دگرگونی مناسبات بین استاد و دانشجو در اثر فضای مجازی

معاون فرهنگی وزارت علوم گفت: به دلیل تغییرات فناورانه در جامعه و تاثیرات فضای مجازی مناسبات بین استاد و دانشجو دگرگون شده و باید به این تغییرات توجه کرد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، به منظور دستیابی به سیاست های راهبردی در مواجهه با مسایل اجتماعی در محیط دانشگاه، همایش راهبردمحور مسائل اجتماعی زندگی دانشگاهی به مدت 3 روز (18 تا 20 اردیبهشت ماه) با 5 پنل با حضور صاحب‌نظران و اندیش‌ورزان تدارک دیده شده تا زمینه استفاده از دانش متخصصان و نیز راهکارها و پیشنهادهای آنان فراهم گردد.

عبدالحسین کلانتری در افتتاحیه همایش «راهبردمحور مسائل اجتماعی زندگی دانشگاهی» که صبح امروز در موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی آغاز شد، گفت: ما وقتی صحبت از زیست دانشگاهی می‌کنیم سؤال اساسی این است که چه نسبتی میان زندگی دانشجویی، استادی و کارمندی با زندگی دانشگاهی وجود دارد؟ آیا زندگی دانشگاهی تمام خرده میدان‌ها را در بر می‌گیرد؟

وی با بیان اینکه دغدغه من نظری نیست و برآمده از میدان است و آورده‌های مفهومی میدان برایم اهمیت دارد تاکید کرد: در سخنرانی‌های این همایش به زیست دانشجویی بیشتر توجه شده و زیست اساتید کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که میدان زیست دانشگاهی عام است و نباید میدان‌های خاص را در این بطن نادیده بگیریم و به صورت ملموسی به آن نپردازیم.

کلانتری گفت: من به عنوان کسی که در میدان عینی دانشگاه حضور دارم توجه ویژه به خرده میدان‌ها بسیار برایم ضرورت دارد مانند زیست دانشجویی، اساتید و حتی زیست کارمندان دانشگاهی که کمتر به آن توجه شده است در حالیکه زیست کارمندان دانشگاهی به عنوان یاوران علمی می‌تواند منشا بسیاری از تغییرات در میدان دانشگاه باشد. اما به زیست آها توجه نشده و صدا و نگاهشان سرکوب شده و نگاه دست دومی به آنها شده است. بنابراین توجه به میدان‌های زیست دانشگاهی به صورت توامان با هم مهم است.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم با بیان اینکه ما هنوز برآورد دقیقی از وضعیت مسایل اجتماعی دانشگاه در قیاس ملی نداریم افزود: در این باره تامین اعتباری در معاونت فرهنگی وزارت علوم و موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی صورت نگرفته است در حالیکه این کار اساسی و بنیادین است البته کارهای خوبی از منظر مشاوره صورت گرفته اما نگاهش با نگاه پژوهشی در متن فرهنگی و اجتماعی متفاوت است و کاملا آن را پوشش نمی دهد. البته قول‌هایی داده شده اما ما نیازمند رصد دقیق جامعه شناسانه، انسان شناسانه، فرصت شناسانه و آکادمیک از فضای فرهنگی و اجتماعی دانشگاه هستیم تا راه‌های برون رفت از مسایل و استفاده بهینه از فرصت‌ها را نشان دهد. لذا این رصد باید در موسسه صورت بگیرد.

کلانتری گفت: به نظر می‌رسد با احصایی که من کردم نه تتها نوع مسایل که حتی نظام مسایل در ایران و شبکه دانشگاهی تغییر کرده و تغییرات ناشی از بسط و شبکه‌های اجتماعی این فضا را تغییر داده و این تغییر خودش را در ساحت‌های مختلف حک کرده و بازیگران جدیدی را به وجود آورده و بازیگران قبلی را بی تاثیر کرده است. همچنین این تغییرات آرایش اجتماعی را در دانشگاه جدید کرده و ما باید در تحلیل مسایل اجتماعی در دانشگاه این تغییرات را درک کنیم.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم با بیان اینکه تغییرات نسلی هم باعث تحولاتی در مسایل اجتماعی و فرهنگی دانشگاه شده و ادبیات مختلفی تولید کرده گفت: نسل بندی‌هایی صورت گرفته اگرچه گاهی اغراق آمیز است اما بخشی از آن با واقعیت تطابق دارد. نظام مسایل باید براساس تغییرات نسلی بازنگری شود و عمده این تغییرات در دانشگاه ظهور و بروز یافته است. در دانشگاه این تغییرات نسلی جلوه و بروز بیشتری دارد و به همین دلیل جنبش‌های این نسل را در دانشگاه‌ها بیشتر می‌بینیم. بنابراین این تغییرات نسلی در تحلیل خرد و منفر و کلان از مسایل و آسیب‌های اجتماعی دانشگاه انعکاس یابد.

وی افزود: تغییر دیگر متاسفانه و شوربختانه این است که عموم دستگاه‌ها در بررسی مسایل اجتماعی چشم انداز ملی دارند و ما چشم انداز جهانی در این باره نداریم. ما تحلیل‌هایی که به نوعی فراتر از قیاس ملی است و تغییرات منطقه ای و جهانی را در نظر گرفته و شرایط ایران را تحلیل کنند نداریم و عموما تحلیل‌ها ملی هستند و به دهه‌ها و سده‌های قبل بر می‌گردند و رنگ و بوی تحلیل‌های کلاسیک جامعه شناسی را دارند. باید مولفه‌ها و شاخص‌های فراملی را دید.

کلانتری یادآور شد: ما الان برخی از مسایل اجتماعی را در دانشگاه داریم که دانشگاه‌های ترکیه و اروپا هم همین مسایل را دارند بنابراین باید پژوهشگر نگاه فراملی داشته باشد و این‌ها را ببیند.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم با اشاره به تغییر جایگاه نهاد علم در دانشگاه و تاثیر آن بر مسایل اجتماعی گفت: تغییر بازیگران علمی امروز مشهود است و ما کنشگرانی را داریم که بیرون از دانشگاه تاثیرگذارند و نهاد دانشگاه را به معنای کلاسیک بی اثر یا منزوی کرده است. الان دوره‌های آموزشی کوتاه مدت در اقصی نقاط جهان توسط پلتفرم و کشورهایی چون آمریکا، چین و هند برگزار می‌شود که مدارکشان مورد قبول شرکت‌ها و صنایع بزرگ هستند. افراد با کسب توانایی وارد عرصه کار می‌شوند و نیازی به نهاد دانشگاه ندارند. پس تصویر کلاسیک از دانشگاه و ایده آن تغییر یافته است.

کلانتری تاکید کرد: این دانشگاه امروز به صنعت نزدیک شده و پارک‌های علم و فناوری آن بزرگ شده و شرکت‌های صنعت محور در اطراف آن شکل گرفته است و دانشگاه‌ها به مراکز رشد و فناوری و بزرگ تبدیل شده است.

وی درباره تغییرات در شان استاد و دانشجو و تعریف آن بیان کرد: به دلیل تغییرات فناورانه در جامعه و تاثیرات فضای مجازی مناسبات بین استاد و دانشجو دگرگون شده و باید به این تغییرات توجه کرد. تغییرات در جوانی و فرهنگ جوانی، و مسایل جدید اجتماعی را در دانشگاه خلق کرده است. اختلالات در هویت جنسی و جنسیت افراد امروز گسترش یافته است و این تغییرات باید در نظام تحلیلی ما انعکاس یابد.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم گفت: امیدوارم این نشست‌ها و همایش‌ها منشا اثری شود که ما نقاط بحرانی، آسیب زا و شکننده را کشف کنیم و ببینیم در سیاست گذاری، برنامه ریزی و میدان عمل چه هماهنگی و ناهماهنگی وجود دارد و بتوانیم برای رفع آن برنامه ریزی کنیم.

به گفته کلانتری، برخی از این مسایل تبدیل به آسیب های مرضی شده است؛ بلوغ جنسی در جامعه پایین آمده است و ظرفیت لازم برای پاسخ به این نیاز در جامعه وجود ندارد و سن ازدواج بالا رفته. ما چه سیاستی برای این موضوع داریم؟ بسیاری از مسایل ما بر آمده از سیاست گذاری نامناسب یا نبود سیاست گذاری است.

وی با بیان اینکه مساله دیگر افزایش امید اجتماعی و امید به آینده در میان دانشگاهیان است گفت: اما این امیدی که می‌خواهیم آن را تکثیر کنیم و سیاست و راهبرد افزایش مجموعه‌های دانشگاهی در این راستاست تناقضاتی با واقعیت جامعه دارد. باید این تناقضات را برطرف کنیم. افزایش امید به آینده با گفت و گو و حرف و تکثیر برنامه‌های فرهنگی در دانشگاه صورت نمی گیرد. دانشجویان ادارکی واقعی از جامعه دارند که تناسبی با انگاره‌های ذهنی اشان ندارد و نافی امید است. ما باید این‌ها را شناسایی و راهبردهایش را تدوین کنیم.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم در پایان با بیان اینکه بسیاری از مسایل اجتماعی در دانشگاه ناشی از محیط دانشگاه نیست بلکه ناشی از محیط بیرونی است که به دانشگاه سرریز شده است بیان کرد: در جریان ناآرامی‌های اخیر تحلیل شعارهای دانشجویان و قریب مطالبات ناظر به محیط بیرون دانشگاه اعم از اقتصاد، بین الملل، حکمرانی و... بود اما خودش را در دانشگاه نشان داده است. دانشگاه محیطی است که نبض جامعه است و مطالبات آن را نشان می‌دهد. ما باید برای این حوزه راهکار و سیاست داشته باشیم.