در مدیریت منابع آب،"مدیریت" جایگزین "ریاست"شود / استفاده از افراد کارآمد محیط زیستی در دولت آینده

دکتر رفعت شهماری اردجانی، محقق محیط زیست و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آستارا در گفت‌وگو با ایسنا، دلیل خشکسالی‌های ایجاد شده در دنیا را شامل سه عامل "توزیع نامناسب جمعیت"، "میزان مصرف آب در حوزه کشاورزی" و "مدیریت منابع آبی" دانست و افزود: در ابتدا میزان آب با میزان توزیع جمعیت متناسب بود و اخیرا جمعیت کشور به 80 میلیون نفر رسیده است و افزایش جمعیت موجب افزایش مصرف مواد غذایی است و این امر نیازمند زیر ساخت‌های لازم برای توسعه کشاورزی است.

وی افزایش فعالیت کشاورزی را موجب افزایش مصرف آب دانست و اظهار کرد: از سوی دیگر ایران جزو کشورهای خشک است و این در حالی است که سرانه آب در دنیا حدود 6 تا 7 هزار متر مربع و در ایران این میزان به حدود هزار و 200 متر مربع می‌رسد.

شهماری، بیشترین میزان مصرف آب در کشور را مربوط به حوزه کشاورزی عنوان کرد و یادآور شد: 6 تا 7 درصد از منابع آب کشور به مصرف خانگی می‌رسد و 90 درصد از منابع آبی کشور صرف مصارف کشاورزی می‌شود.

این محقق حوزه محیط زیست با اشاره به فعالیت‌های کشاورزی در کشور، ادامه داد: کشاورزی در کشور به شیوه سنتی است، ضمن آنکه اراضی کشاورزی کشور یکپارچه نیست و کشاورزان به سمت کشت محصولات آب‌بر رفتند و این در حالی است که مشاهده می‌شود بسیاری از لوازم و تجهیزاتی را که در کشور امکان تولید داریم، وارد می‌شوند، ولی برخی از محصولات کشاورزی آب‌بر مانند هندوانه در داخل به تولید می‌رسد.

به گفته این محقق، یک کیلوگرم هندوانه نزدیک به 3 تا 4 هزار لیتر آب نیاز دارد و با صادرات این محصول در واقع کشور در حال صادرات آب است.

شهماری، عدم هارمونی در توزیع زمانی و مکانی بارش را از دیگر چالش‌هایی دانست که به مصرف بی رویه آب در کشور دامن می‌زند و در این باره توضیح داد: زمانی که نیاز به بارش داریم، بارندگی نداریم، ضمن آنکه توزیع مکانی بارش‌ها نیز متناسب نیست، به گونه‌ای که اوج بارندگی‌ها در فصول پاییز و زمستان است، این در حالی است که فصول بهار و تابستان اوج فعالیتهای کشاورزی است.

وی با اشاره به وضعیت مدیریت منابع آبی با تاکید بر اینکه در این زمینه با سوء مدیریت مواجه هستیم، گفت: هنر مدیریت منابع آب در این است که در شرایط کمبود آب، بتوانیم با مدیریت درست، منابع آبی را دسترس پذیر کنیم، ولی یکی از مشکلات ما در این زمینه این است که مدیران ما به جای آنکه مدیریت کنند، "ریاست" می‌کنند. میان مدیریت و ریاست تفاوت‌هایی وجود دارد.

شهماری با بیان اینکه مدیریت کارها توسط افراد خردمند و متخصص انجام می‌شود، یادآور شد: یکی از مشکلات کشور این است که مدیر پرورش داده نشده است و مدیران، ریاست می‌کنند و چنین رویکردی، اثراتی نخواهد داشت و از دولت آینده انتظار می‌رود که در پست‌های حساس و با ریسک بالا، از افراد متخصص استفاده شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با بیان اینکه در زمینه مدیریت منابع آب باید از افراد متخصص استفاده شود، تصریح کرد: مدیریت منابع آبی حرف اول را در تامین آب دارد و لازم است در این زمینه از منابع آبی که در اختیار داریم، نهایت بهره برداری را داشته باشیم.

وی به برداشت بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی اشاره کرد و یادآور شد: در روزگاری با احداث چاه‌هایی به آب‌های زیر زمینی دسترسی داشتیم، ولی تاکنون به اندازه‌ای از آبخوان‌ها آب برداشت شده است که نیاز به حفر چاه‌های عمیق است و باید مدیران از اعطای مجوز احداث چاه‌های عمیق خودداری کنند.

شهماری تاکید کرد: یکی از روش‌های مدیریت منابع آب این است که به جای سدسازی، اجازه دهند آب به زمین نفوذ کند. نمونه این موارد سد رود شفا رود است که به جای سدسازی بهتر بود که از سدهای خاکی و سنگ چین استفاده شود. مزیت چنین سدهایی آن است که هم آب در پشت این سدها جمع می‌شود و هم امکان نفوذ آب در زمین وجود دارد. در چنین روشی، آب در بخش‌های دیگر به صورت چشمه خارج می‌شود.

این محقق با تاکید بر ضرورت استفاده از فناوری‌های پیشرفته در این زمینه، گفت: برخی از کشورها شرایط آبی ایران را داشتند و با بهره گیری از سیستم‌های آب شیرین کن، از آب دریا آب شرب تولید کردند. مزیت این روش آن است که آب شور تبدیل به آب شیرین شده است.

انتهای پیام