داستان تکراری سیل در گلستان و ماجرای مارگزیده‌ها
گرگان - ایرنا - برای اهالی گلستان دیگر تابستان و زمستان تفاوت ندارد؛ هر باران شدیدی که می‌آید دل آن‌ها برای شروع سیل ویرانگر دیگری می‌لرزد که این سرگذشت نتیجه تکرار سیل‌های پیاپی در استان و عاقبت هر مار گزیده‌ای است.
آخرین سیل بزرگ گلستان که خاطره آن به این زودی ها از ذهن مردم ایران پاک نمی شود، مربوط به فروردین پارسال است اما قبل و بعد از آن هم اتفاقات کوچک و بزرگ مشابه دیگری افتاد که نتیجه آن بروز خسارت و تلفات فراوان به منازل، مزارع، زیرساخت‌ها، مال و جان مردم منطقه بود.
آخرین سیلاب کوچک گلستان نیز اواخر هفته گذشته رخ داد که بدلیل کم حجم بودن خسارت چندانی نداشت.
پایان تلخ دیگر این حوادث قهری، تحمیل هزینه اضافی به دولت برای احداث دوباره زیرساخت ها، پرداخت تسهیلات و کمک بلاعوض به سیل زدگان است.
در شرایطی که هنوز خسارت سیل پارسال به طور کامل به آسیب دیدگان پرداخت نشده و زیرساخت های آسیب دیده همچنان در حال ساخت است، استاندار گلستان چند روز قبل در بازدید از مناطق سیل زده کلاله گفت که پس از برآورد دقیق خسارت بارش‌های رگباری اخیر استان تلاش می‌شود بخشی از خسارات در قالب تسهیلات با کارمزد پایین به آسیب دیدگان جبران شود.
اگر چه هنوز برآورد دقیق خسارت سیل ماه گذشته گلستان اعلام نشده اما به گفته غراوی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان فقط در کلاله و مراوه‌تپه بیش از 300 میلیارد ریال خسارت به راه‌های ارتباطی وارد شد.
آبگرفتگی بیش از 4 هزار خانه در آزادشهر، از مدار خارج شدن 4 حلقه چاه آب آشامیدنی این شهر، تخریب راه های چندین روستا و شهر در شرق استان، از جمله خسارت های سیل تابستانه گلستان است.
هر چند شهروندان پس از جاری شدن سیل و تحمیل خسارت در نگاه اول دولت را مسوول جبران خسارت می دانند اما عمومی شدن فرهنگ بیمه خانه‌ها و مزارع در حوادث موجب کاهش فشار به آسیب دیدگان و دریافت کامل آن از طرف شرکت های بیمه گذار شده و زمان بازگشت به زندگی دوران قبل از سیل را کوتاه تر می کند.
استاندار گلستان با مهم دانستن نقش بیمه برای جبران خسارت حوادث طبیعی و غیرمترقبه، از کم‌توجهی به بیمه بویژه در بخش محصولات کشاورزی و منازل این استان حادثه‌خیز انتقاد کرد.
هادی حق شناس همچنین افزود: اقدامات پیشگیرانه مانند اجرای طرحهای آبخیزداری و احداث آب بندان در حوزه سیل از دیگر نیازهای این استان است که باید برای کاهش خسارات مورد توجه قرار گیرد.
وی مرداد پارسال هم گفته بود: اگر اجرای طرح های زیربنایی مانند تکمیل زهکشی و لایروبی رودخانه های گلستان با تاخیر مواجه و به فراموشی سپرده شود باز هم باید در انتظار سیلاب های مخرب دیگری بود.
استاندار گلستان 5 ماه پس از سیل فروردین سال قبل تاکید کرده بود: تجارب ادوار گذشته حاکیست هر 10 سال حداقل یک سیل بزرگ در گلستان اتفاق می افتد که درس نگرفتن از آن و کم توجهی به ضرورت رفع نارسایی ها، این استان را آسیب پذیر و به محلی برای تاخت و تاز سیلاب های ویرانگر تبدیل کرده است.
به نظر می رسد اجرا نشدن اقداماتی مانند لایروبی رودخانه ها و طرح های آبخیزداری و زهکشی، فاصله زمانی سیل های گلستان را کاهش داده و این دوره را به کمتر از یکسال رسانده است.
حق شناس اظهار داشت: گلستان هر ساله با پدیده سیل مواجه است که اجرا نشدن اقدامات پیشگیرانه اساسی و مناسب برای کاهش خسارت ها موجب بی اعتمادی به دستگاههای مسوول خواهد شد.
استاندار گلستان چندی قبل هم گفته بود که با هدف افزایش آب‌گذری و کاهش خسارات حوادث احتمالی 330 کیلومتر از طول رودخانه‌های قره‌سو و گرگانرود پس از سیل سال گذشته لایروبی شد. وی بیان کرد: با تخصیص اعتبارات تا پایان امسال، لایروبی رودخانه‌های استان گلستان به 400 کیلومتر خواهد رسید.
وی با اشاره به نیاز هزار کیلومتر از رودخانه های گلستان به لایروبی افزود: این طرح به طور عمده در مناطق آسیب دیده از سیل اجرا می شود تا از تکرار حادثه هنگام بارش های سنگین جلوگیری شود.
حق شناس گفت: لایروبی رودخانه ها، مقاوم سازی یا جابجایی خانه های فرسوده یا در معرض سیل و توسعه طرح زهکشی زمین های شمال استان از جمله اقداماتی است که گلستان را برای در امان ماندن از آسیب سیل احتمالی امیدوار خواهد کرد.
شرکت آب منطقه ای گلستان اعلام کرد که تا قبل از سیل پارسال از مجموع 2 هزار و 700 کیلومتر مسیر رودخانه های گلستان، هزار و 750 کیلومتر لایروبی شده بود که بعد از سیل و طبق نظر کارشناسان، هزار و 21 کیلومتر دیگر نیازمند ساماندهی و لایروبی تشخصی داده شد.
هزار و 674 کیلومتر از طول کل رودخانه‌های اصلی و فرعی گلستان معادل 62 درصد در حوضه آبریز گرگانرود قرار دارد.
استان گلستان در بخشی از حوضه آبریز دریای خزر واقع است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی دارای رودخانه‌های پرآب و مهمی است اما در چنین وضعیتی با کمبود منابع آبی هم مواجه است که عمده ترین دلیل آن هدررفت آبهای سطحی است.
به نظر می رسد تا زمان تکمیل طرح های در دست اقدام برای کنترل و مهار سیلاب مانند لایروبی رودخانه ها، زهکشی اراضی، اجرای طرح های آبخیزداری و مقاوم سازی خاک، همچنان باید منتظر بروز حوادث و اتفاقاتی مانند سیل روزهای اخیر شرق گلستان بود.
اگر چه اجرای این طرح های زیربنایی و بزرگ، ضریب احتمال بروز سیل مجدد در گلستان را تا حد بسیاری کاهش خواهد داد اما نیاز آن ها به زمان طولانی و در مواردی چند ساله، این سوال را در ذهن مردم ایجاد می کند که تا زمان به سرانجام رسیدن این طرح ها چه باید کرد؟
آیا دست به دعا برداشتن برای جاری نشدن سیل و تکرار مداوم هشدار به شهروندان برای نزدیک نشدن به مسیل ها و رودخانه ها دردی از مردم سیل زده دوا می کند؟
بارش مداوم تابستانه به جای آن که کشاورزان و مردم گلستان را به دلیل جبران کم آبی و دور شدن از مرز خشکسالی شادمان کند، موجب نگرانی از تبعات و حوادث پس از آن می شود.
به عنوان نمونه بارش 100 میلیمتری اوایل مرداد امسال موجب وارد شدن خسارت 10 تا 100 درصدی به 150 هکتار از مزارع شالی مینودشت در دهنه تنگه چهل چای و دهنه آرام نرو بالا (مسیر سد نرماب چهل چای) این شهرستان شد.
استان سیل خیز گلستان در سال های اخیر همواره شاهد این پدیده قهری بوده است.
گسترده ترین و مشهورترین سیل گلستان فروردین سال گذشته رخ داد که در آن تعداد زیادی از مناطق شهری به خصوص در آق قلا و گمیشان دچار سیلاب و آبگرفتگی بزرگی شدند بطوریکه ارتفاع آب در برخی نقاط به 3 متر رسید و همه چیز را غرق کرد.
ویران شدن هزاران خانه، تخریب گسترده زیرساخت ها، مرگ 11 نفر، مشکلات بهداشتی و آسیب های اجتماعی و خسارت بیش از 48 هزار میلیارد ریالی از جمله نتایج این سیل بود.
پیش از آن و در مرداد سال 1380 هم سیل دیگری در گلستان رخ داد که با حدود 500 کشته به پرتلفات ترین سیل ایران مشهور است.
در جریان این سیل دهها نفر مفقود و تعداد زیادی از اجساد کشف شده نیز هیچگاه شناسایی نشدند و هم اکنون گورستانی در شرق گلستان با افراد گمنام دفن شده وجود دارد.
بنظر می رسد علاوه بر اقدامات ضربتی پیشگیرانه بویژه اجرای طرحهای آبخیزداری؛ استان گلستان نیازمند تدوین اطلس جامع در حوزه حوادث قهری خاصه سیل است.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*
