«در بهار آزادی جای شهدا خالی...»؛ عکس‌های منتشر نشده از روزهای انقلاب
خبرگزاری تسنیم به مناسبت فرارسیدن دهه فجر اقدام به انتشار تصاویر منتشر نشده‌ای از روزهای انقلاب کرده است؛ تصاویری که هرکدام گویای بخشی از تاریخ مردمی این جریان است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، از روزهای مبارزه مردم برای تغییر شرایط و ساختن آینده از دهه 50، تصاویر مختلفی به یادگار مانده است؛ تصاویری که بخشی از آن در مراکز اسنادی کشور نگهداری می‌شود و بخشی دیگر در منازل و آلبوم‌های مردمی جا خوش کرده است. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراکز حفظ اسناد در کشور، از گنجینه خوبی در این زمینه برخوردار است. بخشی از تصاویری که در گنجینه کتابخانه ملی با موضوع انقلاب و حرکت‌های خودجوش مردمی نگهداری می‌شود، تاکنون منتشر نشده و یا کمتر دیده شده است.
کتابخانه ملی به مناسبت فرارسیدن دهه فجر و در آستانه چهل و چهارمین سال پیروزی انقلاب اسلامی تعدادی از این تصاویر را برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است. این تصاویر برای اولین‌بار به صورت عمومی منتشر می‌شود:
«شاه رفت»؛ تیتری بود که صفحه اول دو روزنامه اصلی عصر تهران یعنی کیهان و اطلاعات را پوشاند. تیتری که غلامرضا صالحیار در روزنامه اطلاعات توسط و رحمان هاتفی در رونامه کیهان آن هم با درشت‌ترین اندازه حروف ممکن برگزیدند تا در اقدامی هماهنگ روز 26 دی‌ماه 1357 منتشر شوند. اقدامی هوشمندانه که 16 روز بعد یعنی در 12 بهمن 1357 با تیتر «امام آمد» کامل شد.
شاعران جزو اولین هنرمندانی بودند که با کاروان انقلاب همراه شدند. تک‌بیت‌های مشهوری از آنها بر دل مردم و بر روی پلاکارد اعتراضات نشست. از جمله این تک‌بیت‌ها می‌توان به «در بهار آزادی جای شهدا خالی» اشاره کرد؛ شعری که شاعرش یعنی ژولیده نیشابوری به دلیل قرائت دو بیت شعر در فیضیه در جریان سخنرانی معروف امام (ره) در سال 42 از سوی ساواک دستگیر و به مدت سه سال و هشت ماه در زندان‌های پهلوی محبوس بود. تک‌بیت او در این تصویر بر روی یکی از پلاکاردها نقش بسته است.
نقش زنان ایران در دوره‌های مختلف تاریخ کشور، به‌ویژه در دوران انقلاب اسلامی، تعیین کننده است؛ بسیاری جان خود و خانواده‌هایشان را کف دست گرفتند و برای به ثمر نشستن انقلاب از هیچ تلاشی فروگذار نکردند. محبوبه دانش‌آشتیانی، اولین زن شهید در این راه بود که روز 17 شهریور سال 1357، در میدان شهدا (ژاله سابق) و در حالی که پرچم استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی در دستش بود و با شجاعت شعار می‌داد، به شهادت رسید.
به دستور شاه نام این میدان و برج مشهور آن را «شهیاد» گذاشته بودند؛ زیرا شاه می‌خواست هر کس از دیگر کشورها و شهرها به تهران وارد و یا از تهران خارج می‌شود، با دیدن این بنا یا عبور از زیر آن «شاه» را یاد کند، اما برخلاف خواسته او، اکثر مبارزان از این برج به عنوان میدان «شیاد» یاد می‌کردند. این میدان در جریان مبارزات انقلابی مردم، از سوی مردم باعنوان میدان «آزادی» خوانده شد؛ زیرا قطعنامه‌های پایانی راهپیمایان و تظاهرکنندگان در این میدان قرائت می‌شد.
امام خمینی (ره) همواره مورد توجه عکاسان و نقاشان مختلف قرار داشته و تصاویر چهره ایشان علاوه بر ثبت در تاریخ، وجهه‌ای هنری نیز پیدا کرده است. تصاویر مختلفی از ایشان از سوی عکاسان ایرانی و خارجی ثبت شده است که برخی از آنها شهرت بیشتری یافته‌اند. مانند عکسی که علی کاوه، عکاس پیشکسوت ایرانی، از چهره امام (ره) ثبت کرد؛ عکسی که معروف بود در جیب تمام ایرانی‌ها هست و بعدها در چاپ روی تمامی اسکناس‌ها انتخاب شد.
بسیاری از دلایل مردم در روزهای مبارزه برای تغییر رژیم پهلوی را می‌توان در پلاکاردهای تظاهرکنندگان دید. حرف دل مردم بر خلاف آن چیزی است که این روزها برخی از رسانه‌ها سعی در تغییر آن دارند و به تطهیر دوران پهلوی می‌پردازند. به عنوان نمونه، در یکی از پلاکاردهای تصویر بالا این جمله نقش بسته است: کشتار وحشیانه مردم را متوقف سازید.
مدرسه‌های علوی و رفاه دو کانون اصلی مبارزات انقلابی و فعالیت‌های سیاسی در دهه 50 بود. مدرسه رفاه پس از بازگشت امام خمینی (ره) به کشور، در ابتدای امر به عنوان محل اقامت و دیدارهای امام (ره) انتخاب شده بود، مدرسه کوچک بود و سیل مشتاقان بسیار. کمیته استقبال به مدیریت آیت‌الله مطهری، ناچار بود محل دیگری را در نزدیکی مقر کمیته برای حضور امام (ره) بیابد؛ بنابراین مدرسه علوی برای این مهم انتخاب شد.
نکته بدیع در مراسم استقبال مردم از ورود امام (ره) به کشور که از دید خبرنگاران خارجی نیز دور نماند، این بود که در این مراسم، از پلیس و نیروهای انتظامی خبری نبود و مردم با رشد اجتماعی و بلوغ سیاسی خود توانستند بزرگترین استقبال قرن را به تعبیر اغلب خبرگزاری‌ها اداره کنند. به گفته نمایندگان رسانه‌های خارجی؛ در هر استقبال مشابهی با وجود هزاران پلیس، ده‌ها نفر در زیر دست و پا تلف می شدند، در حالی که در استقبال چند میلیونی مردم یران در تهران کسی کشته نشد.
موج‌های جدید شعر انقلاب / شعر معاصر ایران چه تأثیری بر ادبیات کشورهای فارسی‌زبان گذاشته است؟
