رئیس جمهور شهید در خدمت دانش آموزان / رئیسی در راستای تحقق عدالت آموزشی چه گام‌هایی برداشت؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو _ فاطمه قدیری؛ به صورت کلی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش یکی از راهنما‌های موجود برای تحقق اهداف تعلیم‌وتربیت در کشور است. سال‌ها در نظام تعلیم و تربیت کشور خصوصاً در وزارت آموزش و پرورش بر سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش تاکید می‌شد؛ این سند که در سال 1390 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید دارای هشت فصل بوده و از ابتدا به عنوان نقشه راه آموزش و پرورش نام برده می‌شد. توجه به تربیت تمام ساحتی، گسترش عدالت آموزشی، افزایش مشارکت و اثربخشی خانواده در نظام تعلیم و تربیت، تربیت انسانی موحد، مؤمن و معتقد به معاد و آشنا و متعهد به مسئولیت‌ها، عدالت خواه و صلح جو از جمله اهداف پیش‌بینی شده در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است. در سند تحول، فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران تک ساحتی و تک بعدی نیست و برای تربیت چند ساحت در نظر گرفته شده است. تعلیم و تربیت اعتقادی، تعلیم و تربیت اخلاقی، تعلیم و تربیت اجتماعی و سیاسی، تعلیم و تربیت زیستی و بدنی، تعلیم و تربیت زیباشناختی و هنری، تعلیم و تربیت اقتصادی و حرفه‌ای و تعلیم و تربیت علمی و فناورانه به عنوان ابعاد تربیت در نظر گرفته شده‌اند. اجرای این سند سال‌ها به تعویق افتاده بود و در نهایت با تلاش دولت سیزدهم از رکود درآمده و با طراحی نقشه راه برای این سند مسیر اجرایی شدن آن را هموار کرد. سند تحول بنیادین آموزش‌و‌پرورش چیست؟ سند تحویل بنیادین نقشه راه توسعه سرمایه انسانی کشور است. این سند برنامه‌ای برای تمامی نهاد‌ها و دست‌اندرکاران فعال در آموزش‌وپرورش است. با این سند، حرکت‌ها و اقدامات افراد مسئول در بخش اخبار آموزش‌وپرورش سمت‌وسویی دقیق و مشخص می‌گیرد.

باتوجه‌به اهداف انقلاب اسلامی و لزوم توسعه همه‌جانبه در بخش‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و... لزوم تربیت چنین نسلی، بیش‌ازپیش احساس می‌شود. از همین رو است که دست‌اندرکاران آموزش‌وپرورش در کشور اقدام به تهیه و تنظیم این سند کرده‌اند. این سند با استفاده از سایر اسناد موجود و با سرلوحه قراردادن ارزش‌ها و اهداف انقلاب تهیه شده است.

تهیه‌کنندگان این سند به‌خوبی از کمی‌ها و کاستی‌های تلاش‌های گذشته آگاه هستند. آن‌ها می‌دانند خروجی آموزش‌وپرورش پاسخگوی نیاز‌ها و خواسته‌های جامعه و جمهوری اسلامی نبوده است. به همین خاطر با علم بر این موضوع و برای جبران ضعف‌های گذشته اقدام به طراحی این سند کرده‌اند.

سند تحول بنیادین راه رسیدن ایران به رتبه‌های برتر اقتصاد، علم و فناوری در منطقه را نشان می‌دهد. این هدف در کنار تبدیل‌شدن ایران به کشوری الهام‌بخش برای جهان اسلام و دارای روابط حسنه با دنیا محقق می‌شود.

طرح تدوین این سند با تصویب شورای‌عالی آموزش‌وپرورش در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت. گروه بزرگی از کارشناسان و پژوهشگران با همراهی صاحب‌نظران حوزه و دانشگاه و جمعی از مدیران و کارشناسان آموزش‌وپرورش، این سند را تدوین کردند. آن‌ها دیدگاه‌های امام راحل (ره) و نظرات رهبری را مبنای تدوین این سند قرار دادند. اهداف سند تحول بنیادین

سند تحول بنیادین اهداف مختلف و ارزشمندی را دنبال می‌کند. این اهداف هم در سطح خرد و هم در سطح کلان، زمینه‌ساز تحولات مهم و چشمگیری می‌شوند: انسان‌هایی نمونه و معیار برای ایران اسلامی؛ انسان‌هایی با ویژگی‌هایی مثل: اعتقاد به خداوند بزرگ، صلح‌جو و عدالت‌خواه، ایثارگر، وطن‌دوست، ماهر و کارآفرین و.... ارتقای نظام تعلیم‌وتربیت در همه سطوح و در همه اشکالش (رسمی، عمومی و خانواده) از جمله بهترین مدارس تهران. گسترش عدالت آموزشی و تربیتی به شکلی جامع. برقراری یک نظام اثربخش مدیریت منابع انسانی. افزایش مشارکت عمومی به‌ویژه خانواده‌ها در ارتقا نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی. پیشرفت در نظام برنامه‌ریزی آموزشی، اداری، مالی و زیرساخت‌های مرتبط. افزایش اثربخشی و کارایی در تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی کشور. کسب جایگاه نخست آموزش و تربیت در منطقه و جهان اسلام و بهبود مستمر این جایگاه در سطح جهان. ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین

امر آموزش و تربیت، امر خطیری است که اجرای درست آن به افراد دلسوز، مسئول و دغدغه‌مند احتیاج دارد. معمولاً در هر جامعه‌ای بهترین انسان‌های آن جامعه مسئولیت آموزش و تربیت را برعهده می‌گیرند. در کشور ما نیز مربیان و آموزشگران بعد از کسب امتیاز‌های لازم و عبور از فیلتر‌های مختلف، عهده‌دار این مسئولیت در مدارس و لیست بهترین هنرستان‌های دخترانه و پسرانه می‌شوند.

با وجود این، بالابودن سطح دانش، بیان شیوا و... تنها امتیاز‌های لازم برای آموزش و مربیگری نیست. آموزشگران و مروجان تعلیم‌وتربیت باید نگاهی همه‌جانبه به آموزش‌های خود داشته باشند. آن‌ها باید آموزش‌های خود را باتوجه‌به همه ابعاد وجودی انسان و در راستای اهداف راهبردی کشور ارائه کنند. ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین، یک راهنما برای ارائه آموزش‌های همه‌جانبه است. این ساحت‌ها عبارت‌اند از:

1- ساحت تربیت دینی در این ساحت باید از طریق ارتباط با خداوند، ابعاد معنوی را پرورش داد و دیگران را به دین و اخلاق دعوت کرد. دین اسلام را به‌صورت آزادانه و آگاهانه پذیرفت. انسان با رسیدن به خودشناسی و دیگرشناسی، بهتر به نیاز‌ها و محدودیت‌های خود پاسخ دهد. با تلاش مستمر، دین و اخلاق در همه ابعاد فردی و اجتماعی بروز پیدا کند. 2- ساحت تربیتی اقتصادی در این ساحت با شناخت جایگاه اقتصادی خود و جامعه، معاش و زندگی اقتصادی محقق می‌شود. مسائل اقتصادی خود و جامعه در بستر فرهنگی، تاریخی و اجتماعی فهمیده می‌شود. با تلاش فردی و جمعی عوامل فساد، فقر و تبعیض کنار زده می‌شود و رشد اقتصادی به دست می‌آید. 3- ساحت تربیتی علمی از تجارب گذاشته برای بهره‌گیری در حوزه علوم و فناوری استفاده می‌شود. با خلاقیت و نوآوری در یافته‌های علمی و فناورانه، پیشرفت‌های مختلفی حاصل می‌شود. با برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت علمی و پژوهشی، آینده مطلوب شکل می‌گیرد. درک طبیعت و استفاده آگاهانه از آن در فعالیت‌های علمی که پیشرفت و توسعه را به همراه دارد. 4- ساحت تربیتی اجتماعی در این ساحت آداب، رسوم، هنجار‌ها و ارزش‌ها حفظ و اصلاح می‌شود. موقعیت اجتماعی و سیاسی فرد و جامعه به‌درستی شناخته می‌شود و با تحولات روز برخوردی خردمندانه صورت می‌گیرد. روابط سازنده‌ای با دیگران و بر اساس صفاتی همچون احسان، انصاف، خیرخواهی و... برقرار می‌شود. برای تشکیل و حفظ خانواده به‌عنوان یک نهاد ضروری تلاش می‌شود. با نهاد‌های دولتی، مدنی و سیاسی ارتباط شایسته‌ای برقرار می‌شود. همچنین فرد برای کسب شایستگی‌هایی همچون مسئولیت‌پذیری، رعایت قانون، مشارکت اجتماعی و... تربیت می‌شود. فرهنگ و تمدن اسلامی دوباره شناخته می‌شود. 5- ساحت تربیت بدنی در این ساحت به نیاز‌های جسمی و روانی پاسخ درست و مسئولانه داده می‌شود. به طور مستمر برای حفظ سلامت بهداشت جسمی، روانی و رشد آن تلاش می‌شود. از سبک زندگی انتخابی خود و پیامد‌های آن برای خود و دیگران آگاهی کسب می‌شود. اقدامات مؤثری برای رشد سلامت و ایمنی افراد انجام می‌شود. حفاظت از محیط زیست و احترام به طبیعت موردتوجه قرار می‌گیرد. 6- ساحت تربیت هنری در این ساحت، پدیده‌ها و هدف اتفاقات هستی درک می‌شود و به شناخت از خود و جهان هستی می‌رسیم. پدیده‌های آشکار و پنهان طبیعت، رمزگشایی می‌شود. زیبایی‌های آفرینش به‌عنوان جلوه‌ای از کمال الهی درک می‌شود. از تخیل برای خلق آثار هنری در سطح ملی و جهانی استفاده می‌شود. طراحی نقشه راه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

یکی از عوامل مهم دیگری که اجرای سند تحول را با اختلال جدی مواجه کرده بود، فقدان یک نقشه‌راه اصولی برای اجرای سند بود. وقتی که نقشه‌راه نداشته باشید، نمی‌دانید که در هر سال باید روی چه برنامه‌هایی تمرکز کنید و در هر برنامه باید چه شاخص‌هایی را محقق کنید؛ بنابراین اجرای سند به‌صورت طبیعی به سلیقه مدیران وابسته می‌شد. وقتی نقشه‌راه نباشد، نظام آموزشی به‌جای ارائه گزارش وضعیت نسبت به هدفی که باید به سمت آن حرکت کند، گزارش فعالیت می‌دهد، بدون اینکه مشخص باشد این فعالیت‌ها چقدر اثربخش بوده است. در فقدان نقشه‌راه مشخص نیست که سازوکار واپایش و نظارت بر اجرای سند در وزارتخانه و توسط نهاد‌های نظارتی مانند شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به چه صورت است و به‌تبع، کیفیت نظارت به‌شدت افت می‌کند. علاوه‌براین، در فقدان نقشه‌راه، کسی قادر به تعریف برش‌های کاری ستادی، استانی، منطقه‌ای و مدرسه‌ای نیست.

پیرامون مشکلات گفته شده و در پی راهنمایی و تذکر رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت سال 1402 مبنی بر اینکه دلیل اجرایی نشدن سند تحول بنیادین آموزش وپرورش نداشتن نقشه راه است، تدوین این نقشه راه در 28 خرداد همان سال به پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش محول شد. با تلاش‌های جدی صورت گرفته از طرف دولت سیزدهم نقشه راه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تدوین و به همه استان‌ها برای اظهار نظر ارسال شده و اکثر استان‌ها نیز آن را بررسی و نظرات خود را به پژوهشگاه ارسال کرده‌اند و این نقشه راه اعتباربخشی شد.

هدف این بود که با استقرار نقشه راه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تدوین شده هم‌وغم تمامی دغدغه‌مندان تعلیم و تربیت، از صدر تا ذیل آموزش و پرورش یعنی از وزیر تا مدرسه، اجرایی شدن سند شود و بتوانند در مواقع لازم با شاخص‌های دقیق بگویند که سند به چه میزان اجرا شده و در کجا نیز نیازمند اصلاح است و در کل خروجی آن چه بوده است.