خودروسازی و افق‌هایی که تیره شد
سیدحسین آقاسیدمرتضی - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
براساس سند چشم‌انداز افق 1404 باید تا 3 سال دیگر به جایگاه نخست صنعت خودرو در منطقه، جایگاه پنجم در قاره آسیا و رتبه یازدهم در جهان برسد که این هدف‌گذاری در این بازه زمانی، قدری محال به نظر می‌رسد.
صنعت خودرو، یکی از صنایع پردرآمد در کشورهای توسعه‌یافته است که نقش بسزایی در شکوفایی اقتصادهای بزرگ جهان دارد. درحال‌حاضر این صنعت به حدی در اقتصاد و تجارت جهانی اثرگذار است که می‌تواند به تنهایی بخش زیادی از ارزش‌افزوده و ارز موردنیاز کشورهای صاحب صنعت را تامین کند.
توسعه این صنعت البته نیازمند مزیت‌هایی اولیه‌ای از بهره‌مندی از معادن فلزی و مواد معدنی گرفته تا نیروی انسانی متخصص و دانش‌آموخته، از انرژی ارزان گرفته تا بازار مصرف بزرگ است که خوشبختانه همگی در ایران وجود دارند و به همین دلیل نیز در سند چشم‌انداز کشور در افق 1404 این صنعت و صنایع وابسته به آن اعم از قطعه‌سازی، مجموعه‌سازی، خودروسازی، خدمات مهندسی، خدمات مالی، صنایع جانبی و خدمات پس از فروش، باید به‌عنوان پیشران و پیش‌برنده صنعت ایران ایفای نقش کنند که صدالبته این مهم نیازمند ارتقای توانمندی علمی، دانش فنی و فناوری در همه ابعاد و بخش‌های آن است.
براساس این سند، ایران باید تا سال 1404 (یعنی تنها 3 سال دیگر) به جایگاه نخست صنعت خودروسازی در منطقه، جایگاه پنجم در قاره آسیا و رتبه یازدهم در جهان برسد.
این هدف‌گذاری گرچه در این بازه زمانی، قدری محال به نظر می‌رسد، اما در زمان تعیین، کاملا در دسترس بود به شرطی که کشور به معنای دولت، زمینه را برای همکاری و مشارکت با خودروسازان بزرگ جهان و جذب سرمایه‌گذار خارجی و داخلی فراهم می‌کرد و از سوی دیگر، به موازات واردات فناوری، بخش داخلی را نیز به سمت تقویت واحدهای تحقیق و توسعه و توانمندی های صنعتی هدایت و حمایت می‌کرد تا بتواند به اهداف تعیین‌شده در سند 1404 اعم از سهم 21 درصدی این صنعت در ارزش‌افزوده کل صنعت کشور و سهم 4 درصدی از کل تولید ناخالص داخلی کشور که باید در سایه اقداماتی مانند صادرات قطعات یدکی به ارزش 6 میلیارد دلار میسر می‌شد، برسد.
حالا در حالی تنها 3 سال تا هدف‌های تعیین‌شده فاصله داریم و عملا اقدامی برای نیل به آن انجام نمی‌شود که در متن این سند به صراحت نوشته شده «دستیابی به اهداف یاددشده مستلزم پشتیبانی و حمایت هدفمند، منسجم و مدت‌دار دولت از فرآیند توسعه صنعتی کشور است.» با این روند باید گفت این اهداف روی کاغذ باقی خواهند ماند و با از دست رفتن فرصت‌های متوالی و سرعت بالای دیگر کشورها در توسعه این صنعت، به آرزوهایی بعید تبدیل خواهند شد.
مشکلات نقدینگی، حجم بالای مطالبات معوق‌شده، خلأ پلتفرم‌های ملی، عرضه خودروهای قدیمی، کاهش تیراژ تولید و... حاکی از آن است که رسیدن به تولید 3 میلیون خودرو و صادرات یک میلیون آن آرزویی بوده که رسیدن به آن زمانبر است.
زنجیره تامین داخل که وابسته به شرکت‌های خودروساز و بازار کشور است نیز در این روند، حرکت توسعه‌ای به معنای واقعی نداشته و سهم آن در بازار بین‌المللی عدد ناچیزی است که در این صنعت (قطعه‌سازی) هم صادرات 6 میلیارد دلار را با اماواگرهای بسیاری روبه‌رو کرده است. در این راستا نیاز است تا سند چشم‌انداز افق 1404 موردبازنگری قرار گیرد تا تحقق اهداف جدید امید را به صنعت خودرو تزریق کند.
