جولان "خرگوش سفید" در مدارس

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صنعت نوشت‌افزار ایرانی در یک دهه گذشته کوشیده تا با تقویت بخش صنعت و پرداختن به محتوای بومی، سهم خود را از بازار نوشت‌افزار داخل افزایش دهد. در این مدت، سهم محصولات ایرانی از 20 درصد، به بیش از 60 درصد افزایش یافته است.

سهم طرح‌های ایرانی از بازار نوشت‌افزار: تنها 20 درصد

گشت و گذار در بازار لوازم‌التحریر در آستانه سال تحصیلی جدید نشان می‌دهد که علی‌رغم اهتمام تولیدکنندگان به عرضه محصولات ایرانی، همچنان غلبه سلیقه و میل مخاطب به سمت کاراکترهای غیر بومی است؛ کاراکترهایی که پیش‌تر به واسطه تولید فیلم و انیمیشن به مخاطب معرفی شده‌اند و بعدتر در دیگر حلقه‌های صنایع فرهنگی مانند نوشت‌افزار، عروسک و اسباب‌بازی، محصولات اتاق کودک و... بازتولید شده و حالا رایگان، در قالب لوازم‌التحریر در اختیار کودکان و نوجوانان ایرانی قرار می‌گیرد.

بازار لوازم‌التحریر در این روزها و در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید پر است از خانواده‌هایی که برای خرید آمده‌اند. نگاهی گذرا به نوع انتخاب‌ها، نشان می‌دهد که امسال غلبه بر محصولات کرومی و لبوبو است؛ دو کاراکتری که در شش ماه نخست سال میلادی، بیشترین فروش را در سطح جهان داشته‌اند. انواع محصولات با طرح‌های متنوع و خوش آب و رنگ با این کاراکترها تولید شده‌اند؛ از کیف و جامدادی و دفتر گرفته تا قمقمه و پاک‌کن و حتی کفش.

طرح های جذاب غربی روی دفترهای ایرانی

با اینکه بسیاری از محصولات عرضه شده در بازار ایرانی است و از کیفیت خوبی از نظر جنس و رعایت مسائل بهداشتی بهره‌مند است، اما با طرح‌های غربی عرضه شده‌اند. رحمتی، یکی از فروشندگان بازار، دلیل آن را اقبال مشتری و نگاه بازار به خواسته او می‌داند‌. به گفته او؛ تولیدکننده در شرایط اقتصادی فعلی، به بازگشت سرمایه خود می‌اندیشد و اگر نتواند در این روزها که اوج فروش محصولات است، کالای خود را به فروش نرساند، مجبور به نگهداری محصول خواهد بود و متحمل هزینه بیشتر خواهد شد.

تب تند ترندبازی

طبق پژوهش‌های صورت گرفته از سوی نهادها و مراکز متولی از جمله مرکز پژوعش‌های مجلس شورای اسلامی، هر پنج کاراکتر محبوب کودکان ایرانی، خارجی هستند. در میان کاراکترهای ایرانی که در سال‌های گذشته وارد چرخه صنایع فرهنگی شده‌اند، تنها "ببعی قهرمان" توانسته نظر مخاطب را بیشتر جلب کند که این علاقه در میان دختران، پررنگ‌تر لز پسران بوده است. محبی، نوجوانی است که به همراه مادرش برای خرید به بازار آمده و دوست دارد تمام محصولات امسال را با تم بنفش و طرح یک کاراکتر خاص تهیه کند. او دلیل این انتخاب را "جذاب" بودن آن عنوان کرد و گفت: این کاراکتر در میان نوجوانان محبوب است، نه فقط لوازم‌التحریر که حتی تم‌های تولد و لباس و کیک و... را نیز با همین طرح انتخاب می‌کنند.

مهدی کلانتری، مدیرعامل مجمع ایران‌نوشت، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، خلق کاراکتر را مهمترین چالش فعالیت تولیدکنندگان نوشت‌افزار دانست و گفت: سهم کاراکترهای بومی از بازار داخلی 20 درصد است. البته تاگفته نماند که لین نیزان در دهه 90(آغاز فعالیت نوشت‌افزار ایرانی اسلامی) تنها دو درصد بود.

بازار جهانی نوشت‌افزار در تسخیر خرگوش سفید

اقبال به کاراکترهای غیر بومی تنها مختص به ایران نیست. طبق گزارش‌ها، کیف‌های مدرسه "کرومی" در سال 2025 به یکی از ترندهای جهانی تبدیل شد. در حالی که داده‌های Google Trends نشان‌دهنده افزایش‌های مقطعی در علاقه به جستجوی محصولات این کاراکتر است، پیش‌بینی می‌شود بازار جهانی کیف‌های مدرسه با طراحی‌های این کاراکتر به طور پیوسته رشد کند. این رشد توسط عواملی مانند محبوبیت شخصیت‌های دارای مجوز (لایسنس‌دار)، طراحی‌های ارگونومیک و گسترش خرده‌فروشی آنلاین هدایت می‌شود.

کرومی که در شرکت سانریو ژاپن طراحی و تولید شده، یکی از کاراکترهایی است که این شرکت بر آن سرمایه‌گذاری کرده و البته جواب گرفته است. مطابق گزارش‌های مالی اعلام شده، سانریو سال 2024 را با عملکرد مالی چشمگیری جشن گرفت؛ سود خالص شرکت در نیمه اول سال با جهش 82 درصدی به 19 میلیارد ین (معادل 124 میلیون دلار) رسید. این افزایش چشمگیر تا حدی به دلیل رویدادهای پنجاهمین سالگرد "هلو کیتی" و همچنین درآمد قوی حاصل از اعطای مجوز (لایسنس) در آمریکا و چین است. با وجود اینکه "هلو کیتی" همچنان شخصیت محوری است، سانریو در حال متنوع‌سازی فعالیت‌های خود است، اما این شخصیت همچنان محرک اصلی موفقیت شرکت باقی مانده است.

لبوبو نیز از دیگر کاراکترهایی است که در یک سال گذشته توانسته نظر مشتریان از کشورها و فرهنگ‌های مختلف را به خود جلب کند. تب خرید لبوبو در شش ماه نخست سال میلادی جاری تا حدی بالا گرفت که درآمد شرکت پاپ‌مارت تنها از این کاراکتر، 674 میلیون دلار تخمین زده شده است. براساس اطلاعات منتشر شده از شرکت، لبوبو در چین، بیش از 402 میلیون دلار درآمد داشته، اگر به‌طور میانگین هر عروسک به قیمت 20 دلار باشد، تعداد 20 میلیون لبوبو در چین به فروش رفته است. در آسیا - اقیانوسیه، فروش لبوبو به 138.8 میلیون دلار بوده و در مجموع بیش از 6.9 میلیون عروسک با همین قیمت میانگین فروخته شده است. به‌طور مشابه، در قاره آمریکا که 109.8 میلیون دلار از فروش لبوبوها به دست آمده، تعداد عروسک‌های فروخته‌شده 5.4 میلیون واحد بوده است. رسید. در نهایت، در اروپا و سایر مناطق جهان، فروش 22.9 میلیون دلار یعنی تعداد 1.1 میلیون لبوبو به فروش رفته است.

یک دست صدا ندارد

اما پشتوانه محتوایی این کاراکترها کجاست و چطور ساخته شده‌اند؟ نگاه به پیشینه و خاستگاه هر کدام از کاراکترهای جذاب، اطلاعات جالبی به ما ارائه می‌دهد. به عنوان نمونه، شخصیت کرومی در سال 2005 توسط شرکت سانریو ژاپن همزمان با جشن هالووین طراحی و تولید شد؛ تقارنی که چندان اتفاقی نبود؛ زیرا کورومی در ابتدا برای ایفای نقش شخصیت شرور، شیطان و تاریک در دنیای مای ملودی و فراتر از آن خلق شد. در واقع این شخصیت، نماد دختری سرکش با ویژگی‌های شیطانی است.

کلانتری، مقابله طرح‌های ایرانی با طرح‌های خارجی را که از پشتوانه رسانه‌ای قوی و پیوسته برخوردارند، به "جنگ نابرابر" توصیف می‌کند. هرچند از نظر قانونی چاپخانه‌داران مجاز به چاپ طرح‌های خارجی بر روی نوشت‌افزار نیستند، اما این کار عملاً رایج است و نظارتی از این جهت به صورت خاص صورت نمی‌گیرد.

به نظر می‌رسد افزایش سهم طرح‌های ایرانی در بازار داخل، تنها با همت تولیدکنندگان صورت نمی‌گیرد و به اصطلاح، یک دست صدا ندارد. پیروز شدن در این جنگ نابرابر نیازمند همت دیگر حلقه‌های صنایع فرهنگی به ویژه انیمیشن‌سازی، ایجاد جذابیت در طرح‌های ارائه شده و فرهنگ‌سازی در میان خانواده‌ها به عنوان اصلی‌ترین مخاطب این اقلام است.