جستاری بر نکته رهبر انقلاب درباره بعثت؛ ماجرای تجدید عهد انبیای الهی با پیامبر اسلام در شب معراج
یکی از معارف عمیق دین مبین اسلام مسئله عهد و میثاق انسانها نسبت به ارزش‌های الهی است که از آن به عنوان روز عهد یا «ألست» یاد می‌شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، رهبر معظم انقلاب اسلامی در بخشی از سخنان خویش به مناسبت فرارسیدن عید مبعث پیامبر اعظم (صلی‌الله علیه‌و آله و سلم)، با اشاره به مسئله عهد و میثاق انبیاء نسبت به یاری پیامبر اسلام (ص) فرمود: «مبعث پیامبر اسلام (ص) واقعه‌ای است که خداوند متعال از پیغمبران دیگر نسبت به آن میثاق و تعهد گرفته است که به پیامبر اسلام هم ایمان بیاورند و هم او را یاری کنند.»
یکی از معارف عمیق دین مبین اسلام مسئله عهد و میثاق انسانها نسبت به ارزش‌های الهی است که از آن به عنوان روز عهد یا «ألست» یاد می‌شود. به تصریح قرآن کریم و روایات متواتر، خداوند متعال از تمامی ذریه حضرت آدم (ع) تا دامنه قیامت و قبل از خلقت جسمانی آنها، بر ربوبیت خویش و رسالت پیامبر و ولایت اهلبیت (ع) پیمان گرفت. در بین این انسانها آنها که نسبت به همگان در این عهد الهی پیشی گرفتند، به عنوان السابقون و آنها که در بین السابقون از خود عزم راسخ‌تری نشان دادند، به عنوان اولوا العزم من الرسل شناخته شدند. بنابراین معیار رشد افراد به ویژه انبیای الهی، معرفت نسبت به ربوبیت خدا و خلفای بر حق ایشان است. در این باره امام صادق (ع) در روایتی به ابوبصیر فرمود: «ما من نبی نبئ و لا من رسول أرسل الا بولایتنا و تفضیلنا علی من سوانا؛ پیامبری هرگز به مقام پیامبری نرسید مگر به وسیله ولایت ما و برتری دادن ما نسبت به دیگران.»
از جمله آیاتی که حاکی از گرفتن عهد و میثاق خداوند از انسانها و مخصوصا پیامبران (ع) نسبت به ولایت اهلبیت (ع) است، آیه172 سوره اعراف است، آنجا که فرمود «و اذ أخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و أشهدهم علی أنفسهم أ لست بربکم قالوا بلی شهدنا أن تقولوا یوم القیام انا کنا عن هذا غافلین؛ و هنگامی را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم، ذریه آنان را برگرفت و ایشان را بر خودشان گواه گرفت که آیا پروردگار شما نیستم؟ گفتند: «چرا، گواهی دادیم» تا مبادا روز قیامت بگویید ما از این [امر] غافل بودیم.»
امام صادق (ع) فرمود: «سپس خداوند از پیامبران میثاق گرفت و گفت «آیا پروردگار شما نیستم؟» سپس [خداوند] فرمود و این محمد، رسول خدا و این، علی، امیرالمؤمنین (ع) نیست؟ [پیامبران] گفتند بله؛پس از آن نبوتشان تثبیت شد.» (بصائر الدرجات، ج1، ص70)
ماجرای عهد انبیای الهی با پیامبر اسلام (ص) در شب معراجهمچنین امام صادق در دیگر روایت به‌نقل از پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود «خداوند متعال، برای من و دوازده امام بعد از من، پیمان گرفت و آنها حجت‌های خدا بر خلقند، دوازدهمین ایشان، «قائم» است که خداوند به‌وسیله او، زمین را سرشار از قسط و عدالت می‌کند، همچنان که پر از ظلم و جور شده باشد؛ ان الله تعالی أخذ میثاقی و میثاق اثنی‌عشر اماما بعدی و هم حجج الله علی خلقه الثانی‌عشر منهم القائم الذی یملأ به الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا». (مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج1، ص283)
با توجه به این دست آیات و روایات می‌توان فعلا نتیجه گرفت:
1 قبل از خلقت جسمانی انسانها خداوند عرصه‌ای را برای اخذ عهد و میثاق از آنها فراهم کرد تا نسبت به ربوبیت او و دست‌پروردگانش یعنی پیامبر و ائمه معصومین و یاری ایشان عهد بگیرد. از این روست که در روایات می‌خوانیم معجزات انبیاء و رسولان در خدمت امام عصر (عج) می‌آید؛ همچون عصای موسی (ع) و نگین سلیمان نبی که با آن اجنه را تسخیر کرد. اینها گوشه‌ای از یاری انبیاء نسبت به ائمه علیهم‌السلام شناخته می‌شوند. 2 زندگی اهلبیت عصمت و طهارت (ع) محدود به حضور جسمانیشان نیست بلکه در تمام زمانها و مکانها با ابعاد نورانی و عرشی خویش حضور داشتند. 3 پیامبران در مواجهه با ابعاد نورانی و عرشی اهلبیت (ع)، مورد بهترین تربیتها قرار گرفتند، بنابراین هر آنچه که دارند، مدیون این انوار مقدس الهی هستند.
دیدار ابراهیم نبی (ع) با اهلبیت در عرش / وقتی ابراهیم (ع) از خداوند خواست شیعه اهلبیت شودزمانی که انبیای الهی عهد خود را با پیامبر تازه کردند
جالب است که امیرالمؤمنین (ع) روایتی از مواجهه تمام انبیاء با پیامبر اسلام (ص) در ابتدای سفر معراج‌شان و در بیت‌المقدس نقل می‌کنند. ایشان زیر آیه اول سوره اسراء: «سبحان الذی أسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الأقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا؛ پاک است آن که بنده خود را شبی از مسجد الحرام به مسجد الاقصی که پیرامون آن را برکت داده‌ایم برد، تا برخی از نشانه‌های خویش را به او بنماییم»، فرمود: از جمله نشانه‌هایی که به محمد نمایاند آنجا که به بیت المقدس برد، این بود که خداوند همه انبیاء و مرسلین را از ابتدا تا انتها جمع کرد و به جبرئیل فرمود دو تا دو تا اذان و اقامه بگو و او در اذان خود گفت: «حی علی خیر العمل»، سپس محمد صلی الله علیه و آله جلو آمد و بر آن قوم نماز خواند و هنگامی که بازگشت، خداوند به ایشان فرمود: «و سئل من أرسلنا من قبلک من رسلنا أ جعلنا من دون الرحمن آله یعبدون؛ و از رسولان ما که پیش از تو گسیل داشتیم جویا شو؛ آیا در برابر [خدای] رحمان، خدایانی که مورد پرستش قرار گیرند مقرر داشته‌ایم؟» (45 زخرف) پس رسول خدا فرمود: بر چه گواهی می‌دهید و چه چیز را عبادت می‌کنید؟ گفتند: شهادت می‌دهیم بر یکتایی و بی‌شریکی الله و اینکه تو رسول خدایی، بر این مطلب عهد و میثاق ما را گرفتی؛ فقال رسول الله علی من تشهدون و ما کنتم تعبدون قالوا نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له - و أنک رسول الله أخذت علی ذلک عهودنا و مواثیقنا». نافع گفت: راست گفتی ای ابو جعفر.
رجعت پیامبران برای یاری پیامبر و امیرالمؤمنین
اینگونه نصرت و یاری معنوی پیامبر و ائمه اطهار علیه‌السلام و مصادیق این یاری به صورت‌های مختلف در روایات دیگر اشاره شده است. امام صادق علیه‌السلام ذیل آیه 81 سوره آل‌عمران معروف به آیه «ألست» یا «میثاق»: «و اذ أخذ الله میثاق النبیین لما آتیتکم من کتاب و حکم ثم جاءکم رسول مصدق لما معکم لتؤمنن به و لتنصرنه... و [یاد کن] هنگامی را که خداوند از پیامبران پیمان گرفت که هرگاه به شما کتاب و حکمتی دادم، سپس شما را فرستاده‌ای آمد که آنچه را با شماست تصدیق کرد، البته به او ایمان بیاورید و حتما یاریش کنید...» فرمود:
خداوند هیچ پیامبری از آدم علیه‌السلام تا عیسی مبعوث نکرد جز اینکه به دنیا باز می‌گردند و امیرالمؤمنین را (در زمان رجعت) یاری می‌کند و آن، فرموده خداست که فرمود: «لتؤمنن به؛ به او ایمان بیاورید» یعنی به رسول‌الله (ایمان بیاورید) و آنجا که فرمود «لتنصرنه؛ حتما او را یاری کنید» یعنی امیرالمؤمنین را یاری کنید. ما بعث الله نبیا من لدن آدم الی عیسی ع الا أن یرجع الی الدنیا فینصر أمیر المؤمنین (ع) و هو قوله «لتؤمنن به» یعنی رسول الله و لتنصرنه یعنی أمیر المؤمنین. (تفسیر القمی، ج1، ص25)
* سعید شیری
انتهای‌پیام /