خانه سازی با کمک چین / دلیل تصمیم دولت مشخص شد
مقامات برای ورود چینی‌ها به صنعت مسکن، افزایش سرعت ساخت را به عنوان دلیل اشاره کرده‌اند. با این حال، به نظر کارشناسان، واگذاری زمین به مردم، به عنوان راهکار اصلی برای افزایش سرعت ساخت مسکن مورد توجه قرار می‌گیرد.
در چند هفته اخیر، ورود چینی‌ها به صنعت ساخت و ساز مسکن در کشور به صورت گسترده مطرح شده است و این موضوع از زبان مقامات نیز شنیده می‌شود. از ابتدای شروع دولت سیزدهم، رئیس جمهور وعده داد که در طول چهار سال، چهار میلیون واحد مسکن ساخته خواهد شد، که این وعده نیز مطابق قانون جهش تولید مسکن به مردم اعلام شده است.
از آن زمان تاکنون بیش از نیمی از عمر دولت تمام شده است و هنوز به صورت شفاف و روشن مشخص نیست چه تعداد از این مسکن‌های وعده داده شده، ساخته شده است. هرچند دولت روش‌های متنوعی را در پیش گرفته است تا مردم با سرعت بیشتری صاحب مسکن شوند؛ اما شواهد نشان می‌دهد همچنان سرعت واگذاری زمین و ساخت مسکن کند است و موانع دیگری همچون تأمین مالی طرح نیز باعث تشدید این وضعیت شده است.
شاید به این دلیل است که این روزها آمدن شرکت‌ها، سرمایه و تکنولوژی چینی‌ها به کشور برای ساخت مسکن بیشتر شنیده می‌شود. البته هم دولت و هم شهرداری تهران به دنبال این موضوع هستند و بارها مسئولان دولت و شهرداری به این موضوع اشاره کرده‌اند.
به تکنولوژی چینی‌ها نیاز است یا خیر؟ به گفته مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی، هدف از توافق با چینی‌ها برای ساخت مسکن در کشور بیشتر آوردن سرمایه در بخش ساختمان و جذب سرمایه‌گذار در این حوزه است. وزیر راه و شهرسازی این را هم عنوان کرد که ما در حوزه ساختمان و مسکن در تکنولوژی رشدهای خوبی داشتیم و نیازمندی و وابستگی‌مان حداقلی است. بیشتر از آنکه به تکنولوژی نیاز داشته باشیم به منابع مالی نیاز داریم تا بتوانیم پروژه‌ها را سرعت بیشتری بدهیم.
همزمان با مذاکرات دولت با چینی‌ها برای ورود به صنعت ساخت و ساز کشور، شهرداری تهران نیز در پی دو سفر علیرضا زاکانی شهردار تهران به چین، تفاهم‌نامه‌هایی را برای ساخت واحدهای مسکونی در تهران با شرکت‌های چینی امضا کرده است و به گفته زاکانی در این تفاهم‌نامه ساخت 200 هزار واحد مسکونی به صورت صنعتی سازی و با انتقال تکنولوژی آمده است. زاکانی درباره تکنولوژی ساخت چینی‌ها گفت که با این تکنولوژی هم سرعت ساخت و هم عمر ساختمان‌ها افزایش پیدا می‌کند.
همچنین حمیدرضا صارمی معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران درباره ساخت مسکن توسط چینی‌ها اظهار داشت: بر اساس این طرح زمین‌های ذخیره در بافت فرسوده تهران، برای محله سازی به روش کلید به کلید به چینی‌ها واگذار می‌شود. آن هم در چارچوب یوز انس به این معنا که با تأمین مالی ساخت، انتقال تکنولوژی نیز به تهران صورت خواهد گرفت. همچنین لطف‌الله فروزنده معاون اقتصادی شهردار تهران با اشاره به ضعف تکنولوژی ساخت در کشور گفت: ما تکنولوژی صنعتی‌سازی مسکن را نداریم، صنعتی‌سازی یعنی اینکه برای ما مسکن‌هایی یکساله می‌سازند و عمر مفید آن از 40 سال به 80 سال می‌رسد، بنابراین باید انتقال تکنولوژی انجام شود.
انتقادات به ورود تکنولوژی چینی‌ها در ساخت مسکن
طرح این موضوع انتقادات فراوانی را هم از سوی شرکت‌های ساخت و ساز و هم کارشناسان حوزه مسکن در پی داشت به طوری که ایرج رهبر رئیس هیئت مدیره انجمن انبوه‌سازان کشور با گلایه از این اقدام عنوان کرد که حقیقتاً از نظر فنی، نیروی انسانی و مصالح ساختمانی و حتی تکنولوژی ما چیزی از چینی‌ها کم نداریم. حتی همان دو سه سال پیش سوال کردیم که مگر چینی‌ها چه تکنولوژی می‌خواهند بیاورند؟ گفتند سیستم لارج‌پنل می‌خواهند بیاورند درحالی که ما این سیستم را مدت‌هاست کنار گذاشته‌ایم و از سیستم تونلی استفاده می‌کنیم. یعنی در بحث تکنولوژی هم حتی ما جلوتر بودیم.
همچنین فرید نایینی، رئیس انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان، درباره انتقال تکنولوژی چینی و افزایش سرعت ساخت مسکن گفت: این داستان سریع‌سازی چینی‌ها هم از آن کلیشه‌های تبلیغاتی است که متأسفانه در اسناد ملی و لازم‌الاجرای ما نیز مورد تحسین قرار گرفته است. البته نه اینکه چینی‌ها فناوری ساخت سریع نداشته باشند. بلکه، متخصصان طراحی ساختمان یا معماران به‌خوبی می‌دانند که اهداف پایه تولید یا سه‌گانه هزینه، زمان و کیفیت، شأن مستقل ندارند. بلکه، در تعامل هستند و یکی از مراحل مهم در طراحی، تنظیم مثلث بهینه برای پروژه است.
نایینی توضیح داد که هرگاه کیفیت اولویت یابد بر سرعت و هزینه تأثیر می‌گذارد. یا اگر سرعت اولویت یابد بر کیفیت اثر مستقیم و بر هزینه طی یک منحنی اثر می‌گذارد. بنابراین تمجید از سرعت به‌صورت مستقل بحث عامیانه و غیرتخصصی است. بازگشت بلندمرتبه سازی به بافت‌های فرسوده؟ فارغ از این انتقادات و تناقضاتی که در صحبت‌های دولتی‌ها و مسئولان شهرداری به چشم می‌خورد، به گفته معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران، چینی‌ها برای ساخت مسکن در تهران قرار است بر روی بافت‌های فرسوده سرمایه‌گذاری کنند. این مسئله نشان می‌دهد که شهرداری تهران بار دیگر به دنبال بلندمرتبه سازی و افزایش تراکم در بافت‌های فرسوده است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مشکل ریزدانگی و معابر آن‌ها را پابرجا نگه می‌دارد.
طبیعتاً با تکنولوژی که قرار است چینی‌ها وارد کنند و مسؤولان شهرداری نیز بر روی آن تاکید دارند، قرار نیست ساختمان‌های ویلایی و با طبقات کم ساخته شود که اگر این موضوع باشد، نیازی به ورود تکنولوژی پیچیده‌ای هم نیست که بخواهیم با چینی‌ها بر سر آن توافق کنیم.
رای بازآفرینی بافت‌ها فرسوده حتماً باید به کیفیت زندگی و اندازه بناها توجه شود تا مشکلات فعلی که در این مناطق وجود دارد تکرار نشود. در حال حاضر نیاز اساسی شهرهای کشور و به ویژه تهران در حوزه ساخت مسکن، زمین و بسته بودن کمربند شهری است که اجازه نمی‌دهد شهر گسترش پیدا کند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، راه حل اساسی در ساخت مسکن در کشور، تأمین زمین و گسترش شهرهاست تا مردم خود مسکنشان را بسازند و جمعیت در سطح شهر پخش شود.
اما از ابتدا طرح نهضت ملی مسکن نیز افرادی به بهانه افزایش هزینه زیرساخت مانع از انجام این کار شدند. در حالی که در حال حاضر بخش زیادی از قیمت مسکن را قیمت بالای زمین تشکیل می‌دهد که با حذف آن مردم خود توانایی ساخت خواهند داشت. در مواردی که توانایی ساخت وجود ندارد می‌توان با در اختیار قرار دادن تسهیلات به مردم کمک کرد تا به صورت تدریجی بنای مورد نیاز خود را بسازند. با این روش ساخت مسکن در کشور بدون نیاز به حضور چینی‌ها و بلندمرتبه سازی، افزایش پیدا خواهد کرد و نفع آن نیز مستقیماً در جیب مردم وارد خواهد شد.