در گفت‌وگو با رفیعی آتانی مطرح شد: لزوم اتصال پژوهش‌های بنیادین به دولت از طریق علوم انسانی
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: باید سازوکاری طراحی شود که پژوهش‌های بنیادین به بخش‌هایی از دولت متصل شود که به آن نیازمند هستند و این پژوهش‌ها به بهره‌برداری داخل و خارج دولت برسد.
عطاءالله رفیعی آتانی استاد دانشگاه و رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در گف‌وگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری تسنیم، درباره ایجاد تحول بنیادین در علوم انسانی توسط برگزاری جشنواره فارابی گفت: تحول بنیادین در علوم انسانی از نظر کمی و کیفیتی بزرگتر از این است که صرفا در چارچوب جشنواره یا با ابزارهای جشنواره رقم بخورد. به نظرم اتفاقی که در حال رخ دادن است، نشان دادن قله‌ها توسط جشنواره است تا برترین‌ها را به جامعه علمی معرفی و دستاوردهای مهم را نشان دهد و تا حدی مدل سازی و متمایز کند.
ورود جشنواره فارابی به حوزه بررسی تمدن اسلامی - ایرانی / فرآیند داوری آثار، استاندارد استوی اضافه کرد: جشنواره فارابی آثار جدی علمی را از آثار معمولی تر جدا می‌سازد. در نتیجه نخبه های جوان علمی به برگزیدگان برتر جشنواره به عنوان نمونه و به عنوان قله‌های علمی نگاه می‌کنند. درهمین راستا رقابت علمی میان پیشکسوتان و جوانان شکل می‌گیرد و می‌تواند برای دوره‌های مختلف سنی تبدیل به یک الگو شود. به همین دلیل است که جشنواره دارای اثرات مهمی است. این استادیار دانشگاه درباره افزایش کیفیت جشنواره فارابی گفت: اگر جشنواره بخواهد نقش اساسی‌تری را ایفا کند، می تواند جوایز را محدودتر و کیفی‌تر کند. باید شاخص‌هایی علاوه بر پرونده‌ها و مدارک علمی که در اختیار جشنواره است به عنوان مبنای علمی قرار گیرد و یا افرادی که دستاوردهای زیادی مانند تربیت شاگرد داشتند و در جامعه علمی اثرگذار بودند، در شاخص‌ها بررسی شوند.
محصولات برجسته و قابل توجه در علوم انسانی وجود ندارد رفیعی آتانی با اشاره به اینکه نقطه تماس جامعه علمی و جامعه جهانی علم باید مورد توجه قرار گیرد، افزود: مساله اصلی این است که جشنواره خودش علم تولید نمی‌کند، بلکه آیینه ای است که علم تولید شده را نشان می‌دهد. مشکل از نهاد علم در ایران است که محصولات کافی و برجسته قابل توجه و فوق العاده ای در علوم انسانی وجود ندارد و جایی مثل جشنواره جای دیده شدن این دستاوردها است که خود را نشان دهد. نهاد علم باید بنیادهای انتقادی پیدا کند و به دستاودهای علم برای حل مسائل زندگی توجه کند.
رییس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران با اشاره به مشکلات ساختار مدیریت علم در ایران یادآور شد: علوم انسانی یک متولی در صف کلان در نظام و دولت ندارد. وزرای علوم در موارد اندکی از حوزه علوم انسانی بوده‌اند و در اغلب موارد از میان اساتید فنی برگزیده شده‌اند. علوم انسانی در ذیل دانش های فنی قرار دارد و نکته قابل توجهی در نظام سیاست‌گذاری کشور ما نیست.
مدیریت علم در حوزه علوم انسانی تراز بالایی ندارد رفیعی آتانی تصریح کرد: ساختار مدیریت کشور و نظام دانشگاهی ما به بنیان های فسلفی مختلف و یا دستاوردهایی که برای حل نیازهای کشور ما الزامی هستند فکر نمی‌کند. مدیریت علم هم در حوزه علوم انسانی تراز بالایی ندارد.
استاد فلسفه و کلام در پاسخ به این سوال که حمایت های مادی و معنوی جشنواره از برگزیدگان برای تکمیل پروژه های علمی آنان تا چه اندازه می تواند مثمرثمر باشد؟ تصریح کرد: من در جریان میزان حمایت های مادی نیستم، اما ارزش معنوی جشنواره بالا است. واقعیت این است که حمایت اقتصادی از پژوهش اثرگذار است و اثرگذارتر از آن تدابیری است که برای افراد یا پژوهش های برگزیده در دانشگاه‌ها و کشور انجام می‌شود. در واقع حمایت معنوی می‌تواند مهم‌تر از حمایت مادی باشد.
فارابی باید پژوهش‌های بنیادین را به دولت وصل کند
رفیعی آتانی برای حمایت‌های مالی از آثار برتر جشنواره فارابی به ارائه یک راهکار پرداخت و گفت: برای حمایت‌های مالی باید پژوهش‌ها دو دسته شوند. یک دسته پژوهش‌های بنیادین است که دولت از آنها حمایت کند اما اکثر پژوهش‌های انجام شده باید گرنت دریافت نمایند. بنابراین شاید فارابی باید سازوکاری طراحی کند که پژوهش‌های بنیادین را به بخش‌هایی از دولت وصل کند که به آن نیازمند هستند و پژوهش‌های کاربردی را به بهره برداری‌های داخل و خارج از دولت برساند و از این طریق گرنت یا حمایت مستقیم برای ایده کاربردی را دریافت کنند.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی همچنین درباره اینکه چه بخش ها و ویژگی‌های جدیدی می تواند به جشنواره فارابی در آینده اضافه شود؟ اظهار کرد: جشنواره فارابی می‌تواند به صورت پله‌ای به آثار ارسالی رسیدگی کند. اگر آثار ارسالی به صورت پله ای و چند مرحله ای رسیدگی می‌شدند، بهتر می توانست به فارابی کمک کند که واقعی تر شود.
او با بیان اینکه فارابی می‌تواند در آینده گفتمان‌سازی را در جامعه فراهم کند، گفت: مدیریت علمی به تنهایی با سازمان های رسمی ساختنی نیست. باید بسترهای علمی وفرهنگی را ساخت. فارابی باید مدیریت اجتماعی علم کند. علم محصول ویژگی‌های اجتماعی است که در آن جریان دارد یا متاثر از ویژگی‌های ما است. این گفت و گو باید شکل بگیرد که می خواهیم علوم انسانی را فعال کنیم و در نهایت جشن علمی مانند فارابی هم در پایان داشته باشیم.
رفیعی آتانی تصریح کرد: در حال حاضر علوم انسانی از نظر مبنایی و اثرگذاری دارای مشکل است زیرا نه آنچنان که باید اثر گذار است و نه روی بنیان‌های صحیح فرهنگی و تمدنی خودمان استوار است. بنابراین اگر درگیر با انسان و جامعه خودمان نباشیم اساسا در حال تولید علم انسانی نیستیم.
علوم انسانی به تبیین و حل مشکلات جامعه ایران نمی‌پردازد
رفیعی آتانی با بیان اینکه علوم انسانی با جامعه علمی درگیر نیست تاکید کرد: در حال حاضر علوم انسانی به تبیین و حل مسائل جامعه ایران نمی‌پردازد، اما گفتمان سازی به این مساله کمک می کند. علوم انسانی و اجتماعی ما درگیر تبیین، تفسیر، ارائه برنامه برای افراد و تاثیرگذار نیست. اگر فارابی بتواند گفتمان سازی کند و مشکلات جامعه احصا شود، به جای فارابی که به برترین‌ها جایزه می‌دهد، به علوم انسانی جایزه می دهد و خدمات او را جبران می کند.
به گزارش تسنیم، گفتنی است چهاردهمین دوره جشنواره بین‌المللی فارابی در حوزه علوم انسانی و اسلامی نوزدهم تیرماه در مرکز همایش های صدا و سیما برگزار می‌شود.