حفظ زبان، هدف فرهنگستان؛ مردم فرهنگستان را با فرهنگسرا اشتباه می‌گیرند
مدیر گروه پژوهش‌های زبانی و ادبی فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: برخی افراد حتی نمی‌دانند فرهنگستان کجاست و آن را با فرهنگسراها اشتباه می‌گیرند.
مدیر گروه پژوهش‌های زبانی و ادبی فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: برخی افراد حتی نمی‌دانند فرهنگستان کجاست و آن را با فرهنگسراها اشتباه می‌گیرند.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی: مریم حسینی، دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران، استاد تمام زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه الزهرا و از پژوهشگران و مصححان برجسته حوزه عرفان و تصوف است که در سال 1402 به عنوان عضو وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی معرفی شده است. او جوایز بسیاری در کارنامه خود دارد و سال‌های متوالی و به طور پیوسته، پژوهشگر نمونه دانشگاه الزهرا بوده است؛ تألیف ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، انیس الطالبین و عده السالکین، مکتب‌های ادبی جهان و تصحیح حدیقه الحقیقه، مسلک العارفین، کشف الاسرار و مکاشفات الانوار، میزان العقاید، مقامات شیخ حسن بلغاریو نخستین زنان صوفی برخی از آثار این استاد زبان و ادبیات فارسی است. از این پژوهشگر ادبی بیش از دویست مقاله نیز در مجلات علمی معتبر منتشر شده است.
او از خرداد ماه امسال با حکم دکترغلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدیریت گروه پژوهش‌های زبانی و ادبی فرهنگستان زبان و ادب فارسی را برعهده دارد.
با او دربار وظایف و فعالیت‌های فرهنگستان به گفتگو نشستیم، که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:
*برداشت رایج این است که فرهنگستان زبان وادبیات فارسی تنها به ساخت واژه‌های معادل می‌پردازد، در حالی‌که این تصور با واقعیت تطابق ندارد. در حقیقت، فرهنگستان فعالیت‌های گسترده‌ای انجام می‌دهد ولی بخش کوچکی از کارهای آن مورد توجه قرار می‌گیرد. حالا دو پرسش مطرح می‌شود: وظیفه فرهنگستان چیست؟ و اگر فرهنگستان وجود نداشت، چه اتفاقی می‌افتاد؟
من دو سال است که به عضویت شورای فرهنگستان درآمده‌ام و اخیراً مدیریت گروه پژوهش‌های زبانی و ادبی به من واگذار شده است؛ بنابراین در حد آشنایی خودم با فعالیت‌های بخش‌ها و گروه‌های تخصصی فرهنگستان به پرسش شما پاسخ می‌دهم.
شخصیت‌هایی مانند فروغی در آن دوران با فعالیت فرهنگستان‌ها در سایر کشورها، به ویژه فرهنگستان فرانسه آشنایی داشتند، فرهنگستان را با اهدافی مشخص برای حفظ و تقویت زبان و ادبیات فارسی تأسیس کردند. پیش از این دربار اهداف و عملکرد فرهنگستان‌های دیگر کشورها کمی تحقیق و بررسی کرده‌ام؛ چون خود را موظف به تحقق اهداف بنیانگذاران فرهنگستان و تداوم رسالت فعلی آن می‌دانم متأسفانه آنچه که من از بازخوردهای بیرونی درباره فرهنگستان مشاهده می‌کنم، نشان می‌دهد که برخی افراد حتی نمی‌دانند فرهنگستان کجاست و آن را با فرهنگسراها اشتباه می‌گیرند. معمولاً وقتی نام فرهنگستان مطرح می‌شود، از آنجا که فرهنگسرا واژه‌ای شناخته شده است و در محله‌های مختلف شعبه دارد، مردم تصور می‌کنند فرهنگستان نیز مکانی مشابه همان‌جاست. متأسفانه آگاهی و دید روشنی نسبت به ماهیت و وظایف فرهنگستان در میان عموم مردم وجود ندارد.
از زمان حضورم درفرهنگستان، همواره در این فکر بوده‌ام که چگونه می‌توانیم نسبت به این موضوع آگاهی‌بخشی کنیم و توضیح دهیم که فرهنگستان، به عنوان یکی از نهادهای مهم فرهنگی ایران، در صورت تحقق اهداف و انجام برنامه‌های محوله، می‌تواند در سرنوشت فرهنگ ایرانی و زبان فارسی و ادبیات آن نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کند.
البته ما فرهنگستان‌های علوم، علوم پزشکی و هنر هم داریم که با اهداف و مأموریت‌های خاص خودشان فعالیت می‌کنند؛ در اینجا منظور من، به طور خاص، فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی پیشینه‌ای نودساله دارد. از تأسیس آن، در سال 1314، به همت محمدعلی فروغی تا امروز. این مایه افتخار ماست که محمدعلی فروغی، به عنوان یکی از روشنفکران برجسته تاریخ ایران، مؤسس این نهاد بوده است و خوشبختانه اصحاب فضل و اندیشه همواره ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی را برعهده داشته‌اند، از مرحوم دکتر حسن حبیبی تاکنون که دکتر حدادعادل مدیریت آن را برعهده دارند.
با توجه به اینکه شخصیت‌هایی مانند فروغی در آن دوران با فعالیت فرهنگستان‌ها در سایر کشورها، به ویژه فرهنگستان فرانسه، آشنایی داشتند، فرهنگستان را با اهدافی مشخص برای حفظ و تقویت زبان و ادبیات فارسی تأسیس کردند. پیش از این درباره اهداف و عملکرد فرهنگستان‌های دیگر کشورها کمی تحقیق و بررسی کرده‌ام؛ چون خود را موظف به تحقق اهداف بنیانگذاران فرهنگستان و تداوم رسالت فعلی آن می‌دانم.
*این تعریف چیست؟
در تمام کشورها، هدف اصلی فرهنگستان‌ها حفظ زبان، ادبیات و فرهنگ آن سرزمین است. در تعریف فرهنگستان زبان انگلستان آورده اند که: «فرهنگستان زبان و ادب در کشور انگلستان معمولاً به نهادها و کمیته‌هایی اشاره دارد که وظیف حفظ، توسعه و پیشبرد زبان انگلیسی و ادبیات آن را برعهده دارند.» بر این اساس، اگر بخواهم هدف فرهنگستان زبان و ادب فارسی را توضیح دهم، باید همین جملات را تکرار کنم؛ به این معنا که وظیفه اصلی ما تلاش برای حفظ زبان فارسی، ادبیات ایران و فرهنگ ایرانی، در بالاترین سطح ممکن، و همچنین کوشش در جهت ارتقای آن است. اول حفظ و دوم ارتقا. وقتی می‌گوئیم حفظ، منظور صیانت و مراقبت از این گنجینه‌های ارزشمند است و ارتقا هم، غنی‌سازی و پربارتر نمودن این میراث است. در طول سال‌های فعالیت فرهنگستان، کوشش‌های ارزشمندی هم در گروه‌های مختلف برای رسیدن به این اهداف صورت پذیرفته است.
* در فرهنگستان چه گروه‌هایی فعالیت می‌کنند؟
این نهاد متشکل از بخش‌ها و گروه‌های علمی تخصصی متعددی است. می‌توان گفت گروه ما که پیش از با عنوان گروه تحقیقات ادبی مأموریت تدوین دانشنامه زبان و ادبیات فارسی را برعهده داشت از قدیم‌ترین این گروه‌های فرهنگستان است. این گروه اکنون با عنوان گروه پژوهش‌های زبانی و ادبی فعالیت می‌کند. گروه‌های تخصصی واژه‌گزینی، فرهنگ‌نویسی، دستورزبان فارسی، ادبیات معاصر، ادبیات تطبیقی، دانشنامزبان و ادب فارسی در شبه قاره، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، مطالعات آسیای صغیر، ادبیات انقلاب اسلامی، آموزش زبان فارسی و زبان و رایانه است. البته اطلاعات کامل مربوط به این گروه‌ها و فعالیت‌هایشان در وبگاه کنونی فرهنگستان قابل دسترسی است و از قرار اطلاع این وبگاه به زودی بازطراحی و به روزرسانی می‌شود تا از استانداردهای لازم برخوردارشود.
دانشنامه زبان و ادب فارسی دانشنامه‌ای است مختصر که جامع مهم‌ترین اطلاعات ادبی فارسی در موضوعات رجال و کتب ادبی، دستورزبان، اصطلاحات عرفانی، معانی و بیان و عروض و قافیه، قالب‌های شعری، سبک‌های ادبی، زبان‌های ایرانی، انواع ادبیات، ادبیات پیش از اسلام، اسطوره‌های ایرانی، اعلام شاهنام فردوسی، اعلام قرآنی، ادبیات معاصر و ایران شناسان است در فرهنگستان کوشش‌های ارزشمندی صورت می‌گیرد که آثار و نتایج آن قابل مشاهده است و شخصیت‌های بزرگی فعالیت داشته و دارند. حضور در این محیط برای بنده مایه افتخار است، چرا که فرصت مطالعه و بررسی این میراث گرانبها را یافته‌ام. همیشه به همکاران پژوهشگر تأکید می‌کنم که در اینجا گنجینه‌های ارزشمند در اختیار داریم، مسئله این است که چطور از این میراث بهره‌برداری کنیم. همانطور که اشاره شد، گاهی صرفاً به حفظ این گنجینه اکتفا می‌کنیم، به چاپ و انتشار آثار بسنده می‌کنیم و در نهایت نسخه‌های دیجیتال تهیه می‌کنیم. یکی از کاستی‌ها این است که هنوز مدخل‌های دانشنامه زبان و ادب فارسی مانند برخی دانشنامه‌ها و دائره‌المعارف‌ها به صورت برخط در دسترس نیست. البته برخط کردن دانشنامه در رأس برنامه‌های آتی فرهنگستان قرار دارد.
دانشنامه زبان و ادب فارسی که تدوین آن به تازگی به پایان رسیده است، مجموع 14 جلدی است که حاصل بیش از بیست سال تلاش استاد اسماعیل سعادت و همکاران ایشان است. بعد از فوت ایشان در سال 1399، حدود چهارسال هم دکتر جعفری جزی زحمت کشیدند، تا امسال تکمیل و مجموعه در دوازده جلد و دو ذیل منتشرشد. به هرحال به نظر می‌رسد باید اهتمام کرد تا به عنوان اولین گام مدخل‌های قدیمی را به روز کنیم و تمامی مدخل‌ها را با شیوه‌ای یکسان ویرایش کنیم.
یکی از فعالیت‌های ما در حال حاضر که با همکاری پژوهشگران در حال انجام است تغییر شکل حروف‌نگاری مقالات دانشنامه از زرنگار است. این فرآیند مستلزم بازبینی و اصلاح مجدد متون است، چون هنگام تبدیل، ساختار متن دچار تغییر می‌شود. در این بازبینی تلاش می‌کنیم تا مقالات در صورت لزوم، از لحاظ علمی و ادبی بازبینی و ویرایش شود.
*دانشنامه زبان و ادب فارسی شامل چه موضوعاتی است؟
اگربخواهم مفید و مختصر بگویم دانشنامه زبان و ادب فارسی دانشنامه‌ای است مختصر که جامع مهم‌ترین اطلاعات ادبی فارسی در موضوعات رجال و کتب ادبی، دستورزبان، اصطلاحات عرفانی، معانی و بیان و عروض و قافیه، قالب‌های شعری، سبک‌های ادبی، زبان‌های ایرانی، انواع ادبیات، ادبیات پیش از اسلام، اسطوره‌های ایرانی، اعلام شاهنام فردوسی، اعلام قرآنی، ادبیات معاصر و ایران شناسان است. این مجموعه اطلاعات پایه‌ای دربار زبان و ادبیات فارسی را در برمی‌گیرد، به گونه‌ای که هر کس هر سؤالی در زمینه‌های مورد اشاره داشته باشد، بتواند پاسخش را به اجمال پیدا بکند.
این دانشنامه کلیه متون مرتبط با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی را هم دربر می‌گیرد؛ مثلاً در دانشنامه مدخل‌هایی داریم که در مورد کتاب‌هایی به زبان عربی است که البته مرتبط با ایران و فرهنگ ایرانی هستند. هم اکنون ما اطلاعات بسیار ارزشمندی در دانشنامه داریم، و از اولویت‌های اصلی ما در این گروه این است که بتوانیم این گنجینه را معرفی و ارائه کنیم. پیش از این اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است. در حال حاضر به دنبال این هستیم که مقالات مربوط به حوزه‌های اختصاصی را از درون دانشنامه استخراج کنیم، آنها را تقویت کنیم وآن‌ها را به صورت دانشنامه‌های مستقل توسعه بدهیم.
*به چه صورتی؟
به عنوان مثال، از میان مدخل‌های متعدد دانشنامه زبان و ادبیات فارسی، مدخل‌هایی داریم مربوط به مستشرقان و ایران‌شناسان خارجی که درباره ایران و ادبیات فارسی پژوهش کرده‌اند. وقتی استخراج شد متوجه شدیم که حدود صد مدخل در این زمینه وجود دارد. نام بعضی افراد از برخی کشورها نبود که تألیف آنها را سفارش دادیم. در حال حاضر این مجموعه در حال بازنویسی و ویرایش مجدد است. از زمان حضورم در حدود چهل روز گذشته، همکاران به یکدست‌سازی و ویرایش این محتوا اشتغال دارند. این مجموعه به عنوان یک اثر مستقل، با عنوانی مانند «مستشرقان» یا «ایران‌شناسان و شرق‌شناسان» منتشر خواهد شد. البته ممکن است گفته شود که تمام این اطلاعات در دانشنامه زبان و ادب فارسی موجود است، اما این نسخه با ساختار و طبقه‌بندی جدید و فهرست‌بندی تخصصی و به‌روز خواهد بود.
*به گمانم یک نکته حائز اهمیت در این کار، تسهیل دسترسی پژوهشگران است. در شرایط فعلی، محققی که در پی یافتن اطلاعات دربار ایران‌شناسان یا شرق‌شناسان باشد، ناگزیر است تمام دانشنامه را مطالعه کند. اما وقتی چنین اثری داشته باشیم که به صورت متمرکز به معرفی این شخصیت‌ها می‌پردازند، او به راحتی می‌تواند به آن مراجعه کند.
پیش از این، پژوهشگاه علوم انسانی مجموعه‌ای ارزشمند را با عنوان فرهنگ خاورشناسان با همکاری نویسندگان متخصص تهیه کرده بود که حاصل سال‌ها پژوهش دقیق است و در هشت جلد منتشر شده است. یعنی اگر شما بخواهید اطلاعات مفصل درباره هرکدام از این افراد داشته باشید سراغ آن منبع می‌روید، اما مجموعه‌ای که ما به دنبال تهیه آن هستیم، مختصر، مفید و جامع است، به صورتی که مثلاً هرکس می‌خواهد بداند کدام فرانسوی‌ها در زمینه زبان و فرهنگ ایران پژوهش کرده‌اند؟ از انگلیسی‌ها یا روس‌ها چه کسانی متوجه ادبیات ایران بوده اند؟ از پژوهشگران ایتالیایی یکی دو فرد بیشتر معرفی نشده بود که در روزهای اخیر سفارش نگارش مدخل‌هایی درباره استادان برجسته ایرانشناسی و ادبیات و فرهنگ ایرانی را به برخی پژوهشگران که در ایتالیا هستند دادیم، یا از ژاپنی‌ها حتی نام یک نفر درمیان مدخل‌های سفارش داده شده نبود. محققان ژاپنی با وجود فعالیت‌های ارزشمندشان، در ایران کمتر شناخته شده‌اند.
در حال حاضر، برنامه‌ریزی‌های گسترده‌تری برای آینده در دست است، مثل تدوین دو دانشنامه تخصصی بر اساس مقاله‌های موجود و ارتقای آنها با نگرشی دوباره و بازنویسی مدخل‌ها و افزودن مدخل‌های جدید به دانشنامه. دو دا نشنامه با عناوین «دانشنامه متون تاریخی» و «دانشنامه متون عرفانی» پیشنهاد کرده ام که بر اساس بررسی‌های انجام شده، تاکنون چنین دانشنامه‌هایی نداشته‌ایم. البته فعلاً در حد پیشنهاد است و باید در شورای علمی گروه بررسی شود تا در مورد آن تصمیم گیری شود، ولی بر اساس گفتگوهایی که با استادان گروه‌های تاریخ و متخصصان حوزه عرفان داشتم، از این ایده استقبال خوبی شد. به ویژه در مورد دانشنامه متون تاریخی، استادان گروه تاریخ ابراز تمایل به همکاری‌های بیشتر با ما داشتند. به هرحال مایه مسرت ماست اگر بتوانیم این گنجینه را هم بازنویسی و به روز کنیم و هم ارتقا دهیم و مقاله‌های تازه به آن بیفزاییم و به صورت‌های مختلف منتشر کنیم.
*راه طولانی و کار بزرگی است، به قول سیمین بهبهانی: «بر گنجِ درستِ سخن نادره کاران / در خورد توان خرده ناچیز فزودیم» ان‌شاءالله این چیزی که فرمودید محقق بشود. آیا به جز متون تاریخی راجع به بقیه ژانرهای ادبی می‌شود این کار را کرد، یعنی متون حماسی و متون غنایی؟
بله، ما شروع کرده‌ایم. در حال حاضر، وضعیت متون تاریخی و عرفانی نسبتاً مطلوب است و پیش‌بینی می‌شود با افزودن حدود چهل تا پنجاه مدخل جدید به هر حوزه، امکان انتشار دانشنامه‌ای دو تا سه جلدی فراهم گردد. اما در برخی موضوعات دیگر، هنوز خام‌تر است و منابع موجود هنوز نیاز به کار بیشتری دارد. برنامه‌ریزی اولیه به این صورت است که ابتدا دانشنامه متون عرفانی و سپس دانشنامه متون تاریخی تدوین شود. مثلاً اینجا خوشبختانه در حوز تاریخ ایران باستان، مجموع ارزشمندی از تألیفات متخصصان قدیم داریم که قابلیت گردآوری، یکپارچه‌سازی و انتشار دارد. ان‌شاءالله با همین رویکرد کار را آغاز کردیم و پیش می‌رویم.
*چه کار شایسته‌ای. یادآور این شعر است: «بی روشنی پدید نیاید بهای دُر / در ظلمتِ زمانه که داند چه گوهریم؟» اینجا جواهرات روشنی هست که در تاریکیِ بیرون ما نمی‌دانیم که چه داریم. این کار فرهنگستان از این جهت که فضای عمومی ذهن‌ها روشن شود و بدانیم در هر حوزه‌ای روی چه گنجی ایستاده‌ایم و چه میراثی داریم، خیلی مهم است.
استادان بزرگی در مدت نزدیک به سی سال عمر دانشنامه زبان و ادب فارسی برای آن مقاله نوشته اند؛ اگر به فهرست مدخل‌ها و نویسندگان آنها نگاه کنید شگفت زده می‌شوید. استادان برجسته‌ای که ده‌ها مقاله علمی ارزشمند تألیف نموده‌اند که هر یک به‌تنهایی می‌تواند به عنوان اثری مستقل محسوب شود. به عنوان نمونه، از استادان دکترپورنامداریان و دکتر پورجوادی، دکتر علی اشرف صادقی و دکتر خالقی مطلق، دکتر امیدسالار، دکتر عابدی، استاد سعادت، استاد سمیعی، دکتر چنگیز مولایی، حجت الله اصیل، دکتر طهمورث ساجدی، دکتر عبدالحسین آذرنگ، دکتر مجدالدین کیوانی، دکتر یاحقی، دکتر کزازی، دکتر غلامرضایی، دکتر عارف نوشاهی که از هر یک بین 10 تا 15 مقاله یا بیشتر در این مجموعه موجود است. پژوهشگران و استادان جوان‌تر چون دکتر محمود فتوحی، دکتر جلالی پندری، دکتر سلمان ساکت، استاد میرافضلی، دکتر محمدجواد شمس، دکتر محمدکاظم رحمتی، دکتر عمادی حائری هم با نوشتن مدخل‌های متعدد دانشنامه را یاری کرده‌اند.
البته این استادان که نام بردم غیر از افرادی هستند که به عنوان پژوهشگر و یا عضو هیئت علمی گروه بودند و سال‌ها با دانشنامه همکاری داشتند. این مجموعه‌ها حیف است که نادیده بماند. باید سعی کنیم هم اینها را گسترش دهیم هم معرفی بهتر و بیشتری داشته باشیم. با اجرای طرح‌هایی که برای آینده این گروه داریم می‌توان امکان معرفی شایسته‌تر این آثار را فراهم کرد. برای نمونه خدمتتان بگویم که در حوزه ادبیات معاصر متوجه شدم که استاد میرعابدینی هشت مقاله ارزشمند در مورد صادق هدایت نوشته‌اند، که فکر کردیم با استخراج آنها می‌توان کتاب هدایت به روایت میرعابدینی را از درون دانشنامه بیرون بیاوریم. این مجموعه توسط پژوهشگران گروه ویرایش شده و در مرحل بازبینی نهایی است. استاد میرعابدینی به عنوان متخصص ادبیات داستانی، مدخل‌های متعددی را برای دانشنامه تألیف کرده‌اند که این مقالات در مجموعه یاد شده نمونه برخی از آنهاست. با اعتماد و اتکایی که ما در ادبیات داستانی به نظرات آقای میرعابدینی در حوزه ادبیات داستانی داریم حتماً این اثر به کتابی مرجع در مورد صادق هدایت تبدیل خواهد شد.
*آیا به عنوان سخن پایانی مطلبی هست که بخواهید به آن اشاره کنید؟
بله. فکر می‌کنم لازم است از تلاش‌های اعضای گروه دانشنامه در طول این سال‌ها یاد کنم. پژوهشگرانی که با ویرایش و مستندسازی منابع کوشش کردند تا مقاله‌های ارسالی نویسندگان به صورتی یکدست و منظم شکل بگیرند و از هر نوع خطای احتمالی به دور باشد. معاون محترم گروه خانم دکتر بیدگلی وظیفه سنگین نظارت کلی علمی و ادبی بر این مجموعه را سال‌ها به عهده داشتند. حروف‌چین‌های گروهِ دانشنامه که واقعاً کار دشوار تنظیم مقالات را در طول سال‌های طولانی کار برعهده داشتند. و بی‌شک نظر صائب و عالمانه استاد اسماعیل سعادت که سال‌ها سایه‌شان بر سر این دانشنامه بوده است و نظارت عالمانه دکتر مسعود جعفری که قابل تقدیر است. البته باید از پشتیبانی و حمایت ریاست فرهنگستان، آقای دکتر حداد عادل و معاون محترم علمی فرهنگستان، دکتر محمد دبیر مقدم هم در طول این مدت یاد کنیم. در مدت کوتاهی که در اینجا مشغول به کار شده‌ام متوجه رهنمودهای هوشمندانه ایشان بوده‌ام.
فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی دارای کتابخانه‌ای غنی است که محصول سال‌ها کوشش مستمر متولیان آن برای جمع آوردن این آثار است. به واسطه این مخزن ارزشمند، این مرکز یکی از مراکز پژوهشی مهم ایران به حساب می‌آید. برای نمونه عرض کنم در فرهنگستان گنجینه‌ای ارزشمند از نسخه‌های چاپ سنگی موجود است که تعداد آن حدود دو هزار نسخه ارزشمند است که فعلاً پژوهشگران فرهنگستان می‌توانند استفاده بکنند. همچنین این کتابخانه دربردارنده بسیاری از آثار اهدایی استادان بزرگی است که کتابخانه خود را وقف فرهنگستان کرده‌اند؛ برای نمونه کتابخانه مرحوم همایی که بخشی از آن کتاب‌های ارزشمند چاپ سنگی است و یا کتابخانه مرحوم تفضلی که دربردارنده یادداشت‌ها ودست‌نویس‌های ارزشمند اوست. همچنین کتابخانه‌های شخصی استادان دیگری که از اعضای پیوسته فرهنگستان بودند چون بدرالزمان قریب، ابوالحسن نجفی، محمد خوانساری، یدالله ثمره، حسن انوری، استاد اسماعیل سعادت، ابوالحسن نجفی و ماهیار نوابی، نیز به فرهنگستان اهدا شده که هرکدام حکم گنجینه‌ای برای فرهنگ و ادب ماست.
