خروج فولاد از بورس کالا به کجا رسید؟/ راهکار حل معضل آشفتگی در بازار فولاد چیست؟

مدتی بود که قیمت فولاد روند صعودی در بازارها داشت و کار به جایی رسید که قیمت این محصول حتی با قیمت دلار بالای 20 هزار تومان هم از قیمت های جهانی فراتر رفت. این در حالی است که فولاد در داخل و با انرژی ارزان و مواد اولیه بسیار ارزان تولید می شود و نقش بسیار تعیین کننده ای در بسیاری از صنایع دارد و افزایش قیمت آن از یک سو، تاثیر بسزایی در قیمت بسیاری از صنایع خواهد گذاشت و از سوی دیگر به تعطیلی صنایع پایین دستی و بیکاری در این صنایع دامن خواهد زد.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ در همین رابطه، محمدرضا غزنوی، سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی در گفت‌وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی در مورخه 24 خرداد ماه 1399 در پاسخ به این پرسش که چرا قیمت لوازم خانگی افزایش چشمگیری یافته است، گفت: یکی از دلایل افزایش قیمت ورق فولادی است.

وی افزود: در خرید و فروش ورق فولادی در بورس دلال بازی جریان دارد و یک عده افراد سودجو در حال کسب منافع از این موضوع هستند و هیچ کس هم به فکر اصلاح این وضعیت نیست. یک عده دلال در بورس ورق فولاد را خریداری می‌کنند و در بازار به قیمت 18 هزار تومان به تولیدکننده می‌فروشند. به عبارت بهتر یک عده بسیار اندکی از این وضعیت به وجود آمده در بازار ورق فولاد نفع می‌برند و میلیون‌ها ایرانی از این جریان متضرر می‌شوند.

علاوه بر اینکه گویا دلالان در افزایش قیمت‌ها در بورس کالا نقش دارند، گویا بخش کمی از فولاد تولیدی در کشور نیز در بورس کالا عرضه می‌شود و همین مساله به افزایش قیمت فولاد دامن زده است. در همین رابطه مهرداد اکبریان، رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن ایران طی مصاحبه‌ای در اردیبهشت ماه سال جاری گفت: سال گذشته تولید فولاد کشور 27 تا 28 میلیون تن بود که کمتر از سه میلیون تن آن در بورس کالا عرضه شد. به عبارت دیگر، فقط 10 درصد از تولید فولاد در بورس کالا عرضه شد و 90 درصد دیگر خارج از بورس و در بازار‌های خارجی با قیمتی نزدیک به قیمت‌های واقعی بازار و بین‌المللی فروخته شد که متاسفانه این سود نصیب تولید کننده و مصرف کننده واقعی نگشت.

به هر حال این نابسامانی‌ها در بازار فولاد و محصولات مشتقه آن موجب شد تا در 23 تیرماه سال جاری سعید عمران معاون قضایی دادستان کل کشور در نامه‌ای به اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور، خواستار ساماندهی بازار فولاد و رفع رانت در فروش تولیدات صنایع بالادستی فولاد شود.

در این نامه آمده بود: ضمن تاکید بر اینکه مشکل فولاد ارتباطی به تحریم و ارز ندارد، استدعا دارم به داد بازار فولاد برسید. به دلیل عدم عرضه مواد اولیه، ویژه فروشی و ایجاد رانت فاجعه در تعطیلی صنایع پایین دستی تولید محصولات فولادی و بیکاری کارگران در راه است.

این نامه در حالی ارسال شد که در اوایل تیرماه سال جاری، ستاد تنظیم بازار مصوبه ای برای تنظیم بازار فولاد به دستگاه‌های مرتبط و تولیدکنندگان ابلاغ کرده بود که طبق این مصوبه، عرضه شمش و اسلب فولادی، باید تنها از طریق بورس کالا انجام می شد و اگر عرضه‌ای در خارج از بورس صورت می گرفت، تخلف محسوب می‌شد.

به هر حال داستان و ماجرای فولاد در بورس کالا تا آنجا پیش رفت که طی خبری در مورخه ششم مرداد ماه اعلام شد که به دستور رئیس جمهور، معاملات فولادی از بورس کالا خارج خواهند شد. در این خبر آمده بود: شنیده‌ها از منابع موثق حاکی از آن است که رئیس جمهور حسن روحانی، دستور خروج معاملات محصولات فولادی از بورس کالا را صادر کرده است.

این خبر به معنای آن بود که در آینده ای نه چندان دور، خرید و فروش فولاد و محصولات مشتقه آن از بورس خارج شده و در بازار آزاد معامله خواهند شد؛ این در حالی بود که محصولات فولادی، بخش عمده ای از معاملات بورس کالا را به خود اختصاص می دادند.

بهرام سبحانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از نخستین افرادی بود که به خبر خروج فولاد از بورس کالا واکنش نشان داد و گفت: طرح خروج فولاد از بورس کالا از پایه مشکل دارد، چون معاملات در بورس کاملا شفاف در حال انجام است. خروج محصولات از بورس بر خلاف سیاست‌های کلی اقتصاد است.

طهمورث جوانبخت، معاون فروش فولاد مبارکه نیز با اعلام تکذیب خبر دستور خروج فروش فولاد از بورس گفت: هیچ دستوری در این زمینه به فولاد مبارکه ابلاغ نشده است و چنین بحثی مطرح نیست. خروج از بورس و برگشت به نرخ دستوری، نه منطقی است و نه مورد تایید نهاد‌های ذی ربط و نه شرکت‌های فولادی قرار می گیرد.

سید رضا شهرسانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نیز در این باره چنین اظهار نظر کرد: خروج فولاد از بورس کالا محال است و در صورت اجرای این امر، فاجعه به بار می‌آورد و بازار فولاد را به شدت دچار التهاب و رانت خواهد کرد.

رسول خلیفه سلطان، دبیر انجمن فولاد نیز با اشاره به نشست تولیدکنندگان فولاد با رییس جمهور گفت: در این جلسه رییس جمهور به تنظیم بازار و البته عرضه سهام شرکت‌های فولادی در بورس تاکید کرد و طرح خروج عرضه محصولات فولادی از بورس کالا اصلا مطرح نشد.

همچنین بورسی ها نیز به این خبر واکنش نشان دادند؛ برای نمونه محسن خدابخش، مدیرنظارت بربورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: سازمان بورس، به عنوان نهاد ناظر بر بازارسرمایه، به شدت با خروج فولاد از بورس کالا مخالف است.

به هر حال همان گونه که ملاحظه می شود، از یک سو بسیاری از افراد و کارشناسان این حوزه خبر خروج معاملات فولاد و محصولات مشتقه از بورس کالا را تکذیب کرده اند؛ اما از سوی دیگر اگر قرار است معاملات فولاد همچنان در بورس کالا صورت پذیرد، پرسش این است که چه راهکاری برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی و افزایش قیمت آن می توان ارائه کرد؟

وحید یعقوبی، دبیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد کشور طی مصاحبه‌ای در هفتم مرداد ماه 1399 با برنامه پیک بامدادی رادیو گفت: برای حل این مشکل، باید بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت اقتصاد، یک همگرایی ایجاد و به این پرسش پاسخ داده شود که بورس کالا باید بر اساس کدام قانون عمل کند؟

وی افزود: هم اکنون در این رابطه در یک سمت، قوانین و مقررات بورس کالا حاکم و دارای مصوبات مجلس است و در سمت دیگر مصوبه ستاد تنظیم بازار وجود دارد که از ستاد هماهنگی اقتصادی سران سه قوا مصوبه دارد. این دو با یکدیگر متناقض هستند و باید این مساله حل شود، وگرنه بورس کالا و ماهیت آن مشکلی ندارد.

دبیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد کشور در پایان گفت: تصمیمات خوبی در حال اتخاذ است که همگان از آن منتفع خواهند شد و قرار است ظرف یکی دو روز آینده ابلاغ شود. با این تصمیمات قرار است هم موضوع افزایش عرضه و هم کاهش قیمت در بورس کالا دنبال شود.

سخن پایانی

به هر حال، گویا باید هر چه زودتر دو وزارتخانه صمت و اقتصاد بر سر این قضیه به تعامل برسند و مشکلات مربوط به تناقض قوانین حل شود، چون از این آشفتگی بازار فولاد و افزایش قیمت در آن بسیاری از صنایع پایین دستی از جمله صنعت لوازم خانگی در حال آسیب دیدن هستند.