خودروسازی خارج از چارچوب‌های ایمنی
ایمنی جاده‌ها و کاهش آسیب‌های ناشی از تصادفات جاده‌ای، همواره یکی از چالش‌های موردتوجه در کشور است، این موضوع به‌ویژه در تعطیلات نوروز به‌واسطه افزایش سفرهای شهری و بین‌شهری بیشتر موردتوجه قرار می‌گیرد.
در نوروز 1403 نیز به‌گفته رئیس پلیس راهور فراجا بیش از 13 هزار تصادف منجر به جرح و کشته شدن افراد در کشور رخ داد که 90 درصد از خودروهای دخیل، از نوع خودروهای داخلی و 10 درصد از نوع خودروهای خارجی بودند. از آنجا که کیفیت خودرو همواره یکی از فاکتورهای موثر در بروز تصادفات است، تاکید سیاست‌گذار بر افزایش کمی تولید خودرو بدون توجه کافی به ابعاد کیفی آن، می‌تواند تاثیرگذار باشد. با اجباری شدن تبعیت از استانداردهای 85 گانه سازمان استاندارد انتظار می‌رفت شاهد گام‌های موثری در راستای ارتقای کیفی خودروهای تولید داخل باشیم، اما در واقعیت چندان تغییرات ملموسی را شاهد نبودیم. در این میان، اغلب کارشناسان معتقدند صنعت خودرو در اجرای استانداردهای خودرویی شرایط چندان مطلوبی ندارد و از آنجاکه عمده مشکلات این بخش به سیاست‌گذاری‌های کلان برمی‌گردد، صرفا با الزام خودروسازان به رعایت استانداردهای ایمنی نمی‌توان این ضعف را پوشش داد. صمت در این گزارش درباره کم‌وکیف اجرای استانداردهای ایمنی خودرو با کارشناسان این حوزه گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
زیرساخت‌ها فراهم نیست
علیرضا محمدزاده، کارشناس حوزه خودرو درباره استانداردهای خودرویی به صمت اظهار کرد: در کشور ما استانداردهای خودرویی براساس یک‌سری الزامات برندهای مطرح اروپایی یا بعضا آسیایی، تدوین شده است. استانداردها با هدف افزایش کیفیت و ایمنی خودروها تدوین و منتشر می‌شوند. اینکه یک خودرو، پلتفرم و سازه بدنه آن و در سطح جزئی‌تر استاندارد ورقه بدنه و ملاحظاتی که در طراحی و تست‌های خودرو اجرا شده تا چه حد می‌تواند استانداردها را پاس کند، موضوع مهمی است که متاسفانه با توجه به شواهد در کشور ما به آن توجه چندانی نمی‌شود. بیشتر خودروهای تولید داخل، به لحاظ سازه بدنه و پلتفرم هیچ‌کدام از استانداردهای روز را پاس نمی‌کنند و 85 الزام استاندارد تنها قدری کیفیت این خودروها را بهبود بخشیده است. مشکلی که از زیرساخت است را باید اصولی برطرف کرد.
محمدزاده افزود: موضوع مهم دیگر در بحث ایمنی و استاندارد این است که در هیچ‌جای دنیا تمام استانداردها در تمام خودروها اجرا نمی‌شود؛ چراکه این الزامات آپشن به‌شمار می‌روند و اجباری نیستند. بر همین اساس اینکه در کشور ما خودروساز ملزم به اجرای تمام استانداردها باشد رویه درستی نیست، اما براساس قانون باید عمل کرده و در اجرایی کردن تعداد و چگونگی آنها، قانون حرف اول و آخر را می‌زند.
تولید باکیفیت در گرو قطعات باکیفیت
این کارشناس حوزه خودرو ادامه داد: قطعا تولید قطعات باکیفیت و استفاده از آنها بر کیفیت خودروها و ایمنی آنها تاثیرگذار است پس وضعیت صنعت قطعه تاثیر زیادی بر صنعت خودرو خواهد داشت. به طبع استفاده از قطعات استاندارد، کیفیت و ایمنی خودرو را ارتقا پیدا می‌دهد و در نهایت خودرو برای سرنشینان آن راحت‌تر و ایمن‌تر خواهد بود. متاسفانه قطعه‌سازی ما نیز وضعیت مطلوبی ندارد. اینکه به سختی می‌توان در زمان تعویض و تعمیر قطعه مناسبی پیدا کرد خود دال بر این امر است. البته قطعه‌ساز هم این‌گونه عنوان می‌کند که هزینه‌ها بالاست و تولید قطعه باکیفیت، مواد اولیه باکیفیت و گران‌تری را می‌طلبد و تولید قطعه در این سطح برایش صرفه اقتصادی ندارد.
پلتفرم‌های از رده خارج
محمدزاده در ادامه گفت: اجرای استانداردهای 85 گانه قطعا برای صنعت خودرو و محصولات آن سودمند است، اما چون زیرساخت‌های ما در این بخش کامل نیست، حتی اجرای این الزامات نیز تاثیرچندانی در ارتقای ایمنی و کیفیت خودروها ندارد. به‌عنوان نمونه، وقتی طراحی اتاق خودرویی برای 40 سال پیش است که از هیچ نظر نه در بحث‌های ارگونومی، نه آنترومتریک، استانداردهای ایرانی را پاس نمی‌کند، قرار دادن ای‌بی‌اس یا دو ایربگ اصلا تاثیری بر عملکرد و کارآیی این خودرو ندارد. موضوع دیگر اینکه هیچ‌کدام از سازمان‌های مستقلی که در دنیا کار بررسی و تست تصادفات خودروهای شبیه‌سازی شده را انجام می‌دهند و معروف هستند مانند یورو، هیچ‌کدام از خودروهای ما را تست نکرده‌اند یا اگر تست کرده‌اند نتایج آنها به‌طور مستقل در هیچ‌کجا منتشر نشده است. در بیشتر خودروها نمی‌دانیم در تست‌های تصادف چه اتفاقی برای خودرو و سرنشینان آن می‌افتد.
فرهنگ‌سازی کنیم
محمدزاده در ادامه با اشاره به رانندگی نامناسب در کشور اظهار کرد: تمام موضوع به کیفیت برنمی‌گردد بخشی از آسیب‌هایی که در این بخش می‌بینیم ناشی از فرهنگ رانندگی در کشور است. فرهنگ رانندگی ما آنقدر مشکل دارد و بی‌احتیاطی در آن زیاد است که شاید بتوان گفت ایمن‌ترین خودرو دنیا را هم در ایران تولید کنیم، با عادات رانندگی و فرهنگ ترافیکی که داریم، احتمالا خیلی تاثیر زیادی در کاهش مرگ‌ومیر وتلفات ناشی از تصادفات جاده‌ای نداشته باشد.
محمدزاده در پایان با اشاره به موضوع عرضه خودروهای چینی و کیفیت این خودروها گفت: در حال حاضر، چینی‌ها برای اینکه بتوانند خودشان را وارد بازار اروپا کنند، به‌شدت روی بحث کیفی خودروها سرمایه‌گذاری و از بهترین متخصص‌های اروپا، امریکا و ژاپنی استفاده می‌کنند؛ از این‌رو قطعا خودروهای وارداتی چینی مونتاژی در ایران، از لحاظ سطح ایمنی بالاتر از خودروهای تولید داخل هستند. کمتر کارشناسی هم امروزه می‌گوید خودرو چینی کیفیت ندارد.
شاید بگویند کیفیت خودروهای چینی در حد کره و چین و ژاپن نیست، اما فاصله زیادی هم با این خودروها ندارد. این در حالی است که فاصله خودروهای تولید داخل ما به لحاظ کیفیت، تکنولوژی، مواد، قطعه، ساختمان، آلاینده‌ها و... با خودروهای ژاپنی، کره‌ای و حتی چینی، حداقل 20 سال است.
ایمنی در مسیر ناهموار
محمدحسین پروانه، کارشناس حوزه خودرو نیز درباره اجرای استانداردهای ایمنی در تولید خودروهای داخلی به صمت گفت: درحال‌حاضر در زمینه کیفیت خودروهای تولید داخل در نقطه مطلوب و قابل‌قبولی قرار نداریم و در ابعاد گوناگون مانند مصرف سوخت و ایمنی وضعیت خودروهای تولید داخل مناسب نیست. شواهد گوناگون نشان از این دارد که باوجود اینکه بیش از 5 دهه از فعالیت صنعت خودرو در کشورمان گذشته، هنوز به درجه کمی و کیفی مناسبی نرسیده‌ایم و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم کیفیت خودروهای تولید داخل به‌سرعت بهبود یابد. بهبود کیفیت خودروهای داخلی مستلزم الزاماتی است که باید از سوی خودروسازان رعایت شود. در این میان، از یک سو خودروساز باتوجه به افزایش قیمتی که به‌طور لجام‌گسیخته در بازار خودرو اتفاق افتاده، هنوز نتوانسته زیان بالایی که به‌دلایل گوناگون دامن آن را گرفته، جبران کند و از سویی هم اصرار بر این است که تولید خودرو افزایش پیدا کند. این در حالی است که بخش زیادی از تولیدات آینده خودروسازان پیش‌فروش شده و خودروساز به‌نوعی مجبور است برای پاسخ به تقاضای بالایی که متاثر از شرایط اقتصادی کشور ایجاد شده، تولیدات خود را به عدد مشخصی برساند. در این شرایط بعید به‌نظر می‌رسد خودروساز بتواند در زمینه کیفیت خودروهای خود اقدام جدید و تاثیرگذاری انجام دهد.
پروانه در ادامه با اشاره به اینکه فشاری که روی خودروسازان وجود دارد، خود مانعی در مسیر ارتقای کیفی خودروهای داخلی و الزام به اجرای استانداردهای لازم است، ادامه داد: یکی از نکاتی که در افزایش کیفیت خودروهای تولید داخل بسیار اهمیت دارد، به کیفیت مواد اولیه مورداستفاده در ساخت قطعات گوناگون خودرو مانند مواد پلیمری و ورق‌های فولادی برمی‌گردد. متاسفانه ورق‌های تولیدی با استحکام بالا در کشور نداریم و اینکه در تامین آنها محدودیت داریم، تاثیر بسیاری بر کیفیت خودروها دارد.
وی افزود: اگر به‌معنای واقعی دنبال این هستیم که ایمنی خودروهایی که تولید می‌کنیم، افزایش پیدا کند باید علاوه بر انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ای در ساخت ورق‌های فولادی با استحکام بالا، در مواد پلیمری مورداستفاده در صنعت خودرو هم استانداردهای لازم را لحاظ و از محصولات باکیفیت بالا استفاده کنیم تا در نهایت به ارتقای کیفیت در محصول نهایی برسیم.
پروانه گفت: اگر می‌خواهیم صنعت خودرویی توسعه‌یافته داشته باشیم درجه نخست باید معیارهای کیفی محصولات در آن موردتوجه قرار بگیرد و برای حرکت در این مسیر باید تمام معیارها و شاخص‌های داشتن یک تولید باکیفیت را در تمام بخش‌ها موردتوجه قرار دهیم و براساس آنها الزاماتی تعریف و اقدام به تولید محصول کنیم. این موضوع نه‌تنها در صنعت خودرو، بلکه در کل صنایع ما باید دنبال شود تا رغبت مصرف‌کنندگان به استفاده از محصولات داخلی افزایش یابد و در ادامه شاهد توسعه و رشد صنعتی کشور باشیم. متاسفانه صنایع ما به R&D نیز اهمیت نمی‌دهند که یکی از دلایل آن به تیراژ پایین محصولات برمی‌گردد. این‌گونه است که صنعت فولاد و صنایع پتروشیمی به‌دنبال ارتقای محصولات‌شان که ماده اولیه بسیاری از صنایع مهم و استراتژیک کشور مانند خودرو است، نیستند و در ادامه شاهد تولید محصولی باکیفیت پایین و کارآیی ضعیف هستیم که مصرف‌کننده هم رغبتی به استفاده از آنها ندارد. البته این مشکل را می‌توان با افزایش تیراژ و توجیه‌پذیر کردن فرآیند تحقیق و توسعه برطرف کرد.
ارتقای کیفیت بدون الزام محقق نمی‌شود
این کارشناس صنعت خودرو با اشاره به اینکه باید تمام معیارها و شاخص‌هایی که منجر به تولید یک خودرو باکیفیت می‌شود به‌دقت رعایت شود، افزود: برای تحقق چنین چشم‌اندازی در صنعت خودرو که در نهایت کیفیت خودروها را ارتقا می‌دهد و مشتریان آن را بیشتر می‌کند، باید استراتژی‌های کلانی برای صنعت خودرو تعریف کنیم که براساس برنامه‌های عملیاتی و با ضمانت اجرایی بالا و همچنین نظارت دقیق در تمام مراحل از تولید ماده اولیه گرفته تا محصول نهایی خودرو، بتوانیم بگوییم صنعت خودرو ارتقا یافته و محصولات آن از نظر کیفیت هر روز بهتر از قبل تولید و عرضه می‌شوند.
پروانه در پایان گفت: اگر مقایسه‌ای بین تولیدات کنونی با دهه قبل انجام دهیم، مشاهده خواهیم کرد که کیفیت خودروها در بخش ایمنی افزایش یافته، اما هنوز کیفیت ساخت و در خطوط مونتاژ، کیفیت مونتاژ خودروها ضعیف است. در شرایط کنونی باوجود افزایش نرخ خودروها همچنان تقاضایی مازاد بر تولید خودرو در بازار وجود دارد؛ بنابراین فضای به‌گونه‌ای است که تولید خودرو باکیفیت یا بی‌کیفیت برای خودروساز، سود یا ضرری به همراه ندارد و خودروساز هر خودرویی با هرکیفیتی تولید کند، خریدار دارد، پس الزامی برای ارتقای کیفی محصولاتش ندارد.
سخن پایانی
براساس آمار مرکز پژوهش‌های مجلس ایمنی خودروهای داخلی وضعیت چندان جالبی ندارند. بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی که خرداد 1402 منتشر کرده بود، بر آن تاکید داشته، تصادفات رانندگی با سهم 6.5 درصدی قربانیان آنها از کل متوفیان، جایگاه سوم دلایل مرگ‌ومیر را در کشور به خود اختصاص داده است. ایمنی خودروهای تولیدی یکی از عوامل موثر در این زمینه است. در جهان تاثیر خودرو در تصادفات با ستاره‌های ایمنی بررسی می‌شود. اکثر تولیدات خودروسازان مطرح در دنیا 4 تا 5 ستاره ایمنی دارند و 84 درصد خودروهای پرفروش اروپا، سطح ایمنی چهار ستاره یا بالاتر دارند. این در حالی است که امتیاز متوسط خودروهای ساخت داخل کشور در بهترین حالت کمتر از 3 ستاره ایمنی از 5 ستاره، آن هم برای برخی از خودروهای تازه‌تولیدشده، تخمین زده می‌شود. متاسفانه درباره خودروهای ایرانی این اطلاعات به صورت دقیق و رسمی منتشر نمی‌شود.