حفاظت و حمایت جامع نیاز ضروری ذخیره‌گاه های جنگلی گلستان

به گزارش ایرنا، به گفته مسوولان استان گلستان 453 هزار هکتار انواع جنگل دست‌کاشت یا طبیعی از سوزنی برگان گرفته تا درختان پهن برگ را در خود جای داده است که به سبب برخورداری از برخی ویژگی های منحصر بفرد چهار منطقه حفاظت شده جهان نما، پارک ملی گلستان، ابر و افراتخته گلستان به عنوان بخشی از جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های شمال تحت نام میراث طبیعی ایران با تأیید اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند.

این امر بیانگر عمق ارزش جنگل های گلستان است اما ویژگی های جنگل های گلستان به همین موضوع خلاصه نمی شود، وجود چشم اندازهای بدیع مانند جوش و خروش ابرهای مواج در ارتفاعات مناطق جنگلی و خلق اقیانوسی از توده‌های مه بعنوان یکی از بکر و کم نظیرترین چشم‌اندازهای طبیعی ایران، عشوه و زیبایی های پاییزی درختان انجیلی در سپر ورودی به تفرجگاه ها و پارک های استان بخشی دیگر از مواهب و ویژگی های منحصر به فرد جنگل های استان است.

اما اصلی ترین ویژگی جنگل های استان به وجود حدود سه هزار و 500 هکتار ذخیرگاه جنگلی مربوط است جایی که مهمترین گونه های سازگار با طبیعت گلستان در آن رشد می یابند.

ذخیره گاه های جنگلی به عنوان بانک ژن و گنجینه های ژنتیک بوده که نیازمند حفاظت و حمایت جامع است، از مجموع گونه های درختی موجود در ذخیرگاه های جنگلی گلستان، چهار گونه ارس، سرخدار، سرونوش و زربین اندمیک و بومی دیار هیرکان تلقی می شود و قدمت برخی از گونه های ذخیرگاهی گلستان به بیش از چهار هزار سال بر می گردد و علاوه بر دیرزی بودن از نظر گیاهی و دارویی با اهمیت است. گونه های ارزشمندی که در حوزه حفاظت از آب و خاک و جلوگیری از فرسایش نقش بسزایی دارند.

نیازمند اعتباریم 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در همین ارتباط در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت:15 ذخیره گاه در استان و جود دارد و برنامه مطالعاتی افزودن و ذخیره گاه توس و فندق در شهرهای علی آباد کتول و مراوه تپه در حال انجام است.

عبدالرحیم لطفی ادامه داد: به طور معمول حفاظت چند لایه از ذخیره گاه های جنگلی گلستان در حال اجراست و مقوله واگذاری اراضی واقع در ذخیره گاه ها به شدت ممنوع است و تحت هیچ عنوانی برای پروژه های عمرانی و گردشگری مجوزی برای واگذاری صادر نمی شود.

لطفی خاطرنشان کرد: در تعدادی از ذخیرگاه های استان عملیات حصار کشی انجام شده است تا ضریب صیانت و حفاظت از این ذخیره گاه های ژنتیکی افزایش یابد و برای تکمیل محصور کردن نیازمند اعتبارات تکمیلی هستیم.

وی تصریح کرد: بانک های ژنتیکی و ذخیره گاه های رویشگاهی گلستان در زمره منحصرترین ذخیره گاه های کشور محسوب می شود و تلاش داریم با وجود کمبود نیروی حفاظت از آنها با دقت حداکثری انجام شود.

لزوم توجه بیشتر به 15 ذخیره گاه جنگلی گلستان 

رییس اداره جنگل‌کاری، پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی اداره کل منابع طبیعی گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: 15 ذخیرگاه در این استان وجود دارد که می توان به پسته قازانقایه، زربین رامیان، زربین زرین گل، سرونوش سورکش، سرخدار افرا تخته و شمشاد چشمه بلبل، داغداغان باغو، آزاد دلند، سرخدار پون آرام، ارس جهان نما، زربین گالیکش، عناب کلاله و راش قزلق اشاره کرد.

علی نکویی یادآور شد: گونه های موجود در این ذخیره گاه ها از گونه های ممنوع القطع بوده و نادر محسوب می شوند و تعدادی از آنها مانند سرخدار در زمره گونه های فهرست قرمز (در معرض انقراض جهانی) قرار دارند.

وی بیان کرد: قبل از سال 1395 برای صیانت از این مناطق ارزشمند اعتبارات ویژه ای منظور می شد و قرق بان های اختصاصی و اعتباراتی برای حصار کشی اختصاص می دادند اما در زمان حاضر اعتباری پرداخت نمی شود و عملیات صیانت و مراقبت از این مناطق با قرق بان های موجود در طرح ها انجام می شود.

وی ادامه داد: کاهش و یا به طور دقیق تر قطع اعتبارات این بخش آسیب پذیری این مناطق را بیشتر کرده و تهدیداتی مانند قطع درختان و آتش سوزی سیر صعودی گرفته اند که در آخرین مورد در آتش سوزی مناطق درازنوی کردکوی بخشی از ذخیره گاه ارس در این شهرستان به خاکستر تبدیل شد.

نکویی گفت: ذخیره گاه ها یک بانک ژنتیکی ارزشمند از گونه های نادر گذشته و حال هستند که قرار است برای آیندگان به امانت باقی بمانند که باید برای حفاظت ویژه از آنها تدابیر ویژه ای اندیشید.

به گفته وی تهیه بذر و تکثیر نهال از این مناطق با هدف حفظ گونه های سازگار با طبیعت گلستان و حتی صادرات این بذور و نهال ها به سایر استان ها از جمله برنامه هایی است که در صورت تامین اعتبار اجرایی می شود.

95 درصد ذخیره گاه های گلستان منحصربفردند

رییس اداره جنگل‌کاری، پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی اداره کل منابع طبیعی گلستان افزود: برای تعدادی از این مناطق طرح تهیه شد اما برای انتشار و تبدیل این طرح ها به کتابچه به اعتبار نیاز داریم، در این طرح ها مطالعاتی در خصوص تهدیدات و فرصت های فراروی این ذخیره گاها انجام شد ولی تاکنون امکان انتشار آن فراهم نشده است.

نکویی مجموع مساحت ذخیره گاه های رویشگاهی در گلستان را سه هزار و 520 هکتار اعلام کرد و گفت: گلستان نسبت به بسیاری از استان های رتبه بالاتری از نظر برخورداری از این مناطق داراست و 95 درصدد ذخیره گاه های استان منحصر بفرد هستند.

در این پیوند، روح الله رستمی یکی از پژوهشگران جنگل های شمال ایران به خبرنگار ایرنا تصریح کرد: به توجه به شناسایی گونه های اندمیک، منحصر بفرد و در معرض خطر انقراض در مناطق رویشگاهی جنگل های ایران، با توجه به ظرفیت این مناطق برای آنها طرح ویژه ذخیرگاه تهیه می شود.

وی بیان کرد: پس از تهیه کتابچه طرح برای این مناطق حصارکشی، نیروی قرق بان ویژه، ساختمان نگهبانی و در برخی مواقع عملیات نهال کاری پیش بینی می شود.

رستمی ادامه داد: تهیه بذر از این مناطق و یا نهال کاری و عملیات پرورشی نیز، حسب نیاز در این مناطق انجام می شودد تا این ذخایر ژنتیکی برای آیندگان حفظ شود.

به گفته این استاد دانشگاه بسیاری از گونه های موجود در ذخیره گاه ها از درختان و درختچه های نادر و یونیک محسوب می شوند که به طور معمول در سایر مناطق به صورت توده رویشی خالصی وجود ندارند و به همین دلیل دولت ها برای حفاظت و صیانت از آنها اعتبارات خاصی پیش بینی می کنند.

80 نوع درخت و 50 نوع درختچه 

رستمی اضافه کرد: هر چند جنگل های هیرکانی از حدود 80 نوع درخت و 50 نوع درختچه بهره مند است اما برخی از این گونه ها در قالب رویشگاه های منحصر بفرد باید در قالب ذخیره گاه مورد حمایت بیشتری قرار می گیرند.

وی به وجود ذخیره گاه های سرخدار در گلستان اشاره کرد و گفت: در حالی که توده های وسیعی از مناطق سرخداری در جهان از بین رفته است اما منطقه افراتخته و پونه آرام واقع در جنگل های علی آباد کتول به عنوان یکی از مرغوب ترین رویشگاه های خالص سرخدار جهان همچنان بکر و دست نخوره برای جهانیان و اهالی گلستان باقی مانده است.

قطع غیرمجاز چالش رویشگاه‌های سرخدار جنگل‌های شمال 

رستمی تصریح کرد: رویشگاه های سرخدار در جنگل های شمال ایران به مثابه تاریخ زنده و سرپای این سرزمین به شمار می روند و از زمان های قدیم، عنوان سمبل ابدیت را به خود اختصاص داده اند اما متاسفانه با ناملایمات فراوانی همچون قطع غیرمجاز روبرو است.

به گزارش ایرنا، جنگل های پونه آرام و افرا تخته در ارتفاعات جنوبی علی آباد کتول و 60 کیلومتری گرگان با ارتفاع 1200 تا 1850 متر از سطح دریا قرار دارد، مساحت این مجموعه 400 هکتار بوده که از توده های سوزنی برگ نادر است و به صورت خالص در ایران باقی مانده است.

حفاظت از ذخیره گاه های جنگلی به تاکید کارشناسان نیازمند عزم و اراده جدی تر مدیران ارشد کشور است تا با اختصاص اعتبارات مکفی این گنجینه های ارزشمند را به نسل های آینده برسانند.

وابستگی معیشتی جنگل‌نشینان به فعالیت‌های ناسازگار با حفاظت جنگل همانند دامداری، زراعت، تأمین سوخت و تغییرکاربری در کنار دغدغه های دیگری همچون نارسایی قوانین و مقررات مربوط و نبود ضمانت اجرایی قوانین موجود، نبود توجه به پیامدهای محیط زیستی و ناهماهنگی در اجرای طرح‌های توسعه‌ای در عرصه‌های جنگلی به ویژه مناطق ذخیرگاه های 15 گانه استان گلستان متغیرهایی هستند که به عنوان یک چالش پیش روی این گنج های ارزشمند قرار دارند.

• استان گلستان
• گرگان
• علی آباد
• جنگل های هیرکانی
• منابع طبیعی