راز بقا در بی برقی
مساله پیامدهای ناترازی برق با توجه به سیاست سهمیه بندی برق واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی ، یکی از چالش های صنایع استان تهران است. بررسی ها نشان می‌دهد، انرژی توزیع نشده استان تهران (به غیر از محدودیت‌های شهر تهران بزرگ) برابر 20444 کیلووات بوده است . همچنین توان مورد نیاز شهرک‌های صنعتی برابر 1745 مگاوات است که 1000 مگاوات آن هنوز تامین نشده است . اما بنگاه ها چه استراتژی هایی...
انطباق با سهمیه بندی، برق خودتامین و همکاری بین بنگاهی / اشتراکی تولید و مصرف برق از جمله اصلی ترین استراتژی ها هستند. در بیشتر موارد بنگاه‌ها با توجه به میزان حساسیت به برق و همچنین هزینه های توقف تولید، خود را با شرایط کمبود برق انطباق می‌دهند. در واقع بنگاه‌ها با توجه به هزینه - فایده سایر روش‌ها به‌ویژه در مواقعی که شیوه تولید دارای انعطاف‌پذیری باشد و هزینه های توقف از منافع تامین برق از سایر روش‌ها، بالاتر نباشد، از این استراتژی استفاده می‌کنند. مدیریت انرژی استان تهران و تامین برق این حوزه با توجه به سهم بزرگی که در اقتصاد و صنعت دارد و با توجه به مرکزیت این استان در اداره کشور به دلیل استقرار مراکز اصلی حکمرانی کشور، از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است . در این استان 318هزار واحد صنفی و هزاران واحد صنعتی فعالیت دارند که 49درصد آنها در شهرک‌ها و نواحی صنعتی مستقر هستند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، انرژی توزیع نشده استان تهران (به غیر از محدودیت‌های شهر تهران بزرگ) برابر 20444 کیلووات بوده است . همچنین توان مورد نیاز شهرک‌های صنعتی برابر 1745 مگاوات است که 1000 مگاوات آن هنوز تامین نشده است . بر اساس مطالعات انجام شده و تجارب جهانی ، برای تامین برق واحدهای صنعتی استان تهران، دو الگوی اصلی وجود دارد: زیست بوم خدمات انرژی درون شبکه شهرک‌ها و نواحی صنعتی (Micro Grid) برای صنایع SME و برق خود تامین برای واحدهای بزرگ مقیاس. (Self-generation SPV). پیاده سازی هر یک از این مدل‌ها، نیازمند مجموعه ای از شرایط محیطی است که لازم است از سوی وزارت نیرو و سایر ذی‌نفعان فراهم آید. این پیش‌نیازها در دو محور کلی پشتیبانی شرکتهای تابعه وزارت و مدیریت ریسک های قراردادی، و تامین مالی ترجیحی و تشویقی دسته بندی شده است .
معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران در گزارشی با عنوان «تامین برق پایدار برای شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان تهران» تاکید دارد در این رابطه اجرای عملی برخی قوانین مصوب از جمله تقویت بازار برق با هدف انجام 60 درصد معاملات برق در بورس انرژی (ماده 43- ب برنامه هفتم پیشرفت )، ایجاد حساب بهینه سازی با استفاده از منابع مشخص شده در قانون برنامه هفتم و فعال‌سازی بازار بهینه سازی برق و گواهی صرفه‌جویی (ماده 46- الف برنامه هفتم پیشرفت ) و منابع حاصل از افزایش تعرفه واحدهای صنعتی (ماده 3 و 5 قانون مانع زدایی )، منابع حاصل از افزایش راندمان نیروگاه‌ها و بهینه سازی دستگاههای اجرایی (ماده 5 و 11 قانون مانع زدایی ) و منابع حاصل از ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌بنیان جهت توسعه تجدیدپذیرها می‌تواند راهگشا باشد. با توجه به واگرایی بین فعالیت های ذی‌نفعان این موضوع، سازمان‌های میانجی‌گر (مانند تشکل‌های بخش خصوصی ) می‌توانند نقش‌آفرینی مهمی داشته باشند.
بر اساس این گزارش چهار راهکار عمده شامل آگاه سازی و تسهیل‌گری تعامل بین ذی‌نفعان با محوریت سازمان‌های میانجی‌گر (مانند تشکل‌ها و نهادهای صنفی و صنعتی ) جهت هم افزایی و هماهنگی بین بخش ها، گروه‌ها و دستگاههای اجرایی متولی به منظور بسیج منابع برای تامین برق پایدار واحدهای صنعتی مستقر در شهرک های صنعتی ، توافق با وزارت نیرو جهت الزام شرکتهای تابعه وزارت نیرو در اجرای تعهدات خود نسبت به عدم‌قطع برق سرمایه گذاران برق خودتامین یا شرکتهای خدمات انرژی برق تامین کننده برق پایدار واحدهای مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی (مولدهای پراکنده و تجدیدپذیر) با تضامین قراردادی خدشه ناپذیر، فراهم آوردن تامین مالی کم هزینه یا ترجیحی و ارائه مشوق های مالی جهت تشویق سرمایه گذاران و بهره‌برداران بخش خصوصی برای ورود به حوزه تامین برق پایدار نواحی صنعتی با به کارگیری ظرفیت های مندرج در قانون مانع زدایی و قانون جهش دانش بنیان در همکاری بین شرکت شهرک‌های صنعتی ، وزارت نیرو و نمایندگان بخش خصوصی و ایجاد زیست بوم تامین برق پایدار (بدون قطعی ) در شهرک‌ها و نواحی صنعتی با استفاده از مدل‌های کسب و کار پلتفرمی جهت به هم رسانی متقاضیان و ارائه کنندگان برق پایدار و پوشش ریسک های طرفین توسط شرکت شهرک‌های صنعتی استان تهران به عنوان اقدامات سیاستی ، تسهیل‌گری و اقدام جمعی پیشنهاد می‌شود.
مساله کمبود برق صنایع استان تهران
مدیریت انرژی استان تهران و تامین برق این حوزه با توجه به سهم بزرگی که در اقتصاد و صنعت دارد و با توجه به مرکزیت این استان در اداره کشور به دلیل استقرار مراکز اصلی حکمرانی کشور، از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است . در این استان 318هزار واحد صنفی ، و 8888هزار واحد صنعتی فعالیت دارند که 49درصد آنها در شهرک‌ها و نواحی صنعتی مستقر هستند. تا پایان سال 1402 حدود 4481 واحد صنعتی در 19 شهرک و ناحیه صنعتی فعال بودند که پنج شهرک صنعتی شمس آباد، عباس‌آباد، پایتخت ، نصیرآباد، و پرند 87درصد این واحدها را در برگرفته اند. استان تهران 17درصد تعداد مشترکان صنعتی و 8درصد مصرف انرژی بخش صنعتی را به خود اختصاص می‌دهد. در سال 1401 مجموعا 8769 میلیون کیلووات ساعت در بخش صنعتی استان استفاده شده است . سرانه مصرف واحدهای صنعتی استان تهران برابر 188635 کیلووات ساعت است که تقریبا 43درصد سرانه برق مصرفی واحدهای صنعتی در کشور است . به عبارتی استان تهران واحدهای انرژی بر کمتری نسبت به کل کشور دارد. همچنین اگر شاخص شدت انرژی استان تهران را با سایر کشور مقایسه کنیم ، یعنی میزان مصرف برق به ازای هر واحد تولید ناخالص داخلی را محاسبه کنیم مشاهده می‌شود که شاخص شدت انرژی استان تهران حدود 57درصد کمتر از شاخص شدت انرژی کل کشور است یعنی تقریبا نصف شاخص شدت انرژی کشور است و اگر در نظر داشته باشیم که شاخص شدت انرژی برق کشور در سطح کل حدود دو برابر متوسط جهانی است می‌توان انتظار داشت که شاخص شدت انرژی در استان تهران از متوسط جهانی بالاتر نباشد. این مساله در طراحی سیاست های مدیریت انرژی استان تهران از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود.
سه استراتژی بنگاه‌ها در شرایط کمبود برق
بررسی تجارب جهانی نشان می‌دهد بنگاه‌ها روش‌های مختلفی برای مواجهه با کمبود برق اتخاذ می‌کنند. این روش‌ها را می‌توان در سه دسته کلی طبقه بندی کرد: انطباق با سهمیه بندی، برق خودتامین و همکاری بین بنگاهی / اشتراکی تولید و مصرف برق. در بیشتر موارد بنگاه‌ها با توجه به میزان حساسیت به برق و همچنین هزینه های توقف تولید، خود را با شرایط کمبود برق انطباق می‌دهند. در واقع بنگاه‌ها با توجه به هزینه - فایده سایر روش‌ها به‌ویژه در مواقعی که شیوه تولید دارای انعطاف‌پذیری باشد و هزینه های توقف از منافع تامین برق از سایر روش‌ها، بالاتر نباشد، از این استراتژی استفاده می‌کنند. مطالعات جهانی نشان می‌دهد که به‌ویژه در کوتاه‌مدت شرکت‌ها این استراتژی را برمی گزینند. در این استراتژی طیفی از راهکارها مطرح است. ساده‌ترین آنها، توقف تولید در هنگام بی‌برقی است و بنگاه هیچ تغییری در نحوه کار خود ایجاد نمی‌کند. راهکار دیگر تغییر یا اصلاح روش تولید با توجه به کمبود برق است یعنی ممکن است بنگاه شیفت های کاری و برنامه زمانبندی خود را متناسب با زمان های خاموشی تغییر دهد یا با تغییر در روش تولید، به نحوی برنامه تولید را تغییر دهد که هزینه های نبود برق به حداقل برسد. در مواردی که امکان برون‌سپاری بخش هایی از تولید که حساسیت بالایی به برق دارند وجود دارند نیز به عنوان یک راهکار به کار گرفته شده است . بهینه سازی مصرف برق نیز می‌تواند در برخی مواقع به عنوان یک راهکار در تعامل با شرکت تامین کننده برق قابل پیاده‌سازی باشد. در مواقعی که فناوری تولیدی بنگاه حساسیت بالایی به تامین برق دارد و میزان انرژی مصرفی به قدری باشد که برای بنگاه ایجاد مولد برق اعم از مولدهای متکی به سوخت (گازی، یا دیزلی ) یا تجدیدپذیر (خورشیدی یا بادی) و ذخیره‌ساز، صرفه اقتصادی پیدا کند، بنگاه‌های تولیدی به سمت تامین برق در محل کارخانه یا مجاور آن اقدام می‌کنند. این استراتژی معمولا برای صنایع انرژی بر بزرگ مقیاس کارآیی دارد. برای بنگاه‌های تولید کوچک و متوسط که در مجاورت هم قرار دارند، استراتژی همکاری بین بنگاهی معمولا روش مناسبی برای مواجهه با شرایط کمبود برق است. این بنگاه‌ها می‌توانند از اثر مجاورت و شبکه سازی استفاده کنند یا از طریق مدیریت مصرف برق، هزینه کمبود برق را به حداقل برسانند یا با ایجاد شبکه های خرد یا میکروگرید، از طریق سبدی از مولدهای کوچک مقیاس و تولید پراکنده برق، برق مورد نیاز خود را در مواقعی که دسترسی به برق شبکه سراسری وجود ندارد، تامین کنند.
راهکارهای رفع مشکلات کمبود برق واحدهای صنعتی استان تهران
با توجه به آنچه که در بخش های قبلی ذکر شد، برای تامین برق واحدهای صنعتی استان تهران، دو الگوی اصلی وجود دارد: زیست بوم خدمات انرژی درون شبکه شهرک‌ها و نواحی صنعتی (Micro Grid) برای صنایع SME و برق خود تامین برای واحدهای بزرگ مقیاس (Self-generation SPV)
شکل دهی زیست بوم خدمات انرژی درون شبکه شهرک‌ها و نواحی صنعتی : با توجه به اینکه توسعه های کلان صنعت برق زمان‌براست و دوره ناترازی برق در کوتاه مدت تداوم می یابد لازم است برای کاهش پیامدهای ناترازی برق برای مراکز صنعتی در دوره گذار اقدام شود. برای همین ، شکل دهی زیست بوم خدمات انرژی برق که هدف آن تامین برق در ایام کمبود برق برای واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی است، لازم است به صورت ویژه در دستور کار قرار گیرد. استفاده از شرکتهای خدمات انرژی شهرک‌های صنعتی یا شرکتهای خدمات انرژی به عنوان عنصر اصلی تامین انرژی برق به صورت محلی (میکروگرید) در یک محدوده جغرافیایی در بستر «پلتفرم‌های کسب و کارهای انرژی» مطرح است. این شرکت‌ها ماموریت دارند با به کارگیری ابزارهای مختلفی مانند تامین مالی جمعی نسبت به ایجاد سبدی از عرضه انرژی در شبکه محلی / داخلی شهرک صنعتی با به کارگیری توان «مولدهای پراکنده و تجدیدپذیر کوچک مقیاس»، یا «بهینه سازی و مدیریت مصرف هوشمند» در شهرک‌ها و نواحی صنعتی جهت متوازن‌سازی عرضه و تقاضای درون میکروگرید در مواقعی که شبکه سراسری توان تامین برق را ندارد، اقدام کنند.
بهینه سازی و مدیریت مصرف هوشمند: با توجه به تنوع واحدهای تولیدی مستقر در شبکه شهرک‌های صنعتی این امکان وجود دارد که با بهینه سازی و مدیریت مصرف بین خطوط تولیدی این واحدها با استفاده از تحلیل داده‌ها و هوشمندسازی توزیع بار، به جای قطع کردن برق در کل شبکه محلی ، کاهش بار مورد انتظار شبکه سراسری را تا حد ممکن به صورت اشتراکی وجمعی فراهم کرد.
تجدیدپذیرها و مولدهای پراکنده: علاوه بر هوشمندسازی مصرف در شبکه محلی ، می‌توان با به کارگیری ترکیبی از توان مولدهای کوچک مقیاس حرارتی (گازی یا گازوئیلی )، انرژی خورشیدی سقفی و ذخیره‌سازی، به میزانی که متقاضی برق با قیمت تمام شده برق آزاد (غیردولتی ) وجود دارد، ظرفیت تولید برق در میکرو گرید ایجاد کرد تا در زمان‌های پیک برق، که شبکه سراسری توان عرضه برق به میزان مورد نیاز شهرک صنعتی را ندارد، شبکه محلی بتواند برق مورد نیاز واحدها را تامین کند.
برق خود تامین برای واحدهای بزرگ مقیاس
برای واحدهای صنعتی بزرگ مقیاس که نیازمند برق مداوم در مقیاس نیروگاهی هستند مانند صنایع فولادی، صنایع معدنی و...، می‌توانند از راهکار برق خود تامین (Self-generation) استفاده کنند. دراین مدل به جای آنکه خود شرکت به ایجاد نیروگاه اقدام کند، معمولا از طریق ایجاد شرکت (Special Purpose Vehicle (SPV که به‌طور تخصصی انرژی را نه فقط برای یک واحدصنعتی ، بلکه برای کنسرسیومی از واحدهای صنعتی همگن که تامین مالی این شرکت را بر عهده گرفته اند، تامین می‌کند. در این مدل شرکت SPV انرژی می‌تواند سبد متنوعی از تولید برق حرارتی و تجدیدپذیر را در یک مقیاس بزرگ ایجاد کند و برق مازاد واحدهای صنعتی را به بازارهای دیگر (داخلی و خارجی ) عرضه نماید.
الزامات سیاستی مورد نیاز حل مشکل کمبود برق
پیاده‌سازی هر یک از مدل‌های ارائه شده در بخش قبلی ، نیازمند مجموعه ای از شرایط محیطی است که لازم است از سوی وزارت نیرو و سایر ذی‌نفعان فراهم آید. در ادامه این پیش‌نیازها در دو محور کلی پشتیبانی شرکتهای تابعه وزارت و مدیریت ریسک های قراردادی و تامین مالی ترجیحی و تشویقی بررسی شده است .
پشتیبانی شرکتهای تابعه وزارت و مدیریت ریسک های قراردادی: با توجه به اینکه توسعه و ایجاد ظرفیت های تولید برق یا اقدامات فناورانه برای بهینه سازی و مدیریت مصرف هوشمند، نیازمند نقش‌آفرینی بازیگرانی است که در موقعیت نابرابر قراردارند به‌ویژه شرکتهای تابعه وزارت نیرو که مالکیت شبکه و دیسپاچینگ برق تولیدی را به صورت انحصاری در اختیار دارند، هر نوع فعالیت در این بخش با ریسک عدم‌اجرای تعهدات شرکتهای وابسته به وزارت نیرو مواجه است به خصوص اینکه در گذشته بارها اجرای تعهدات شرکتهای تابعه بنا به توجیهات مختلف ، نقض شده است در نتیجه تامین پایدار برق که نیازمند اجرای تعهدات شرکتهای شبکه است عملا محقق نشده است . در این رابطه اصلاح شرایط قراردادی الزام‌آور با تضامینی که اثر بازدارنده داشته باشد، بسیار ضروری است . در واقع از دولت و وزارت نیرو انتظار می‌رود نسبت به فراهم آوردن شرایط قراردادی به گونه ای که اطمینان لازم در مجموعه سرمایه‌گذاران و بهره‌برداران ایجاد شود، اقدام کند.
تامین مالی ترجیحی و تشویقی : یکی از چالش های اصلی برای ایجاد زیرساخت های مورد نیاز میکروگریدها و خود تامین ها، تامین مالی این پروژه‌هاست. برای همین منظور انتظار می‌رود دولت و نهادهای مالی وابسته به آن در فراهم آوردن تامین مالی کم هزینه یا ترجیحی و همچنین ارائه مشوق‌های مالی زمینه ورود شرکتهای بهره‌بردار از این مدل‌ها را فراهم کنند.
نقش‌آفرینی سازمان‌های میانجی‌گر
با توجه به زیان‌های مالی ناشی از سهمیه بندی برق واحدهای صنعتی که توسط وزارت نیرو در ایام پیک در نقاط کانونی مصرف برق یعنی شرکتهای مستقر در شهرک‌های صنعتی و واحدهای بزرگ مقیاس صورت می‌پذیرد، ضروری است که تمهیدات لازم برای مقابله جهت کاهش زیان‌ها و تامین برق پایدار برای این واحدها صورت پذیرد. در این راستا سازمان‌های میانجی‌گر مانند تشکل‌های تخصصی و بخشی ، می‌توانند برای رفع این مشکل گام‌هایی بردارند. این اقدامات را می‌توان در دو محور اصلی آگاه‌سازی و تسهیل‌گری تعامل بین ذی‌نفعان با هدف ایجاد هماهنگی و همگرایی برای اجرای راهبردهای مقابله و تسهیل‌گری جهت تامین مالی و پوشش ریسک تامین برق پایدار جمع بندی کرد.
--> اخبار مرتبط