دردسرهای مبارزه با قاچاق پوشاک از زبان رئیس هیات مدیره مجمع عالی واردات

علیرضا مناقبی، رئیس هیات مدیره مجمع عالی واردات ایران می‌گوید: کل قاچاق کالا 25 میلیارد دلار است و کل واردات قانونی دو برابر این رقم؛ برای همین ذی‌نفعان قاچاق اجازه نمی‌دهند که مبارزه با قاچاق به نتیجه برسد. او معتقد است که باید مسیر واردات قانونی هموار شود؛ مسیری که نظارت‌پذیر است و دولت می‌تواند به حق و حقوق قانونی خود از اخذ تعرفه‌های گمرکی برسد.

مدت‌هاست که عنوان می‌شود بازار پوشاک در اختیار کالای قاچاق است؛ شما چه ارزیابی از وضعیت این بازار دارید؟

مقایسه آمارهای گمرک ایران و آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران، در مرکز تجارت بین‌المللی نشان از اختلاف بزرگ در آمار مربوط به تجارت «پوشاک و کفش» میان ایران و این کشورها دارد؛ آماری که حجم قاچاق کشور را مشخص‌تر می‌کند. طبق آمارهای گمرک ایران در سال 1396حدود 59.1 میلیون دلار پوشاک به ایران وارد شده است اما طبق آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران، بالغ بر 856.5 میلیون دلار پوشاک به ایران صادر کرده‌اند. این اختلاف آماری حاکی از ورود 797.4 میلیون دلار پوشاک به صورت غیررسمی به کشور است که از کشورهایی همچون «ترکیه»، «چین»، «آلمان» و «امارات متحده عربی» بوده است. بیشترین اختلافات آماری در تجارت پوشاک مربوط به کشور چین است. آمارهای ثبت شده در گمرک کشور، حاکی از آن است که واردات پوشاک از چین در سال 1396 برابر با 6.2 میلیون دلار بوده است اما چین ادعا می‌کند در این سال، حدود 493 میلیون دلار پوشاک به ایران صادر کرده است. به این ترتیب حدود 487 میلیون دلار اختلاف آماری در تجارت ایران و چین وجود دارد که نشان‌دهنده حجم ورودی قاچاق پوشاک از این کشور است.

از قبل ممنوعیت واردات پوشاک آماری دارید؟

تا سال‌های پیش از ممنوعیت واردات پوشاک، صحبت از 4 تا 5 میلیارد دلار قاچاق پوشاک بوده اما طبق آخرین آمارها که مربوط به سال 1397 است، رقم قاچاق پوشاک به یک میلیارد و 700 میلیون دلار رسیده بود.

تبعات افزایش قاچاق پوشاک چیست؟

با ممنوعیت واردات، دولت به حقوق و درآمد خود از قبل تعرفه گمرکی پوشاک نمی‌رسد و از طرف دیگر مردم کالا را گران خریداری می‌کنند. البته کالای قاچاق مسیر خود را ادامه می‌دهد؛ دلایلش هم این است که تولید داخل آن‌چنان که باید سلایق مردم را نمی‌تواند پوشش دهد. البته کالای تولید داخل هم خیلی مواقع از کالای وارداتی گران‌تر است. اگر برخی مجبور باشند کالای تولید داخل بخرند، باید پول بیشتری بپردازند. البته منظور من این نیست که تولید انجام نشود، تولید کنندگان هم مواد اولیه را گران تهیه می‌کند. مسئله دیگر این است که ما خود را از بازار رقابتی بیرون کشیده‌ایم. کار درست و قانونی را از مسیر خارج کرده‌ایم و افراد را مجبور را کرده‌ایم که کار غیر قانونی انجام دهند.

چطور؟

اگر به صفحات فروش آنلاین پوشاک دقت کنید، می‌بینید که جنس خریداری شده از سایت‌های خارجی توسط مشتری را در کمتر از 72 ساعت تحویل می‌دهند. قطعا بابت این اتفاق ریال هزینه نمی‌شود، ارز پرداخت می‌شود. اما مسئولان اقتصادی توجهی به این ندارند که کالای قاچاق هم ارز بری دارد. کالای قاچاق را با ریال به ما نمی‌دهند. این کالا هم ارزبر است. اما به این مسئله توجه نمی‌شود و حجم عملیات قاچاق بسیار زیاد است.

حجم قاچاق در کشور در حال حاضر چقدر است؟

اگر کل قاچاق کشور 25 میلیارد دلار باشد - قیمت دلار حدودا 45 هزار تومان است - گردش مالی قاچاق عدد بسیار بزرگی خواهد بود. آنهایی که در این مسیر ذی‌نفع هستند و به تعبیری دستی بر آتش دارند، قطعا اجازه نمی‌دهند این مسیر جابه‌جا شود یا بسته شود و واردات قانونی انجام شود.

واردات قانونی به نوعی گروگان گرفته شده است

ما معتقدیم بالاخره واردات کالاها به صورت قاچاق انجام می‌شود، اجازه دهید این واردات به صورت قانونی انجام شود. البته این فقط در حوزه پوشاک نیست. از اردیبهشت 1397 واردات 2500 رقم کالا به کشور کلا ممنوع است. شما به بازار سر بزنید، ببینید کدام کالای مجاز در بازار وجود ندارد؟ اگر چنین باشد واقعا دست مریزاد دارد. وقتی همه این کالاهای ممنوع شده در بازار وجود دارد، پس اینها همه به صورت قاچاق وارد شده است. از لوازم خانگی تا پوشاک و انواع وسایل آرایشی چنین وضعیتی دارند. ما مسیر قانونی را به هم زده‌ایم و در نتیجه مردم کالاها را گران و فیک می‌خرند.

از طرفی بخشی از درآمد دولت صرف مبارزه با قاچاق هم می‌شود

من دربرنامه‌ای که با حضور نمایندگان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و تعزیرات برگزار شده بود، شرکت کرده بودم. در آن برنامه عنوان شد که ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز فقط می‌تواند جلوی 5 درصد قاچاق کالا را بگیرد. این آمار در خوش‌بینانه‌ترین وضعیت است.

دلیل آنها از این وضعیت چه بود؟

من به حجم کالای قاچاق اشاره کردم که حدود 25 میلیارد دلار است. کسانی که از این سود منتفع می‌شوند، قطعا اجازه کار قانونی را نمی‌دهند. آنها از هر مسیری که بتوانند جلوی واردات قانونی را می‌گیرند. نمی‌توانیم بگوییم که قاچاق سازمان‌یافته نیست. نمی‌توانیم بگوییم قاچاق فقط توسط مسافر انجام می‌شود. عدد قاچاق حدود یک‌دوم و حتی بیشتر از واردات قانونی کشور است. واردات قانونی کالا حدود 48 میلیارد دلار است که شامل مواد اولیه و ماشین‌آلات و کالاهای ضروی تولید است. 25 میلیارد دلار قاچاق در همه زمینه‌ها از مواد غذایی تا پوشاک، لوازم خانگی و غیره را شامل می‌شود. در تمام قفسه های مغازه‌ها، کالای خارجی که واردات آن ممنوع است را می‌ببیند. انواع و اقسام شکلات، سس، بیسکویت خارجی و سایر کالاها را در فروشگاه می‌بینید. در هر فروشگاهی کمپوت آناناس را می‌توانید بخرید؛ ورود این کالا در بسته‌های کوچک صددرصد ممنوع است؛ اما چگونه به کشور وارد می‌شود؟

از سال 1397 دولت تلاش می‌کند جلوی ورادات برخی کالاها را بگیرد

اگرچه این بخشنامه‌ها صادر می‌شوند که جلوی تخلفات را بگیرند ولی در عمل جلوی کار قانونی گرفته می‌شود. یعنی الان لباس خارجی در کشور پیدا نمی‌شود؟ اصلا نیاز به گشتن در بازار نیست، در شبکه‌های اجتماعی و فروشگاه‌ها این کالاها عرضه می‌شوند و به راحتی در اختیار مصرف‌کننده قرار می گیرند.

حلقه مفقوده چیست و چه باید کرد؟

باید نوع تفکر سیاست‌گذار که غلط است، تغییر کند؛ وگرنه هیچ اتفاقی نمی‌افتد. البته ما نمی‌خواهیم زحمات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز را کتمان کنیم ولی حجم قاچاق به قدری زیاد است که اگر 10 تا ستاد هم درست کنیم، نمی‌توانیم جلوی قاچاق کالا را بگیریم. چرا؟ چون اصل اقتصاد بر عرضه و تقاضا استوار است. ما نوع نگرش مردم و مصرف کننده را نمی‌توانیم به همین سادگی تغییر دهیم. اگر تولیدکننده درست کار نکند، نمی‌تواند تولید با کیفیت به میزان مناسب عرضه کند. اگر در هر کشوری، تولیدکنندگان هر کالایی بتوانند کالایی به اندازه نیاز جامعه با قیمت مناسب، نه دستوری و با کیفیت مناسب تولید کنند، هیچ وارد کننده قانونی ای به خود اجازه واردات آن کالا را نمی‌دهد. تولید باکیفیت در فضای رقابتی اتفاق می‌افتد. حالا اگر تولید کننده به همه این موارد توجه داشته باشد و نیاز جامعه را نتواند برطرف کند، اگر مسیر قانونی واردات باز باشد، از طریق قانونی کالا وارد بازار می‌شود و قابل نظارت و رصد خواهد بود. اگر مسیر قانونی را ببندیم، نیاز جامعه که از بین نمی رود، تنها کالا از مسیر غیرقانونی وارد کشور می‌شود. به دلیل سود بالا نیز قطعا افرادی هستند که مسیر غیرقانونی را طی می‌کنند. ما باید اصول علم اقتصاد را رعایت کنیم و اجازه دهیم کالا از مسیر قانونی در اختیار مصرف کننده قرار گیرد. مسیر قانونی نظارت‌پذیر است و این به نفع مصرف کننده نهایی است. البته دولت هم از درآمد حاصل از تعرفه گمرکی ذی‌نفع خواهد بود. دولت باید حق و حقوق خود را برای استمرار کارهایش از واردات قانونی بگیرد.