی می‌کند حتما ورزشکار باشد، اما به لحاظ فیزیک باید به شخصیت فیلم نزدیک باشد، در فیلم «یاس‌های وحشی» جعفر دهقان را به عنوان بازیگر نقش اصلی انتخاب کردم، این بازیگر ورزشکار نبود اما فیزیک آن مناسب بازی در نقش یک ورزشکار بود، البته در کنار این بازیگر، ورزشکاران نیز حضور داشتم، به عنوان مثال شخصیت بد فیلم که یک ورزشکار اسرائیلی بود را رامین برازنده که خود یک ورزشکار بود، بازی کرده بود.

وی تاکید کرد: باید بازیگرانی داشته باشیم که توان بازیگری در حوزه ورزش را داشته باشند، به عنوان مثال امیر جدیدی ممکن است ورزشکار نباشد، اما فیزیک مناسبی برای بازی در نقش ورزشی دارد.

این کارگردان سینما ادامه داد: اگر بتوانیم به سینماداران تفهیم کنیم که فیلم ورزشی می‌تواند مخاطبان قابل توجهی داشته باشد، می‌توانیم شرایط برای تولید و اکران مناسب را فراهم کنیم.

وی درباره چگونگی حمایت از تولید فیلم‌های ورزشی بیان کرد: در بحث حمایت از ساخت فیلم‌های ورزشی می‌توان گفت حمایت‌هایی از سویی نهادهای ورزشی انجام می‌شود که می‌توان به دراختیار گذاشتن ورزشکاران رشته مورد نظر اشاره کنیم که بتوانند نقش ورزشکار را بازی کنند، همچنین لوکیشن‌هایی را به صورت رایگان در اختیار سینماگران قرار می‌دهند.

کارگردان فیلم سینمایی «یورش» توضیح داد: معتقدم دولت باید شرایطی را فراهم کند تا فیلم‌های ورزشی بدون حضور سوپراستارها شانس اکران داشته باشد، من در حال حاضر یک فیلمنامه ورزشی دارم که نزدیک به 2 سال است که برای تولید آن تلاش می‌کنم اما تا امروز موفق به ساخت آن نشده ام چرا که تهیه‌کنندگان و سرمایه گذاران نسبت به بازگشت سرمایه فیلم بدبین شده‌اند.

وی تاکید کرد: مساله مهم در حال حاضر این است که همه سینماگران به این باور رسیده اند که تنها با ساخت فیلم کمدی می‌توانند درآمدزایی کنند. این درحالی است که میزان فروش فیلم‌های کمدی هم چشمگیر نیستند. اگر نهادهای ورزشی برای تولید فیلم‌های ورزشی به میدان بیایند، می‌توان آن را قدمی بزرگ در این زمینه دانست.

به تصویر کشیدن چالش‌های ورزش قهرمانی در سینما

عبدالحمید احمدی معاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش نیز در این باره به خبرنگار مهر توضیح داد: موضوع فیلم‌های ورزشی چند سالی است که در حوزه ورزش مورد توجه قرار گرفته است، البته وزارت ورزش به عنوان سرمایه‌گذار در فیلم‌ها حضور ندارد، چرا که امکان مالی مناسبی برای سرمایه‌گذاری و یا تولید فیلم ندارد. اما در قالب برگزاری جشنواره فیلم ورزشی، برنامه‌های قابل توجهی انجام شده و ادامه هم دارد.

وی تاکید کرد: جشنواره فیلم‌های «سه دقیقه با ورزش» نیز با همکاری انجمن سینمای جوان را برگزار کردیم، که خود می‌تواند در ترغیب هنرمندان برای ساخت فیلم‌های ورزشی موثر باشد.

احمدی همچنین بیان کرد: در حوزه فیلم‌های ورزشی قرار است در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر در بخش نگاه ملی از فیلم‌هایی که موضوع ورزش دارند، تقدیر شود.

معاون وزیر ورزش: در حوزه فیلم‌های ورزشی قرار است در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر در بخش نگاه ملی از فیلم‌هایی که موضوع ورزش دارند، تقدیر شود. وی با اشاره به اینکه امیدوار است تا پایان سال جاری دوره جدید جشنواره فیلم‌های ورزشی برگزار شود، توضیح داد: خوشحالیم از اینکه سینما به موضوع ورزش توجه ویژه‌ای داشته است و موضوع‌های مختلف و متنوعی از ورزش و شخصیت‌های ورزشی به عنوان سوژه فیلم قرار گرفتند و آثار قابل توجهی چه به صورت سینمایی و چه به صورت مستند تولید شده است و همین مساله به فرهنگسازی در حوزه ورزش موثر است.

معاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش با بیان اینکه آثار مستند قابل توجهی با موضوع ورزش تولید شده است، گفت: مستند «جایی برای فرشته‌ها نیست» یکی از فیلم‌های ارزشمندی بود که در تلاش هستیم یک اکران خصوصی این فیلم را برای مدیران حوزه ورزش برگزار می‌کنیم.

وی ادامه داد: تا امروز هر یک از سینماگران چه در حوزه مستند و چه در سینمای بلند خواسته‌اند فیلمی با موضوع ورزش بسازند، سعی کرده‌ایم هرگونه حمایت و همراهی لازم را داشته باشیم.

احمدی با بیان اینکه توجه سینماگران به فیلم‌های ورزشی را یک فرصت مناسب در ورزش می‌دانیم و امیدواریم فرصت‌های بیشتری در این زمینه صورت گیرد، توضیح داد: روابط عمومی وزارت ورزش ارتباط خوبی را با سینماگران چه در حوزه سینمای بلند و چه در حوزه مستند داشته است و هر گونه کمک و همراهی که نیازمند هماهنگی از سوی وزارتخانه بوده است انجام شده است که از آن جمله می‌توان به مشاوره و در اختیار قراردادن مکان‌های مناسب ورزشی اشاره کرد.

وی تاکید کرد: ورزش یک موضوع مورد توجه در جامعه است و مردم نسبت به ورزش و قهرمانان ورزشی احساس و علاقه دارند، موضوع‌های بسیاری در ورزش وجود دارد که می‌تواند از طریق رسانه‌ای مانند سینما به تصویر کشیده شود.

معاون وزیر ورزش: تا امروز هر یک از سینماگران چه در حوزه مستند و چه در سینمای بلند خواسته‌اند فیلمی با موضوع ورزش بسازند، سعی کرده‌ایم هرگونه حمایت و همراهی لازم را داشته باشیممعاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش گفت: یکی از موضوعات بسیار جدی حوزه ورزش، کم تحرکی و مشکلات ناشی از آن است که سلامت مردم را به خطر انداخته است، ما نیازمند آن هستیم هرگونه حرکت و ورزش را برای مردم تبلیغ و ترویج کنیم. بی شک سینما می‌تواند انگیزه لازم برای روی آوردن به ورزش را در مردم جامعه را ایجاد کند.

وی توضیح داد: در حال حاضر چاقی و کم تحرکی از جمله دلایل به خطر افتادن سلامت مردم است، به همین دلیل یکی از چالش‌های اصلی ما همین است و می‌خواهیم این موضوع را با روش‌های مختلف به خصوص توسط سینما و تلویزیون به آن توجه شود.

احمدی گفت: موضوعات اجتماعی ورزش نیز می‌تواند برای سینما جذاب باشد، البته ورزش در حوزه قهرمانی معمولا با چالش‌هایی همراه است که می‌تواند موضوع جالبی برای به تصویر کشیدن آن در سینما باشد.

وی بیان کرد: البته ورزش هم عاری از آسیب نیست و معضلات ورزش از جمله زد و بند و تبانی، دوپینگ، موضوع‌هایی است که می‌تواند در رسانه‌ای مانند سینما پرداخت شود.

معاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش گفت: در حوزه مستند نیز باید بگویم که به همه فدراسیون‌های ورزشی این توسعه و تاکید را داشته ایم که برای توسعه فعالیت خود به ظرفیت سینما هم توجه داشته باشند، بعضی از فدراسیون‌ها این کار را کرده اند که از آن جمله می‌توان به «جایی برای فرشته نیست» اشاره کرد، مستندی که درمورد تیم ملی هاکی دختران است که فیلمساز از صفر تا صد روند پروسه شرکت در مسابقات این گروه از ورزشکاران حضور داشته اند. خوشبختانه سینمای مستند با همکاری باشگاه‌ها و فدراسیون‌های ورزشی تولیدات بسیار خوبی داشته اند که این تولیدات می‌تواند بهتر و بیشتر شود.

فیلم‌های ورزشی مخاطب ندارد

علی سرتیپی تهیه‌کننده سینما که این روزها فیلم سینمایی «سونامی» به کارگردانی میلاد صدرعاملی روی پرده سینما دارد اما اساسا دیدگاهی متفاوت درباره شرایط فیلم‌های ورزشی در چرخه اکران داشت و به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه تولید فیلم‌های ورزشی به غیر از یک یا 2 استثناء که از آن جمله می‌توان به «یاس‌های وحشی» اشاره کرد، هیچگاه در گیشه موفق نبوده است و نتوانسته پاسخگوی مخاطب در سینما باشد.

وی تاکید کرد: نمی‌توان گفت طی چند سال گذشته فیلم‌هایی که در مورد فوتبال، کاراته و یا ورزش‌های دیگر تولید شده است، در یادها مانده باشد، تا بتوان آن را نام برد، البته تاکید می‌کنم که اصولا این فیلم‌ها به یادماندنی نبوده اند.

وی با اشاره به اینکه فیلم‌های ورزشی مخاطب چندانی در سینما ندارد، توضیح داد: فیلم‌های ورزشی به دلیل موضوع خاصی که دارد، در گروه فیلم‌های تک بلیتی قرار می‌گیرد و خانواده‌ها و یا جوانان چندان دنبال این نوع از فیلم‌ها نیستند.

سرتیپی: فیلم‌های ورزشی به دلیل موضوع خاصی که دارد، در گروه فیلم‌های تک بلیتی قرار می‌گیرد و خانواده‌ها و یا جوانان چندان دنبال این نوع از فیلم‌ها نیستنداین تهیه‌کننده سینما بیان کرد: اینکه فیلم ورزشی خوش ساخت یا بدساخت باشد مهم نیست بلکه مهم این است در هر شرایطی این فیلم‌ها چندان مورد استقبال قرار نمی‌گیرند، در حال حاضر به دلایل مختلف آن اتفاقی که از نظر جذب مخاطب و فروش خوب برای فیلم‌های ورزشی رخ دهد، شکل نگرفته است.

سرتیپی گفت: می‌خواستم بدانم که در چنین شرایطی تولید «سونامی» به عنوان یک فیلم ورزشی چه نقاط منفی یا مثبتی دارد و آیا این نوع از فیلم‌ها می‌تواند در گیشه موفق باشد یا خیر. من به عنوان یک تهیه‌کننده و میلاد صدرعاملی به عنوان کارگردان، سعی کردیم تا یک فیلم ورزشی جوان گرای خاص بسازیم، اما زمانی که تولید فیلم شروع می‌شود، آنقدر اتفاقات مختلفی در پروسه فیلمسازی رخ می‌دهد که شاید نتوانیم به اهداف اصلی خود برسیم.

وی تاکید کرد: این را قبول دارم که بازیگران مناسبی برای فیلم‌های ورزشی وجود ندارد و کارگردان و تهیه‌کننده برای جذب مخاطب مجبور می‌شوند تا از بازیگران چهره برای فیلم خود استفاده کنند تا بتوانند به فروش قابل قبولی دست پیدا کنند، در واقع فضای موجود در حوزه فیلم‌های ورزشی باعث می‌شود تا برخی از موارد به تهیه‌کننده و کارگردان تحمیل شود.

سرتیپی در پایان گفت: از طرف دیگر اگر فیلم مورد نظر بازیگر چهره نداشته باشد، سینماداران از اکران آن خودداری می‌کنند و یا توجه مناسبی نمی‌شود. متاسفانه فضای دهه 60 و دهه 70 که جامعه از فیلم‌های ورزشی استقبال می‌کرد، در حال حاضر وجود ندارد.