در نوزدهمین رویداد "فیناپ" چه گذشت: "از فینتک تا رمزارز"
رویداد فیناپ؛ نخستین رویداد تخصصی در حوزه فناوری‌ای مالی (فینتک) است. فیناپ سال 96 با سه هدف عمده آموزش، شبکه‌سازی و توسعه فینتک به سراسر کشور با برگزاری رویدادهای ماهانه آغاز به‌کار کرد.
این رویداد بعد از مدتی، با بیان چالش‌ها و بررسی مسائل روز مرتبط با فینتک، استارتاپ‌های فینتک و کارآفرینی استارتاپی به رسانه‌ای برای متخصصان و کسب‌وکارهای حوزه فینتک بدل شد. در حال حاضر، فیناپ افزون بر اهداف قبل، فضایی برای برندسازی کسب‌وکارها و اشخاص در صنعت فینتک به شمار می‌رود و به‌واسطه تیم حرفه‌ای خود وارد حوزه «بازاریابی رویداد» شده است.
سخنان معاون توسعه کسبوکار نوبیتکس در رویداد
«وحید شامخی»، معاون توسعه کسبوکار نوبیتکس، اولین سخنران این رویداد بود. وی معتقد بود که نظام مالی متمرکز دچار درد عمیقی است. همچنین اظهار داشت که سرمایه‌گذاران به آینده بانکداری کلاسیک خوش‌بین نیستند. ایشان ظهور بلاکچین، رمزارز و وب3 را شروع تحولات بنیادین خطاب کرد.
در ادامه وحید شامخی به 7 فکت از دنیای جدید اشاره کرد:
- ارزش بازار رمزارز ها یک دهم طلاست
- در آینده نزدیک پیش بینی می‌شود یک میلیارد نفر دارنده رمز ارز باشند
- محبوبیت رمزارز ها در میان تحصیل کرده ها افزایش پیدا کرده است
- رمز ارز ها محدود به کشور خاصی نیستند
- در ترکیه از هر پنج نفر دو نفر دارنده رمزارز هستند
- برند های بزرگ توجه خود را به رمزارز ها جلب کرده اند
- فعالیت در حوزه رمزارز با رشد ارزش بازار آن همگام است
معاون کسبوکار نوبیتکس با تاکید بر این که ایران در سال های اخیر از لحاظ آماری رشد چشمگیری در حوزه رمزارز ها داشته است، 5 فکت آماری از جامعه رمزارز در ایران ارائه داد:
- رشد کاربران ایرانی بیشتر از رشد کاربران جهانی در سال های اخیر بوده
- رشد کاربران خانم
- متوازن شدن فعالیت گروه های سنی مختلف
- کاربران از همه استان ها هستند
- کاربران با اهداف مختلفی به سمت رمزارز ها آمدند
قدر فرصت ها و لحظه هامون رو بیشتر بدونیم
و در نهایت خواستار رویکرد مثبت دولت نسبت به کسب و کار های رمزارزی شد چرا که آن را هم به نفع مردم، کسب و کار ها و هم دولت می‌داند.
بلای نکول
«احمد وطنی»، مدیرعامل ونسی، در نوزدهمین رویداد فیناپ به موضوع «بلایی به نام نکول» پرداخت. به گفته وی میزان معوقات ایران 250 هزار میلیارد و میزان معوقات جهان 400 میلیارد دلار است که آن را نکول بزرگی خواند.
او TVL دیفای که 38 میلیارد دلار است را اعتبار این حوزه می‌داند و معتقد است که به واسطه قرارداد های هوشمند و پلتفرم های غیرمتمرکز (Dapp) هیچ نکولی در این صنعت نوپا وجود ندارد چرا که وام دهی به صورت امن انجام می‌شود. و پذیرفتن دارایی دیجیتال به عنوان وثیقه از بوجود آمدن نکول جلوگیری می‌کند.
آقای وطنی در ادامه به مراحل عملکرد پلتفرم توثیق دارایی دیجیتال پرداخت:
- ارزش گذاری دارایی دیجیتال
- ارزیابی ریسک
- اثبات تمکن مالی
- حذف نکول
- بیمه اموال
- انطباق پذیری با قوانین و مقررات
- خودکار سازی فرایند ها
- یکپارچه سازی
او با مطرح کردن این سوال که «کنترل نوسان در این پلتفرم ها به شکل است؟» اینگونه پاسخ داد که «درصورت پایین آمدن ارزش وثیقه به کاربر اخطار داده می‌شود که مقداری از قسط هایش را پیش پرداخت کند و یا تسویه کامل کند در غیر این صورت کاربر به اصطلاح لیکوئید می‌شود.» نکول می‌تواند هر نهاد مالی را کیش و مات کند
پول خصوصی: تکامل پول در عصر کریپتویی
بعد از دو سخنرانی نخست، پنل گفت‌و‌گویی با همکاری فردای اقتصاد میان فعالان حوزه اقتصاد و رمزارز تحت عنوان «پول خصوصی و تکامل آن در عصر کریپتویی» شکل گرفت.
«امیررضا عبدلی» پژوهشگر و مترجم کتاب خصوصی سازی پول، در همان ابتدا سوالی را مطرح کرد: «چرا باید پول فقط در چارچوب کشور خودش و محلی باشد؟» و گفت این امر چنان بدیهی شمرده شده که کمتر کسی به آن فکر کرده است. پول خودش بوجود می‌آید؛ کافی است مردم دلیل کافی برای استفاده از آن را داشته باشند -امیررضا عبدلی
«امیرحسین خالقی» پژوهشگر اقتصاد سیاسی در پاسخ به سوال «چرا تصور اینکه هر شخص توانایی تولید پول را داشته باشد ترسناک بنظر می‌رسد؟» گفت این امر یک ضرورت اخلاقی است و نیاز نیست دولتی باشد که پول را تولید کند و به ما بدهد. وی ادامه داد تاریخ تا قبل از استاندارد فیات با همین روش یعنی مبادله کالا به کالا و اختصاصی بوده.پول باید به بازار سپرده شود؛ به خصوص در خاورمیانه! - امیرحسین خالقی
«نیما نامداری» تحلیلگر اقتصاد دیجیتال، به سوال «آیا مزیتی در انحصاری شدن پول وجود دارد؟» اینگونه جواب داد که پولی خوب است که ارزش ذاتی داشته باشد؛ مثل طلا. اما پول دولتی پول خوبی نیست چرا که دولت توانایی دستکاری آن را دارد و ارزش آن را پایین می‌اورد. وی بزرگترین ایراد پول دولتی را این می‌داند که دچار دستکاری ارزش می‌شود.
همچنین دلیل رایج شدن آن را این می‌داند که «یک نهاد ثالث اعتماد بخش است» اما این اعتماد را اعتمادی غیر واقعی خطاب کرد.
تورم مزمن بدترین مریضی است که جامعه می‌تواند درگیر آن شود و انحصارزدایی از عرضه پول یکی از راهکار های حل این مسئله است.
پول، اعتماد و دارایی های نوین
«علی فضائلی» مدیر محصول تومن، به رابطه بین پول و اعتماد پرداخت و بیان کرد که پول انواع مختلفی در طول تاریخ داشته است: پول های کالایی - پول های نماینده - پول های بدون پشتوانه. و معتقد بود که پول های فیات بعدتر بر پایه «اعتماد» شکل گرفتند. قدیمی ترین و معتبر ترین پول تاریخ، طلا می‌باشد
به گفته وی پیش بینی می‌شود حجم بازار سرمایه ایران 180 میلیون دلار باشد و این عدد برای بازار رمزارز حدود 20 تا 30 میلیون دلار است. فضائلی عنوان کرد که 10 تا 12 میلیون ایرانی وارد بازار کریپتو شدند که از بین آنها 3 میلیون کاربر فعال ماهانه وجود دارد و پیش‌بینی می‌کند که در سال های آینده رشد 2 تا 3 برابری داشته باشیم.
گذشته و آینده گره خورده صنعت رمزارز و پی‌تک
«سجاد شاهی»، هم‌بنیان‌گذار و مدیر اجرایی زیبال معتقد است پی‌تک فناوری تسهیل انتقال ارزش است و هر فناوری‌ای که انتقال ارزش را تسهیل کند، در پی‌تک تعریف می‌شود.
آقای شاهی پی‌تک را از این جهت حائز اهمیت می‌داند که 3 تا 7 درصد کاربرها به مرحله پرداخت می‌رسند و 80 درصد کاربران به تجربه پرداخت اهمیت می‌دهند. و این ها را دلایلی برای تسهیل این مرحله شمرد.
در ادامه از نسبت تراکنش های موفق درگاه پرداختِ صنف رمزارز به دیگر اصناف در 6 ماه اخیر صحبت نمود که 145 درصد بوده و این نشان دهنده آن است که کاربران این پلتفرم ها دوست دارند که حتما پرداخت را انجام دهند.
درخت شیشه ای: چگونه نادیدنی ها باور پذیر می‌شوند
«علی جهانی»، هم‌بنیان‌گذار و رئیس هیئت مدیره بیت‌پین در این رویداد توضیحاتی را درباره اثبات دانش صفر یا ZK، تابع هش و درخت مرکل ارائه کرد. به گفته وی «اعتماد به تکنولوژی رمزارز از بحران مالی 2008 و با خلق بیت‌کوین در سال 2009 به عنوان ناجی تراکنش‌های مالی ایجاد شد. پدیده چشم‌گیر بلاکچین ایده اصلی پشت بیت‌کوین بوده و به مرور این فضا تبدیل به یک فضای سرمایه‌گذاری برای آینده شد.»
او با بیان مفهوم Solvency(تسویه شوندگی) گفت که باید دارایی صرافی همواره بیشتر از بدهی آن باشد و اگر صرافی‌ای مشمول این رابطه باشد، به اصطلاح Solvent می‌باشد. وی این‌چنین ادامه داد که «چگونه باید مطمئن شویم که صرافی‌ای به اندازه بدهی هایش به مردم، دارایی دارد؟»
از این رو مفهوم Proof of Reserve را بیان کرد و آن را راه حلی برای این مسئله دانست. وی در ادامه به راه حل این مسئله پرداخت: «برای اثبات این مسئله به دو چیز نیاز داریم: 1. آدرس ها و دارایی های صرافی 2. لیست کاربران و دارایی آنها.
این روش باعث از بین رفتن حریم خصوصی می‌شود. پس راه حل ZK ها هستند. یعنی بدون افشای دارایی صرافی و حریم خصوصی کاربر اعم از آدرس و میزان دارایی، Solvent بودن صرافی را اثبات کنیم.» خطرناک‌ترین خطر، لو رفتن آدرس دارایی های صرافی ها در صحنه بین‌المللی است
صنعت بلاکچین، حکمرانی یا نابودی؟
پنل گفت‌و‌گویی دوم میان فعالان حوزه رمزارز و بلاکچین تحت عنوان «صنعت بلاکچین، حکمرانی یا نابودی؟» شکل گرفت. «علی روحانی»، معاون سیاست گذاری اقتصادی وزارت اقتصاد: CBDC می‌تواند ما را از وضعیت رکودی شدید خارج کند. وی خواهان هدفمند شدن و قابلیت رصد پرداخت به واسطه بلاکچین با بِیس حاکمیت است.
ایشان معتقد اند که قراردادهای هوشمند نظام اقتصادی ما را می‌تواند به کل متحول کند. ثبات مالی که برای مقام های پولی و مالی کشور مهم است، عمدتا نگاهی تهدیدانه به رمزارز ها دارند به جهت نوسانات زیادی که در ارزش دارایی ها وجود دارد و اتفاقا این نقد روی ارز هایی مثل بیت‌کوین وارد است.
وی در ادامه به این موضوع اشاره کردند که درست است که اسم وزارتخانه، وزارت اقتصاد و دارائی است ولی تصمیم‌گیری اینکه رگولاتوری کدام دارایی‌ها با وزارت اقتصاد است، با قانون‌گذار است کمااینکه رگولاتوری بعضی از دارایی‌ها با وزارت اقتصاد نیست.
«عباس آشتیانی»، مدیرعامل انجمن بلاکچین ایران: استفاده از فناوری بلاکچین برای شکل دیگری از ریال به نوعی استفاده از ابزار می‌باشد و این فرصت مهمی است. این فرصتی است که دارایی هایی از مردم که وارد چرخه بازار نشده‌اند را وارد کنیم. و ایشان معتقد بود اگر بخواهیم بیت‌کوین را به عنوان یک دارایی تهدید محور ببینیم، پس باید طلا را هم به عنوان یک دارایی تهدید محور ببینیم چرا که از یک کلاس دارایی هستند.
وی ادامه داد که استفاده از فناوری بلاکچین برای توکنایز کردن صرفا اتفاق جدیدی نیست و رگولاتوری جدیدی نمی‌خواهد و صرفا استفاده از یک ابزاره. آشتیانی معتقد است که مهم‌ترین ویژگی اقتصاد آینده اقتصاد دیجیتال است و کشور ها هدف‌گذاری کرده اند تا سهم شان در GDP را ببرند بالاتر.
«امیرحسین مردانی»، مدیرعامل بیت‌پین: بحث رمزارز ها در کشور ما محدود به اکسچنج ها شده و آن را فراتر نمی‌بریم و وارد کاربرد پذیری این حوزه نمی‌شویم.
مردانی معتقد است که کاربرد پذیری حوزه بلاکچین بدون اقتصاد توکن عملا نشدنی است و باید بستری فراهم باشد تا اقتصادی بر مبنای توکن شکل بگیرد و یک چیز با ارزش منتشر بشه و بعد ها توسط مردم خرید و فروش شود که در یک مقطع زمانی این قسمت را به بورس و فرابورس منتقل کردیم که هیچ اتفاقی نیفتاد و اخیرا در ره نگاشت بانک مرکزی هیچ صحبتی راجع به این موضوع نشد.
بایننس موقعی رشد کرد که توانست Utility Token خود یعنی BNB را منتشر کند. ایشان بر این باور است که انتشار Utility Token برای هر پروژه ای، باعث می‌شود جریان ورود سرمایه به کشور تسهیل شود و آدم ها بیایند و روی آنها سرمایه گذاری کنند و پروژه ها بتوانند جذب سرمایه خارجی داشته باشند و در نهایت به اقتصاد کشور حجم دهند.
«مهدی فاطمیان»، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فینتک: در تعامل سال‌های اخیر با حاکمیت در مورد رمزارزها، با درخواست‌های شفافی مواجه نشده‌ایم. علاوه‌براین، بعضی‌وقتا برچسب‌هایی زده شده و مثلا گفته‌اند که پلتفرم‌های رمزارزی به قیمت دلار جهت می‌دهند که این درست نبود و سهم رمزارزها در آن بازار خیلی کم می‌باشد.
در ادامه گفت که بانک مرکزی نه خودش کمک می‌کند که قانون گذاری انجام شود و نه پایش را می‌کشد بیرون که با محدودیت هایی که ایجاد می‌کند بازار بیش از این زیرزمینی نشود.
«امیرحسین راد»، مدیرعامل نوبیتکس: عوامل بزرگی روی متغیرهای کلان اقتصادی تاثیرگذار هستند که از نگاه رگولاتور خارجه و تخلفات اخیر اقتصادی نشان دهنده این است که چندین برابر ارزش بازار رمزارزها مواردی وجود دارد که قانون‌گذار به آن توجه ندارد و بر موضوعاتی مثل رمزارز تمرکز کرده‌اند.
وی معتقد است که دریافت مجوز به تنهایی موجب اعتماد نمی‌شود و چیزی که مکمل آن است و می‌تواند اعتماد را خلق کند، عملکرد درست و مطابق با استاندارد های کسبوکار است که روی یک پلتفرم طی می‌شود و به مرور زمان اعتماد را برای مشتریان خلق خواهد کرد.
همچنین وی در نظر دارد که اگر محدودیت زیادی روی رمزارز باشد، منجر به حذف کسبوکار های کوچک خواهد شد و کسبوکار های بزرگ مجبور به تعدیل گسترده نیرو هایشان خواهند شد به این دلیل که دخل و خرج به هم نخواهد خورد و به تدریج ناچار به کم کردن فعالیت تحقیق و توسعه خواهند شد و در نهایت یا بازار زیرزمینی بزرگی شکل می‌گیرد که کاملا از تیررس دولت خارج خواهد بود و البته دولت هیچ نفعی از آن نخواهد برد.
«مجتبی توانگر»، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس: برای افزایش دانش رمزارزی مجلس در سال‌های گذشته، از کمک اکوسیستم استفاده کردیم اما این افزایش دانش شاید لزوما به تصمیم‌گیری بهتر منجر نشده است.
با این حال در این سال‌ها، طرح‌هایی در حوزه استخراج و تبادل داشتیم. طبق گفته های وی، آنها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر قانون گذاری در سطوح مختلف حاکمیت در مورد رمزارز ها انجام نشود، دچار مشکل می‌شویم.
وی همچنین اشاره کرد که بعضا برخی از دولتی هایی که در جلسات ستاد ملی رمزارزش‌ها حضور داشتند به تصمیماتی که در آن جلسه گرفته می‌شد پایبند نبوده‌اند.
توکن سازی از دارایی‌های دنیای واقعی
«محمد قاسمی»، مدیرعامل مزدکس ارائه ای تحت عنوان «توکنایز کردن دارایی‌های دنیای واقعی» داشت. وی اقتصاد توکن را به سه دسته 1. بانکداری 2. بازار سرمایه 3. بیمه تقسیم کرد. آقای قاسمی دلیل شکل گیری بازار بورس 24 ساعته را محدود بودن آنها به محل و زمان خودشان دانست.
اقتصاد دیجیتال پول دیجیتال می‌خواهد نه فیات
همانطور که نقل قول شد، اقتصاد دیجیتال، پول دیجیتال می‌خواهد و ارز فیات پاسخگوی نیازهای اقتصاد دیجیتال نیست و در همین راستا، 126 بانک مرکزی در دنیا در حال انتشار رمزارز بانک مرکزی هستند.
ایشان به این مسئله اشاره کرد که در بازارهای بورس دنیا موضوع تاخیر در تسویه مساله بزرگی بوده و تحولی که در بازار کریپتو در این زمینه به‌وجود آمده، بر روی تکنولوژی مورد استفاده بورس هم تاثیرگذار بود. در همین‌راستا، بورس‌های دنیا دارند استفاده از بلاکچین را می‌پذیرند.
همچنین ایشان معتقدند که توکنایز کردن املاک، قابلیت خرد شدن مالکیت املاک و خرید و فروش شان در ایران را فراهم خواهد کرد؛ اقتصاد «سیدیفای» در تلاش است که پلی بین CeFi و DeFi فراهم کند.
در این اقتصاد، خود دارایی متمرکز، ولی اجرای آن در فضای دیفای انجام می‌شود. ایشان معتقدند که بحث توکنایز کردن از اتفاقات نادری است که در ایران همگام با جهان در حال رخ دادن است!
انسان بودن در عصر ربات‌ها
«صادق رضایی»، مدیر هیپو والت ارائه ای حول محور هوش مصنوعی و ربات ها داشت. وی معتقد است که بیت‌کوین آزادی، شفافیت و حریم خصوصی را به ما هدیه کرده است. بیت‌کوین فضای پرداخت و وب3 فضای محتوای متمرکز را متحول کرده اند ایشان با اشاره بر این که هویت انسان ها در دنیای جدید تنها یک کلید عمومی (Public Key) ب 42 رقمی است، به مزیت های آن اعم از آزادی، شفافیت و حریم خصوصی اشاره کرد و آنها را محترم دانست.
اما معتقد است که ممکن است مشکلاتی از جمله حمله Sybil اتفاق بیفتد (نوع حمله سایبری است که در آن یک کاربر می‌تواند با ایجاد چندین حساب جعلی، کنترل شبکه را تا حدی در دست بگیرد و اقدامات خرابکارانه انجام دهد).
وی ادامه ارائه خود را به بیان راه حل سم آلتمن مدیر عامل OpenAI برای این مسئله پرداخت: «ایده آن است که عنبیه چشم ها مورد بررسی قرار گیرد و با اسکن آنها انسان بودن شخص اثبات شود».
در ادامه چنگی به انتقادات ویتالیک بوترین خالق اتریوم به این راه حل زد: «ویتالیک 3 نقد مهم به این راه حل وارد کرد:
1. در نهایت این ایده، یک دولت تاپ لول وجود دارد و ماهیت متمرکز خواهد داشت
2. از کجا معلوم خواهد شد که سازنده این سخت افزار‌ها دیتایی را ذخیر نخواهند کرد
3. اطمینان از اتفاقی که در واقعیت خواهد افتاد نداریم»
تغییر نگرش؛ نیاز کسبوکار های رمزارزی ایرانی
«بهزاد ناصرفلاح»، مدیر بازاریابی دیجیتال وب‌سایت ارز دیجیتال ارائه خود را با گزارشی از Triple-A اینگونه شروع کرد: «ایران جزو 5 کشور برتر جهان از نظر نرخ مالکیت رمزارز است» ولی معتقد است که توانایی دوم شدن را داریم.
در ادامه گفت این می‌تواند به عنوان شمشیر دولبه بر ضد ما عمل کند. 100 صرافی رمزارز، 19میلیون کاربر، 200 کسبوکار و 3000 پرونده کلاهبرداری از موارد آماری فضای رمزارز در ایران است که بهزاد ناصرفلاح به آن اشاره کرد.
وی طبق آمار وب‌سایت ارز دیجیتال ادامه داد: پلتفرم‌های تبادل رمزارز ایرانی بیشتر محل خرید و فروش تتر هستند و اصل معاملات در پلتفرم‌های خارجی انجام می‌شود.
چالش‌هایی مثل کارمزدهای زیاد، کم بودن تنوع ارزها، پشتیبانی نکردن از فیوچرز و الزام به احراز هویت از نگرانی‌های کاربران ایرانی می‌باشد.
همچنین وی معتقد است که تغییر نگرش یک نیاز اساسی است؛ چرا که صرافی ها به دنبال توسعه چیز هایی هستند که کاربر به آن ها نیاز ندارد.
تغییر نگرش، سهم هر کسبوکار رمزارزی ایرانی
این کسب‌وکارها باید کمتر خودشان را «سازگار» نشان دهند. این تغییر نگرش باید هم در پیام مارکتینگی و هم روابط عمومی‌شان نمود پیدا کند.
فراتر از سنت ها؛ از آغاز تا دارایی های دیجیتال
«جواد بهره»، رئیس هیئت مدیره بیت‌مکس آخرین سخنران نوزدهمین رویداد فیناپ بود. به گفته وی سرمایه‌گذار خطرپذیر با فرآیند Due Delligence ریسک را تا حد خوبی کنترل می‌کند. علاوه‌براین، هم‌افزایی کسب‌وکارهای پورتفو می‌تواند به حرکت بهتر هر کسبوکار در مسیر مناسب کمک کند.
ایشان یکی از معایب سرمایه‌گذاری خطرپذیر را این می‌داند که صاحب کسبوکار بعد از چند مرحله دریافت سرمایه، در عوض با دادن سهامش، کم‌کم انگیزه‌اش را برای ادامه مسیر از دست می‌دهد و در ادامه اشاره کرد کرد که فقط 3 درصد از VC ها دوام می‌آورند و باقی می‌مانند.
وی گفت: شرکت‌های Hedge Fund تیم‌های مختلف برای بازارهای مختلف مثل بورس، املاک، رمزارز و... دارند و از این جهت سبد سرمایه‌گذاری را متنوع می‌کنند. و به این دلیل که درآمد این شرکت‌ها به عملکردشان بستگی دارد، در تلاش هستند که بیشترین سود را برای کاربران خود ایجاد کنند.
سفر از فینتک تا دیفای
و طبق معمول آخرین برنامه فیناپ پلاس بود. گفت‌و‌گوی «بهمن حبیبی»، سردبیر رسانه دیفایر با «ناصر حکیمی»، صاحب نظر در حوزه فناوری مالی (فینتک). آقای حکیمی فینتک را فضایی خواند که نیازمند قانون‌گذاری بوده در صورتی که دیفای نیازی به آن ندارد.
بانک مرکزی نگران است که کنترل پول‌شویی، مساله ارز و نوساناتی که منجر به تورم می‌شود، از دستش خارج شود - ناصر حکیمی وی معتقد است که اشتباه بانک مرکزی این است که می‌خواهد برای هر چیزی سامانه‌ای درست کرده و تنظیم‌گیری‌های جزئی را انجام دهد که این مسئله جلوی نوآوری را می‌گیرد!
همچنین ایشان بر این باورند که معادلات رمزارزی به طور خالص و در نهایت منجر به خروج ارز می‌شود.
در ادامه به این موضوع اشاره کردند که بانک مرکزی وظیفه سیاستگذاری‌های کلی را دارد و نباید به‌صورت جزئی همه چیز را به موسسات دیکته کند چرا که این مسئله منجر به کژمنشی خواهد شد و موسسه هر خطایی را که مرتکب می‌شود را به سیاست‌گذاری نسبت می‌دهد.
در ادامه بخشی از گفت وگوی جناب حبیبی (+) با آقای حکیمی (-) را می‌خوانیم:
+ رمزارز چه تاثیراتی روی کشور دارد؟ - خوب است که از آن در بازرگانی خارجی استفاده شود.
+ چرا نمی‌شود؟ - دلیل آن این است که ترس از ناتوانی در مهار و کنترل آن را دارند. + چرا نهاد تصمیم گیرنده نگران پرداخت رمزارزی در کشور است؟
- به این دلیل که ترس این را دارند که اقتصاد با دستان خودشان دلاریزه شود. در شرایطی که پول با ثبات باشد، طبعا نگرانی ای هم وجود ندارد ولی در شرایطی که پول بی ثبات است، به سرعت همه دارایی ها به بیت‌کوین تبدیل می‌شود و ریال به سرعت به سمت نابودی خواهد رفت.
+ چه توصیه ای برای نهاد های قانون‌گذار دارید؟ - پدیده را نادیده نگیرند؛ مسئله خود به خود حل نمی‌شود. چارچوب مشخص کنند و در صورت نیاز، آن را تنگ تر یا باز تر کنند و اگر نیاز ها را تامین نکرد، مقرره بگذارند.
+ چه توصیه ای برای کسبوکار های این حوزه دارید؟ - نگاه کنید کجا رگولاتور هست، از آنجا فرار کنید.
دیفای فرزند چموش فینتک است که می‌تواند روزی از پدرش جلو بزند - بهمن حبیبی
آقای حکیمی معتقد است که با گسترش استفاده از هوش‌مصنوعی، دیگر دوره گذار از سی‌فای به دیفای را، در قالب «سیدیفای» نخواهیم داشت و مستقیما از سی‌فای به دیفای خواهیم رفت. کنترل‌گرهای این حوزه هم AI به کمک قراردادهای هوشمند خواهند بود و رگولاتورها محو می‌شوند.