حذف با بالاترین ایکس جی ممکن / دلایل فنی شکست تیم ملی فوتبال ایران مقابل قطر

به گزارش "ورزش سه" حسرت چهل و هفت ساله ای که با امیر قلعه نویی هم به پایان نرسید و باید دست کم چهار سال دیگر برای رسیدن به فینال، منتظر بمانیم. پس از پیروزی ایران در برابر ژاپن و روحیه مضاعف تیم، همه نگاه ها به ایران دوخته شده بود و شاید کمتر کسی فکر می کرد که ایران، سد محکمی به نام قطر را در برابر خود ببیند؛ از طرفی این روحیه مضاعف در تیم مقابل که به عنوان میزبان و نیز مدافع عنوان قهرمانی در این مسابقات حضور داشت؛ نیز دیده می شد. ما در این قسمت به واکاوی دلایل فنی شکست ایران مقابل قطر می پردازیم؛ نکاتی که سوای بعد روانی و سایر ابعاد دیگر لحاظ شده است.

آرایشی به ظاهر منطقی؛ اما نا کارآمد به لحاظ سبک بازی  تیم ایران در این بازی با آرایش پایه 1-3-2-4 حضور پیدا کرد. در ادامه شعاع حرکتی و شرح وظایف بازیکنان را برحسب پلن اصلی تیم بررسی خواهیم کرد.

ترکیبی که با حضور ابراهیمی و عزت اللهی یعنی دو هافبک دفاعی (پست 6) و قدوس در نقش بازیساز (پست 10) شکل گرفته است. ابراهیمی به طور مشخص به عنوان یک هافبک نگهدارنده (Holding midfielder) تخریبگر، و عزت اللهی به عنوان هافبک نگهدارنده ایستا و فضاگیر در زمین دیده می شوند؛ اما سامان قدوس در این دیدار، با شعاع های حرکتی نا موزون (مشخصا در نیمه اول) و نیز عدم بازی موثر نشان داد دست کم در این مسابقه، درک مشخص و صحیحی از پست 10 به عنوان بازیساز نداشته و به عنوان یک هافبک پست 6 بازیساز در جلو دو هافبک دیگر فعالیت می کند. در حقیقت تیم در ابتدا با سه هافبک میانی پست 6 بازی را آغاز می کند. این شاید یکی از بزرگترین مشکلات ترکیب اولیه تیم است؛ چرا که استفاده از سه هافبک میانی پست 6 سوای مطابق نبودن با سبک بازی ایران، زمانی استفاده می شود که تیم بخواهد شدیدا مالکانه بازی کند و فولبک ها (مدافعان کناری) تا حد امکان در حمله مشارکت داشته باشند. استراتژی امیر قلعه نویی در این دیدار کمی به بازی ژاپن شباهت دارد؛ یعنی استفاده از بازی مستقیم، با این تفاوت که برخی از بازیکنان شعاع حرکتی متفاوت تری به خود گرفته اند. در چنین وضعیتی، ما نیاز به بازیکن میانی انتقالی (هافبک پست 8) داریم؛ که متاسفانه در تیم دیده نمی شود. مورد دیگر نیز این است که عزت اللهی و ابراهیمی سبک بازی با ضرب آهنگ پایین دارند و در این سبک، به لحاظ قابلیت پاس دهی سریع و انتقالی هم خوانی آنچنانی دیده نمی شود. رضائیان مطابق تمام بازی ها، بازیکن Flank (گوشه) سمت راست است و در هنگام نفوذ، جهانبخش به داخل حرکت می کند یعنی در Half-space (نیم فضا) و کانال مرکزی حضور دارد.

البته این موضوع در شرایط مختلف دستخوش تغییراتی نیز می شود. باید اشاره داشت که حضور جهانبخش، به طور مشخص در این دیدار نسبت به دیدارهای گذشته، در کانال میانی کمتر و نیم فضای راست بیشتر است. حاج صفی نیز شعاع حرکتی مشابه با بازی ژاپن دارد. یعنی در مواقع لزوم، از فلنک سمت چپ نفوذ می کند اما به طور کلی بیشتردر نقش فولبک ایستا در این مسابقه دیده می شود که عمدتا روی نیم فضا و فلنک سمت چپ جایگیری کرده است. آزمون در این بازی عملکرد مهاجم کاذب (مهاجمی که معکوس نفوذ می کند = (False 9 را زمانی ایفا میکند که میخواهد توپ بلند ارسال شده را برای طارمی در فضای پشت مدافعین با سر هدایت کند. حضور طارمی به عنوان وینگر سمت چپ (در نیمه اول)، ابدا باعث غافلگیری تیم قطر نشده است؛ چرا که او به خوبی مهار شده و به نظر می رسد کارایی و تاثیری که در بازی های پیشین، به عنوان پست 10 داشته را در این دیدار ندارد. ساختار دفاعی شکننده  تیم ایران در پرسینگ، علی رغم عملکرد نسبتا قابل قبول در دیدار های گذشته، در این بازی عملکرد خوبی نداشته و چهار بازیکن جلوی زمین، در بسیاری از اوقات با یک پاس طولی بازیکنان حریف، جا می مانند و اصطلاحا پرس شکسته می شود. دلیل اصلی شکسته شدن پرس، این است که فاصله زیاد بین خطوط وجود دارد یعنی خط اول فشار، به طور قاطع وارد چالش و درگیری می شوند ولی خطوط بعدی، فضای عمقی زیادی را به حریف داده اند و خط دفاعی با خط فشار تیم هماهنگی عرضی و عمقی ندارد. تصویر زیر ایران را در وضعیت Mid Pressing (پرس از میانه میدان) نشان می دهد.

این عملکرد ضعیف در فاز دفاعی، صرفا به حالت پرسینگ محدود نمی شود. برای مثال در تصویر زیر ایران در یک وضعیت Low Block قرار دارد. همان طور که در تصویر مشاهده می شود؛ Compactness (فشردگی) بیش از حد در عمق، فضای موثری را در نیم فضاها و نیز کناره های زمین به حریف داده است. به گونه ای که حتی اگر قطر با یک پاس بلند منطقه بازی را عوض کند به دلیل جایگیری نامناسب بازیکنان ایران توانایی سوئیچ کردن در زمانبندی مناسب را نخواهند داشت. از طرفی فشردگی عمقی تیم (به جز خط دفاعی) به قدری زیاد است که در این حالت تیم را از حالت Unit (واحد) خارج کرده و فضای موثری را در بین خطوط تقدیم حریف کرده است.

در خصوص از هم گسیختگی یونیت دفاعی تیم ایران باید اشاره داشت که روی حرکت بدون توپ معزعلی و یوسف فضای شوت زنی برای ابوالسلام ایجاد شد و آنها روی اشتباه فاحش مدافعان، در شرایطی ایده آل اقدام به شوت زنی کرده و به گل تساوی رسیدند.

به تصویر زیر نگاه کنید؛ بلاک عجیب بازیکنان ایران یک وضعیت هفت در مقابل پنج را به وجود آورده است. این یعنی در سمت مخالف، لااقل یک بازیکن قطر در شرایط Third-man runs بدون هیچگونه مزاحمتی قرار دارد.

یکی از دلایل ضعف ایران در بازیسازی موثر از عقب زمین، پرسینگ خوب تیم قطر است که با شدت بسیار زیاد، نظم و یکپارچگی در حال انجام است. این پرسینگ منظم در دقایق مختلف بازی، ایران را وادار به بازی مستقیم می کند به گونه ای که در نیمه نخست، ایران حتی یک بازیسازی موفق از عقب زمین ندارد! و در اغلب اوقات بازی مستقیم توسط بیرانوند و یا مدافعین در دستور کار است. مطابق چند تصویر زیر، پرسینگ شدید قطر با تاکید بر بستن عمق و تله گذاری روی کناره ها درحال انجام فاصله بین خطوط منطقی و خط دفاع در جایگاه مناسبی نسبت به خط فشار اولیه قرار گرفته است.(تیم فشردگی منطقی در طول و عرض دارد)

تیم قطر در شاخص PPDA (شاخصی که شدت High Pressing تیم با آن سنجش می شود) با میزان 19/7 پس از ژاپن بهترین تیم جام است. (این عدد بیان گر این است که قطر به طور میانگین در هر بازی پس از 19/7 پاس، توپ را از حریف پس میگیرد یا یک واکنش موفق دفاعی انجام می دهد) ایران نیز در این شاخص با میزان 33/7، پس از قطر در جایگاه سوم است. در تصاویر زیر یکی از پلن های موثر تیم قطر را به هنگام پرسینگ از بالای زمین مشاهده می کنید که بیرانوند را ناچار به بازی مستقیم بلند کرده است که در ادامه توپ به بیرون رفته و قطر صاحب توپ می شود. در تصویر دوم هم جایگیری مابقی بازیکنان خط عقب زمین نیز قابل رویت است.

در شاخص Challenge Intensity (شاخصی که تعداد اقدامات دفاعی یک تیم را به ازای یک دقیقه مالکیت حریف اندازه گیری می کند) تیم قطر با تعداد 7.5 و اختلافی فاحش نسبت به تمام تیم های جام برتر است. همچنین در شاخصDefensive Duels (دوئل های دفاعی) مجموعا با 426 دوئل دفاعی موفق، پس از اردن در جایگاه دوم قرار دارند. ایران از این منظر با 363 دوئل دفاعی موفق در جایگاه پنجم قرار دارد. این بدان معناست که بازیکنان قطر از میزان جنگندگی بالایی برخوردار هستند و حتی در آمارهای دفاعی فردی هم در بهترین وضعیت و بالاتر از ایران قرار دارند. قابل پیشبینی در حمله کم لطفی است اگر عملکرد خوب شاگردان قلعه نویی را در این جام نادیده بگیریم؛ تیم ایران به طور کلی در شاخص Expected Goals (xG) در شرایط بسیار خوبی قرار دارد. آنها مجموعا با امید گل 13.24 پس از کره جنوبی در جایگاه دوم هستند. و قطر با آمار عجیب 6.5 در جایگاه یازدهم قرار دارد. در این مسابقه بر خلاف اینکه عملکرد ایران در فاز حمله به جز دقایقی از بازی، شکننده به نظر می رسید اما شاگردان قلعه نویی در این دیدار نیز توانستند امید گل 2.72 نسبت به 1.69 حریف خلق کنند. تیم ایران با دو پلن مشخص در این دیدار ظاهر شده است؛ اول استفاده از فضای پشت مدافعان حریف، از طریق توپ های بلند و پاس های طولی خط شکن و دوم ارسال از جناحین و بهره از قدرت سرزنی مهاجمان تیم؛ که به نظر می رسد قطر آنالیز دقیقی از ایران در این خصوص داشته است.

قلعه نویی در این دیدار روی توپ های بلند حساب ویژه ای باز کرده بود؛ به گونه ای که حتی جواب هم گرفت! آنها در دقیقه 4 توسط اوت بلند جهانبخش و سراسیمگی مدافعان حریف، توسط سردار آزمون به گل رسیدند. این روند تا پایان ادامه داشت و ایران با ارسال های متعدد (عمدتا از سمت راست) سعی در رسیدن به گل داشت. همان طور که مشاهده می کنید در اغلب لحظات بازی بازیکنان سر زن درون محوطه جریمه طارمی، آزمون و محبی هستند. نداشتن پلن جایگزین از سوی کادرفنی تیم ملی، بازی یکنواخت و قابل پیشبینی قطر را در وضعیت پایدارتری قرار داد تا آنها با استفاده از یک عرض پنج نفره برای پوشش دقیق کناره ها، سه مدافع میانی برای مهار بازیکنان سرزن ایران و همچنین یک یونت 2-3 در جلوی ساختار دفاعی شان در یک شرایط ایده آل قرار گرفته و به سلامت از این مرحله عبور کنند.

استفاده از یک عرض پنج نفره برای پوشش دقیق کناره ها، سه مدافع میانی برای مهار بازیکنان سرزن ایران و همچنین یک یونیت 2-3 در جلوی ساختار دفاعی قطر را در یک شرایط ایده آل دفاعی قرار داد تا آنها بتوانند از این مرحله به سلامت عبور کنند.

جمع بندی تیم ایران در بسیاری از شاخص های آماری فردی و تیمی از همتای خود در جایگاه بالاتری است ولی همانطور که اشاره شد ضعف بارز ایران در ساختار دفاعی، انتقال های منفی و اشتباهات فاحش فردی که می تواند نشات گرفته ازهیجانات، فشار روانی و سایر موارد باشد؛ موجب شکست در این دیدار شده است. تیمی مثل قطر با امید گل خلق شده 5/6 در مجموع شش بازی، فینالیست جام است و تیم های ایران و کره جنوبی هر کدام با امید گل بالای 13 از دور مسابقات کنار زده شده اند. به نظر می رسد بازی زیبا و مالکانه، همراه با خلق موقعیت های فراوان و نیز رسیدن به گل زمانی ارزشمند و موثر است که همراه با یک ساختار دفاعی منظم و دقیق باشد.

تحلیل و آنالیز: امیرحسین شادمان