درباره رحیم رضازاده ملک
تهران - ایرنا - رحیم رضازاده ملک به‌عنوان نسخه‌شناس، پژوهشگر و مورخ شناخته می‌شد که دلبستگی عمیقی به فرهنگ و ادب ایران زمین داشت. چنانکه در کنار کار تدریس در امور مالی و بازرگانی، آثار برجسته‌ای در زمینه تاریخ قاجار، زبان‌های ایرانی و تقویم‌های مختلف ایرانی از خود به یادگار گذاشت.
«من و من ها به اینگونه مراسم و اعطای جایزه معترضیم و منصفانه نمی‌دانیم که در روز و روزگاری که هزارها کودک و نوجوان (12 - 13 ساله) مستحق و مستعد به تحصیل در سطح همین شهر تهران به گدایی مشغولند، در روز و روزگاری که هزارها از اینگونه کودکان در سر چهارراه‌های همین شهر تهران، در کنار اتومبیل‌ها، سقز (آدامس) و بادکنک می‌فروشند، در روز و روزگاری که صدها کودک نوجوان، در سن تحصیل، در همین شهر تهران، کنار دیواری پرنده‌ای و چند پاکت به دست گرفته و «فال» عرضه می‌کنند، در روز و روزگاری که صدها کودک نوجوان، در گرمای تابستان و سرمای زمستان، مغازه‌ها را برای واکس زدن اکتشاف می‌کنند، مبلغی (شنیده‌ام حدود 10 هزار دلار آمریکایی که به نرخ امروز معادل هشت میلیون و پانصد هزار تومان است و اگر هزینه 2 سره هواپیما و پذیرایی در هتل و قیمت هدایایی که داده می‌شود یا داده خواهد شد و لابد هزینه بار اضافی هواپیما برای هدایا را اضافه کنیم بیش از 10 میلیون تومان می‌شود) به یک خارجی که نه به جهت علاقه ایران و ایرانیان، بلکه به عنوان یک وظیفه شغلی، در یک موسسه (حالا بگو یک دانشگاه) خارجی، بر حسب اقتضای شغلی (!) گشت و گذاری (!) هم در مملکت ما داشته، بدهند؛ اینها بخشی از نامه یکی از شخصیت های فرهنگی کشور یعنی رحیم رضازاده ملک به شخصیتی فرهنگی دیگر یعنی ایرج افشار است زیرا او را برای اختتامیه سیزدهمین دوره جایزه ادبی و تاریخی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی در 1383 خورشیدی دعوت می‌کنند اما طی این نامه اعتراض و از شرکت در این مراسم عذرخواهی می‌کند.
تولد و تحصیلات رحیم رضا زاده ملک در 17 مهر 1319 خورشیدی در مراغه از شهرستان های استان آذربایجان شرقی به دنیا آمد اما مدتی بعد به تهران رفت و تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در آنجا گذراند. سپس با قبولی در دانشگاه تهران مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد امور مالی و حسابداری را در آن دانشگاه پشت سر گذاشت و برای مدتی به آمریکا رفت. در آنجا نیز دوره کارشناسی ارشد مدیریت مالی و دکتری اقتصاد سنجی را در دانشگاه وست کاست به پایان رساند تا اینکه پس از اتمام تحصیلات به ایران بازگشت و به تدریس در رشته های حسابداری در مدرسه عالی بازرگانی پرداخت. تالیفات
البته تدریس در رشته حسابداری تنها کار رضازاده ملک نبود بلکه او علاقه فراوانی به فرهنگ و ادب ایران زمین داشت به همین دلیل هم در کنار کار تدریس در امور مالی و بازرگانی، در این زمینه نیز دست به تحقق و پژوهش زد و تالیفات ارزنده ای از خود به یادگار گذاشت؛ تحقیقاتی که به دلیل تبحر رضازاده ملک در چند شاخه علمی متنوع و گسترده هستند. چنانکه تمام همت و تلاشش را در حوزه‌هایی چون نجوم و گاهشماری و تقویم و تاریخ و فرهنگ و ادب ایران متمرکز کرد. از پژوهش‌های رضازاده ملک در عرصه تاریخ دوران متأخر قاجار و جنبش مشروطه، می توان به کتاب هایی همچون «حیدر عمواوغلی؛ چکیده انقلاب، انقلاب مشروطه ایران بر اساس اسناد بریتانیا، ایران و ایرانیان، سوسمارالدوله، تاریخ روابط ایران و ممالک متحده آمریکا» اشاره کرد. وی به زبان فارسی و میراث ادبی ایران نیز عشق می‌ورزید، در این عرصه نیز چندین اثر پژوهشی منتشر کرد که از جمله این آثار می توان به «بلور کلام فردوسی، هوای تازه، تبیین و تدوین قوائد املای فارسی و گویش آذری» اشاره داشت.
علاقه‌مندی رضازاده ملک به خیام نیشابوری سبب شد تا بخشی از مطالعات و پژوهش‌های خود را به این دانشمند و شاعر نامی ایرانی اختصاص دهد که از جمله آنها می‌توان به کتاب‌های «دانشنامه‌خیامی (صدای معاصر)، دو رساله فلسفی (نشر گلاب)، عمر خیام قافله‌سالار دانش (صدای معاصر) و ترانه‌های خیام، گوهر اندیشه، جوهر فلسفه (نشر ویدا)» اشاره کرد.
رضازاده ملک علاوه بر نگارش کتاب‌های یادشده دستی هم در تصحیح متون داشت که «توضیح و تحلیل زین‌آلاخبار و مزدکنامه» از جمله آنهاست. همچنین نوشتن ده‌ها مقاله در موضوعات مختلف فرهنگی و علمی از دیگر تلاش‌های این محقق و مورخ سخت کوش به شمار می‌رود.
در خصوص سختکوشی این نویسنده همین بس که خودش می گوید: سال ها پیش، به مناسبتی، نسخه ای از کتاب دبستان را که به سال 1298 هجری قمری در بمبئی چاپ شده است، به مطالعه گرفتم، ولی با اندکی تامل و نگاه کردن به مواضع مختلف آن چاپ، آن را سخت مغلوط و تحریف و تصحیف شده یافتم. به دنبال نسخ مضبوط تر آن کتاب گشتم و نسخه ای از آن کتاب را که به سال 1262 هجری قمری چاپ شده است به دست آوردم. این نسخه گرچه از نسخه قبلی بهتر بود ولی باز هم خالی از غلط های فراوان و افتادگی های بسیار نبود. با جستجوی بیشتر، آخرالامر، به نسخه ای از آن کتاب که به سال 1224 هجری قمری چاپ شده است (و نخستین چاپ این کتاب است) دست یافتم. آن را نیز پر از غلط و افتادگی دیدم. از این پس بر آن شدم که اگر ممکن باشد، نسخه ای با نسخه هایی دست نوشت از این کتاب را ببینم که شاید صحیح تر از نسخ چاپی باشد.
تصویری از روحیه علمی
کاوه بیات محقق و تاریخ پژوه برجسته در مقاله‌ای در مورد تصویری از روحیه رضازاده ملک می نویسد که برای به دست آمدن تصویری از روحیه وی، جا دارد از مجموعه یادداشت‌ها و مقالاتی یاد شود که او در 2 دوره منتشر کرد: دفترهای اول تا چهارم نقد و تحقیق در فاصله سال‌های 1352 تا 1357خورشیدی و دفترهای اول تا سوم هوای تازه در سال‌های اخیر (1384 تا 1388خورشیدی)؛ که مجموعه‌ای از یادداشت‌های تحقیقاتی در زمینه گاهشماری، زبان‌شناسی و برخی از مباحث تاریخی و نوشته‌هایی تند و تیز در نقد آثار پاره‌ای از کوشندگان و پژوهشگران تاریخ معاصر (بیشتر در دوره نقد و تحقیق) محتوای اصلی این دفترها را تشکیل می‌دهد. اگرچه این نقدها در مواردی چند زیاد تند هستند اما در مجموع از نکته‌سنجی و دقتی اساسی حکایت دارند که جای خالی آن، در نقد نوشته‌های تاریخی دوره ما، کاملا مشهود است. این نقدها، در کنار پاره‌ای از ویژگی‌های درخور نکوهش از جمله «گیر» دادن‌های بی‌جهت به این و آن دارای یک ویژگی قابل ستایش نیز هستند که عبارت باشد از صراحت و شجاعت. بسیاری از بزرگان ما، گرفتار هزار نوع تعارف و مجامله، نقدهایی از این دست را تنها با نام مستعار منتشر می‌کنند؛ حال آنکه رضازاده ملک، مجامله را دوست نداشت (1).
درگذشت
سرانجام این مورخ و پژوهشگر در آخرین دقایق شامگاهان سه شنبه 22 تیر 1389خورشیدی بر اثر ایست قلبی چشم از جهان فروبست و پیکرش در قطعه نام‌آوران در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. منابع
1- بیات، کاوه، «رحیم رضازاده ملک (1389-1319)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله جهان کتاب، مرداد - مهر 1389، شماره 255 و 256 و 257 (2 صفحه، از 85 تا 86).
*س_برچسب‌ها_س*
