دلار گوی سبقت را ربود

بررسی عملکرد بازارها مالی در آبان‌ماه 1404 و نیز بازدهی آنها در بازه‌های میان‌مدت و بلندمدت، تصویری شفاف از تغییرات اقتصاد ایران در ماه‌های گذشته به‌دست می‌دهد. سه نمودار منتشرشده نشان می‌دهد که رفتار بازارها نه‌تنها در افق کوتاه‌مدت متفاوت بوده، بلکه در بازه‌های 8 ماهه و 12 ماهه نیز روندهای متمایزی ثبت شده است. در مجموع می‌توان گفت که سال 1404، سال تقویت دارایی‌های امنی مانند طلا و تعمیق شکاف بازده میان ابزارهای بانکی و بازارهای واقعی بوده است.

بررسی عملکرد بازارهای سرمایه‌گذاری در آبان‌ماه 1404 و همچنین بازدهی آنها در بازه‌های میان‌مدت و بلندمدت نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در سال جاری تحت‌تاثیر مجموعه‌ای از تنش‌های سیاسی، نوسانات سمت عرضه ارز و تغییر رفتار سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. داده‌ها نشان می‌دهد که اگرچه بازار ارز در آبان‌ماه پیشتاز رشد ماهانه بوده، اما در افق دوماهه اتفاقی خلاف تصور عمومی رخ داده است، دلار با وجود افزایش در آبان، در مجموع دو ماه اخیر کمترین بازدهی را در میان بازارها ثبت کرده است.

دلار و سکه؛ پیشتاز رشد ماهانه

در آبان‌ماه، بازار ارز بار دیگر به یکی از مهم‌ترین محرک‌های انتظارات اقتصادی تبدیل شد. دلار با ثبت بازدهی 5.5 درصدی، پربازده‌ترین دارایی ماه بود. رشد نرخ ارز در این دوره از یک‌سو به محدودیت‌های عرضه و کاهش حجم ارز ورودی و از سوی دیگر به افزایش انتظارات تورمی و تحولات منطقه‌ای نسبت داده می‌شود. دلار در آبان‌ماه توانست از سطح مقاومت قبلی عبور کند و همین افزایش، سایر بازارهای موازی را نیز تحت‌تاثیر قرار داد. بازار طلا و سکه نیز رشد قابل‌توجهی را تجربه کردند. ربع‌سکه با بازدهی 4.88 درصدی، سکه طرح جدید با 4.64درصد و طلای 18 عیار با 4.49 درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. این روند نشان می‌دهد که بازار طلا همچنان همسو با دلار حرکت می‌کند اما نوسان‌پذیری آن اندکی بیش از ارز است. سرمایه‌گذاران خرد در ماه‌های اخیر توجه ویژه‌ای به قطعات کوچک‌تر سکه داشته‌اند، هرچند عرضه حراجی بانک مرکزی باعث شده رفتار بازدهی برخی قطعات کوچک در بلندمدت متفاوت باشد.

در سوی دیگر بازارها، شاخص کل بورس‌بازدهی 2.88درصدی را ثبت کرد؛ رقمی که مثبت است اما همچنان از شکاف عمیق میان بازار سهام و بازارهای دارایی حکایت دارد. بورس در آبان‌ماه با وجود تعدیل قیمت برخی گروه‌ها، همچنان به محرک‌های قوی‌تری برای حرکت نیاز داشت. کم‌بازده‌ترین بازارهای ماه نیز طبق معمول ابزارهای کم‌ریسک بوده‌اند. صندوق‌های درآمد ثابت با بازده 2.6درصد و نرخ سود بانکی با 2 درصد، کمترین بازدهی ماهانه را به نام خود ثبت کردند. این اختلاف بازده نشان می‌دهد که در آبان، سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به بازارهای ریسکی‌تر داشته‌اند و از ابزارهای کم‌ریسک فاصله گرفته‌اند.

طلا پیشتاز؛ دلار عقب‌تر از تصور

در بازه هشت ماهه و میان‌مدت، تغییرات جالبی در رتبه‌بندی بازارها دیده می‌شود. برخلاف آبان‌ماه، طلای 18 عیار با رشد چشم‌گیر 39.95 درصدی پربازده‌ترین دارایی هشت‌ماه نخست سال شد. این رشد قابل‌توجه نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در طلا نه‌تنها واکنشی به نوسان‌های کوتاه‌مدت نبوده بلکه روندی ساختاری و مداوم را منعکس می‌کند. در جایگاه دوم، برخلاف انتظار بسیاری از فعالان بازار، صندوق‌های درآمد ثابت با 22.38 درصد رشد قرار گرفته‌اند. این عملکرد مثبت ناشی از ترکیب سودهای روزشمار، اوراق با درآمد ثابت و نیز سیاست‌های کنترلی بانک مرکزی است که باعث شد این صندوق‌ها در ماه‌های ابتدایی سال، گزینه جذابی برای سرمایه‌گذاران محتاط باشند. سکه طرح جدید با 21.13 درصد و بورس با 16.93 درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. بازار سهام با وجود رکود معاملاتی در تابستان و اوایل پاییز، همچنان توانسته بازدهی مثبت و متناسبی ارائه دهد اما فاصله آن با بازار طلا و حتی با صندوق‌های درآمد ثابت قابل‌توجه است.

دلار در این دوره تنها 15.48درصد رشد کرده و برخلاف تصور عمومی، نه‌تنها در میان پنج بازار نخست قرار ندارد، بلکه کمتر از متوسط تورم انتظاری رشد کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از جهش سالانه دلار در ماه‌های پایانی سال متمرکز بوده است، نه در کل سال. در میان دارایی‌های کوچک‌تر، نیم‌سکه تنها1.3 درصد و ربع‌سکه تنها 0.6درصد رشد داشته‌اند که نتیجه مستقیم سیاست‌های عرضه دولتی و فشار بر بازار خرید سکه است.

سالی که طلا بر همه بازارها سلطه داشت

در بازه بلندمدت، اختلاف بازدهی بازارها بسیار چشم‌گیرتر می‌شود. طلای 18 عیار با ثبت بازده 151درصدی صدرنشین مطلق بازارهاست. طلا در این دوره نه‌تنها از دلار بلکه از تمام دارایی‌های ریسکی، حتی با فاصله‌ای دو برابری، پیشی گرفته است. در رتبه دوم نیم‌سکه با 126درصد و پس از آن سکه طرح جدید با 123 درصد قرار دارند. این رشد دو تا سه‌رقمی نشان‌دهنده ترکیب اثرات تورم داخلی، رشد نرخ ارز و افزایش قیمت جهانی طلاست. ربع‌سکه نیز رشد 107 درصدی را به‌ثبت رسانده اما به‌دلیل عرضه‌های گسترده در حراج‌ها، نسبت به سایر قطعات عملکرد ضعیف‌تری داشته است.

در این میان، دلار آزاد با رشد 63.99درصدی در رتبه میانی ایستاده است؛ بازدهی‌ای که نسبت به طلا و سکه بسیار کمتر اما همچنان بالاتر از برخی دارایی‌های مالی است. بورس با 40.35 درصد بازده، عملکردی بهتر از سود بانکی داشته اما همچنان نتوانسته در رقابت با طلا موفق باشد. در انتهای جدول نیز صندوق‌های درآمد ثابت با 33.57 درصد و نرخ سود بانکی با 25درصد قرار دارند؛ دو بازاری که در حفظ ارزش پول تنها بخشی از تورم سالانه را پوشش داده‌اند.

برآیند این داده‌ها نشان می‌دهد که در سال 1404، طلا در همه افق‌های زمانی پربازده‌ترین بازار بوده و فاصله چشم‌گیری با سایر بازارها دارد. دلار تنها در آبان عملکرد برتر داشت اما در میان‌مدت و بلندمدت از طلا عقب مانده است. بورس رشد کرده اما همچنان زیر سایه دارایی‌های امن است و ابزارهای بانکی کمترین بازدهی را ثبت کرده‌اند. این روندها نشان می‌دهد اقتصاد ایران در سال جاری با ترکیبی از انتظارات تورمی بالا، نااطمینانی و کاهش عرضه ارز مواجه بوده و سرمایه‌گذاران در واکنش، به‌طور طبیعی به سمت دارایی‌های امن‌تر متمایل شده‌اند.

چرخش انتظارات در بازارها