روایتی متفاوت از مستند «احمد»/ ظریفیان: سیداحمد خمینی هیچ‌گاه وابستگی به چپ و راست پیدا نکرد

غلامرضا ظریفیان استاد تاریخ در روزنامه سازندگی نوشت:

مصطفی رزاق‌کریمی بعد از اکران موفق مستند «بانو قدس» درخصوص همسر امام خمینی (ره) به فکر ساخت فیلم مستند دیگری، این بار درخصوص دومین پسر حضرت امام افتاد و ایده اولیه ساخت این مستند در همان روزها شکل گرفت. حدود یک سال‌ونیم هم تحقیقات میدانی و کتابخانه‌ای این اثر به طول انجامید و پس از آن ساخت مستندی کلید خورد که چالش اصلی آن شناخت «امین امام» بود، فرزندی که علاقه وافری به امام داشت و پس از شهادت حاج‌آقا مصطفی، مسئولیت دفتر امام را هم بر عهده گرفت. مستند «احمد» دوره‌های مختلف زندگی مرحوم حاج سیداحمد خمینی از آغاز کودکی تا دوران جوانی، دوران مبارزه با نظام ستم‌شاهی، همراهی با امام خمینی (ره) از نجف تا نوفل‌لوشاتو و ورود به ایران، دوره 10 ساله حیات امام در جمهوری اسلامی و نقش و تاثیرگذاری آن مرحوم پس از رحلت امام را بررسی می‌کند. ولی به دلیل محدودیت زمانی در یک فیلم مستند، نمی‌توان به تمام جزئیات یک دوره زندگی حدود 50 ساله پرداخت و تولیدکنندگان فیلم ناگزیر هستند، بخش‌های جذاب برای مخاطب را پررنگ کنند و از کنار سایر بخش‌ها به صورت گذرا عبور کنند و تا فرصت داشته باشند به ابعاد دیگر زندگی ایشان بپردازند.

افشاگری سیدحسن خمینی در فیلم «احمد»: پدرم بعد فتح خرمشهر به امام نامه نوشت که جنگ متوقف شود

واکنش متفاوت 2 روزنامه اصلاح‌طلب به مستند «احمد»

سردار علایی: از محتوای نامه سیداحمد آقا برمی‌آید که امام پس از فتح خرمشهر موافق پایان جنگ بودند

مثلاً چهره فراجناحی مرحوم حاج احمدآقا باعث شد که دیدارهایی با جناح‌های مختلف سیاسی داشته باشد ولی هیچ‌گاه وابستگی به چپ و راست پیدا نکرد و از دو جناح دوستان نزدیکی داشت. یعنی پیش از انقلاب که هنوز جامعه روحانیت مبارز منشعب نشده بود، طبیعتاً همه در یک جناح و حتی یک حزب بودند؛ ولی پس از انشعاب مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز، شخصیت‌هایی همچون مرحوم آیت‌االله هاشمی‌رفسنجانی، علی‌اکبر ناطق‌نوری و حسن روحانی در جامعه روحانیت مبارز ماندند و برخی چهره‌های دیگر نظیر سیدمحمد خاتمی، مهدی کروبی و سیدمحمد موسوی‌خوئینی‌ها به حزب تازه تاسیس مجمع روحانیون مبارز پیوستند.

در مستند «احمد» هم سعی شده از این نظر عدالت رعایت شود و قطعاً اولین ملاک رزاق‌کریمی برای انتخاب افرادی که روایت آنها را در این فیلم مستند می‌بینیم، نزدیکی و ارتباط آنها با حاج سیداحمد خمینی بوده و ملاک دیگر می‌تواند مواضع آنها در زمان حیات امام خمینی (ره) و این فرزند برومندش باشد؛ و احتمالاً تغییر مواضع این افراد طی سال‌های بعد ملاک قرار نگرفته است. به طور مثال همه می‌دانند علی‌اکبر ناطق‌نوری و حسن روحانی، عضو جامعه روحانیت مبارز بودند و هیچ‌گاه به سمت عضویت در مجمع روحانیون مبارز نیامده‌اند؛ بنابراین می‌توانند جامعه روحانیت مبارز را نمایندگی کنند.

روایت داستان مستند «احمد» توسط سیدحسن خمینی، سیدمحمد خاتمی، سیدمحمد موسوی‌خوئینی‌ها، مهدی کروبی، دکتر فاطمه طباطبایی، حسن روحانی، سیدحسین خمینی، سیدمهدی امام‌جمارانی، علی‌اکبر ناطق‌نوری، اسدالله بادامچیان، سیدمحمود دعایی، کاظم رحیمی، مهدی فیروزان، غلامحسین کرباسچی، مصطفی کفاش‌زاده و محمد هاشمی‌رفسنجانی انجام می‌شود. طبیعتاً افراد دیگری هم می‌توانستند در این اثر روایت‌گری کنند اما همان طور که اشاره شد، مهم‌ترین ملاک نزدیکی افراد به ایشان بوده و برخی از شخصیت‌هایی که در سال 1402 جزو فعالان سیاسی دو جناح به حساب می‌آیند، در زمان حیات امام و حاج احمدآقا در سپهر سیاست ایران محلی از اعراب نداشتند؛ لذا روشن است در یک روایت مستند از دوران حیات ایشان نمی‌توانند حضور داشته باشند.

شناخت امین امام

نکته بعدی در دسترس بودن افراد است. مستند «احمد» به روایت مهدی کروبی و سیدمحمد خاتمی هم پرداخته که هر دو آنها ممنوع‌التصویر هستند و مهدی کروبی که در حصر خانگی هم هست اما برخی چهره‌های دیگر در زمان ساخت مستند «احمد» در دسترس نبودند؛ که می‌توان مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را ازجمله آنها دانست.

نخست‌وزیر دوره حیات امام‌خمینی (ره) هم یکی از شخصیت‌های سیاسی است که طبیعتاً خاطرات و شاید حتی ناگفته‌های فراوانی از فرزند امام خمینی (ره) داشته باشد اما میرحسین موسوی نیز از سال 1389 در حصر خانگی به سر می‌برد و برای تولیدکنندگان این مستند در دسترس نبوده است. کارگردان این اثر نیز همین نکات را به بیان دیگری مطرح کرده است.

مصطفی رزاق‌کریمی نیز تاکید کرد: «من فیلمساز مستقلی هستم و اگر چیزی به دلم بنشیند، کار می‌کنم؛ فارغ از مسائل مملکت، من دوست دارم در وهله اول برای خودم روشنگری ایجاد شود. اگر روشنگری ایجاد شود، می‌گویم برای بیننده‌ها و مخاطبانم قصه‌گوی خوبی بوده‌ام. من اینجا خودم قصه‌ای درست نکرده‌ام و با کسانی که دوستان نزدیک و صمیمی حاج احمد بودند، وارد گفت‌وگو شدیم؛ از رجال مملکت هم بودند اما موضوع من رجال مملکت نبود و حرفم این بود که چه کسی با احمد از نزدیک دوست بود؛ چه زمان فوتبالیست بودنش و چه بعد از فوت آقامصطفی.»

اما نکته حائز اهمیتی که در پایان این مطلب لازم است به آن پرداخته شود، استقبال جامعه هنری و سایر مخاطبان از این فیلم است. رضا میرکریمی، کارگردان سینمای ایران در تمجید از اثر جدید رزاق‌کریمی در استوری اینستاگرام خود نوشت: «فیلمی از مصطفی رزاق‌کریمی عزیز با نگاهی مصلحانه و عبرت‌آموز به تاریخ معاصر و سرشار از ناگفته‌ها». ظاهراً این مستند برای مردم عادی هم جذاب بوده چون طبق اعلام مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، مستند «احمد» به کارگردانی مصطفی رزاق‌کریمی پرمخاطب‌ترین مستند در روز سوم جشنواره یعنی 29 آذرماه در هفدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت شد.

219218