روایت کارگردانان جوان تئاتر از قوانینی که با عقل جور درنمی‌آید

نرگس کیانی: اجرای آثار نمایشی مجددا از سر گرفته شده است. این جمله و عبارت متضاد آن؛ «تماشاخانه‌ها تعطیل شد» نه تنها از آغاز سال 1400 که از اسفند 1398 بارها و بارهاست که تکرار می‌شود. اتفاقی که حاصل شیوع همچنان مهارنشده کرونا در کشور در کنار تصمیمات عجیب‌وغریب اداره‌کل هنرهای نمایشی است.

از جمله نمایش‌هایی که در دور جدید بازگشایی سالن‌های تئاتر در مرداد 1400 روی صحنه‌اند می‌توان به «مطلق»، «خوک هندی» و «خاک‌سفید» اشاره کرد و آن‌چه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگویی است با کارگردانان‌شان (به‌ترتیب حروف الفبا) راد پورجبار، رامین دولت‌آبادی و محمدرضا هلال‌زاده که از اجرا در عمارت نوفل‌شاتو، خانه نمایش مهرگان و پردیس تئاتر شهرزاد در شرایط تحت تاثیر شیوع کرونا و زیر سیطره رفتار غیرقابل درک متولیان تئاتر کشور گفتند.

*س_«مطلق»، «خوک هندی» و «خاک‌سفید» چه‌طور شکل گرفتند؟ _س*

راد پورجبار، کارگردان و یکی از نویسندگان نمایش «مطلق» که تا 10 مرداد در عمارت نوفل‌لوشاتو روی صحنه خواهد بود در پاسخ به این سوال که روند نگارش متن و تمرین را چگونه طی کرده است، می‌گوید: «بهمن 1397 بود که شروع به نگارش نمایشنامه «مطلق» کردم. من کتاب‌های متعددی خوانده و فیلم‌هایی دیده بودم که بخشی از آن‌ها همواره در ذهنم تکرار می‌شد از جمله کتاب‌هایی مانند «میرا»، «1984»، «تماشاچی محکوم به اعدام»، «در انتظار گودو» و سریال‌هایی مانند «سرگذشت ندیمه» و... که همگی «فضایی ویژه خود» می‌سازند. حرفه اصلی من بازیگری است و از سال 1388 به آن مشغولم و «مطلق» نخستین تجربه کارگردانی‌ام است. در نتیجه با توجه به این سابقه می‌دانستم مخاطب خاص و عام این روزهای ما کدام سبک از کار را بیش‌تر می‌پسندد. مخاطب عام قصه دوست دارد و مشتاق شنیدن داستان است. او دوست ندارد هنگامی که از سالن تئاتر بیرون می‌آید در برابر این سوال که چه چیزی روی صحنه دیده است دربماند و در کنار شنیدن قصه، اگر آن‌چه می‌بیند در شرایط دشوار موجود موجب شود لبخندی هم بر لب آورد خشنودتر خواهد شد. از سوی دیگر آن‌چه توجه مخاطب خاص را جلب می‌کند شیوه اجرایی، طراحی صحنه و چگونگی استفاده از این طراحی، میزانسن‌ها، بازی بازیگران و... است.»

راد پورجبار: ما موظفیم اجاره سالن را پیش از شروع اجرا بپردازیم اما ظاهرا این اتفاقات اهمیتی برای کسی ندارد

او با بیان این که «نمایش «مطلق» با توجه به مجموع این دانسته‌ها؛ تکه‌های ته‌نشین‌شده هرکدام از رمان‌ها و نمایشنامه‌هایی که خوانده و فیلم‌ها و سریال‌هایی که دیده بودم و آن‌چه در مورد خواست مخاطب خاص و عام تصور می‌کردم، شکل گرفت و شهری در ناکجاآباد ساخت»، توضیح می‌دهد: «شهری که در آن نه زمان و نه مکان مشخص است، شهری که حافظه مردمانش پاک شده و در ادامه دختری وارد شهر می‌شود که حامل پیامی است.»

رامین دولت‌آبادی، کارگردان نمایش «خوک هندی» که تا 8 مرداد در خانه نمایش مهرگان به اجرای خود ادامه می‌دهد در خصوص روند تمرین متنی از سباستین تیری با ترجمه ساناز فلاح‌فرد می‌گوید: «تمرینات ما برای اجرای «خوک هندی» از حدود یک سال پیش آغاز شد و قرار بود بعد از سه، چهار ماه روی صحنه برویم که با تعطیلی‌ها و بازگشایی‌های مکرر سالن‌های نمایش در پی شیوع کرونا مواجه شدیم و این اتفاق آن قدر تکرار شد که حسابش از دستمان در رفته است و نمی‌دانیم چند مرتبه اقدام به روی صحنه رفتن کردیم و نشد. قصد ما انتخاب متنی داستان‌گو بود. متنی که مخاطب را با قصه خود همراه کند و تا انتها ببرد. «خوک هندی» سباستین تیری تاکنون در ایران روی صحنه نرفته و جز دو یا سه مورد نمایشنامه‌خوانی، در قالب اجرای صحنه‌ای دیده نشده است و پیش از این، در ایران، نویسنده آن را با نمایشنامه «آقای اشمیت کیه؟» می‌شناختند که بارها و بارها در کشورمان اجرا شده است و همچنان می‌شود. این دو عامل موجب انتخاب «خوک هندی» برای اجرا شد. نمایشنامه‌ای که داستان النا کرافت است. او می‌خواهد مثل همیشه از بانکی در فرانسه پول برداشت کند اما ناگهان در را به رویش می‌بندند و متوجه می‌شود هندی‌ها بانک را از فرانسوی‌ها خریده‌اند و قوانین مورد نظر خودشان را روی مشتری‌ها اعمال می‌کنند. بر این اساس مشتری‌هایی که قبلا به کسی کمک نکرده‌اند یا در بانک زندانی می‌شوند و یا پول‌شان از آن‌ها گرفته می‌شود.»

رامین دولت‌آبادی: شب می‌خوابیم و صبح بیدار می‌شویم و می‌بینیم فروش بلیت نمایش‌مان متوقف شده یا از سر گرفته شده است

محمدرضا هلال‌زاده، کارگردان نمایش «خاک سفید» تا 15 مرداد در پردیس تئاتر شهرزاد میزبان علاقه‌مندان است و در خلاصه داستان اثرش که محمود احدی‌نیا، نویسندگی آن را بر عهده داشته چنین آمده است: «نمایش «خاک سفید» در رابطه با حوادث اواخر سال 1379و اتفاقاتی است که در آن محله رخ می‌دهد با تکیه بر انتقام‌جویی‌های شخصی یک خانواده ساکن در محله غربت» او می‌گوید: «من از کودکی ساکن محله تهرانپارس بودم و در نتیجه به‌واسطه نزدیکی به خاک‌سفید هم‌کلاسی‌های بسیاری داشتم که از آن‌جا می‌آمدند و شناختم از این محله از همان زمان شکل گرفت. آن‌چه در «خاک‌سفید» می‌بینید این است که این محله آن‌طور که گمان می‌شود فقط و فقط محل خیزش جرم نیست و از زوایای دیگری هم می‌توان نگاهش کرد و بهانه این نگاه اتفاقی است که نیمه‌شب 5 اسفند 1379 در قسمتی از این منطقه که تحت‌عنوان «محله غربت» می‌شناختیم رخ داد و تخریب همه واحدهای شبه‌مسکونی این بخش را در پی داشت.»

محمدرضا هلال‌زاده: آیا ناچاریم کل ماجرا را به پای بی‌توجهی متولیان امر به تئاتر بدانیم که بسیار هم عذاب‌آور است؟! *س_جوانانی که کمک سه تا پنج میلیونی اداره‌کل هنرهای نمایشی شامل حالشان نمی‌شود _س*

قادر آشنا، مدیرکل هنرهای نمایشی در تاریخ 12 تیر طی گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرد که در پی شیوع بیش از پیش کرونا سالن‌های تئاتر به مدت دو هفته تعطیل خواهند بود اما علی‌رغم این اعلام عمومی، سایت فروش بلیت در پایان هفته اول اقدام به پیش‌فروش بلیت نمایش‌هایی کرد که در تماشاخانه‌های خصوصی روی صحنه بودند و این آثار اجرای خود را از روز دوشنبه 21 تیر آغاز کردند در حالی که دو هفته تعطیلی اعلام‌شده از سوی مدیرکل هنرهای نمایشی در تاریخ 25 تیر به پایان می‌رسید. ماجرا هنگامی عجیب‌تر شد که هرچند می‌دانیم سایت فروش بلیت نمی‌تواند بدون تماس تلفنی مستقیم دفتر شورای نظارت‌وارزشیابی اداره‌کل هنرهای نمایشی اقدام به پیش‌فروش بلیت اثری کند، از سوی اداره‌کل هنرهای نمایشی هیچ نشانه‌ای دیده نشد که علی‌رغم اعلام دو هفته تعطیلی از سوی مدیرکل آن، شورای نظارت‌وارزشیابی به‌عنوان زیرمجموعه این اداره‌کل، خود اجازه آغاز پیش‌فروش و سپس روی صحنه رفتن نمایش‌ها در سالن‌های خصوصی را صادر کرده است. این شگفتی زمانی به اوج خود رسید که روابط‌عمومی اداره‌کل هنرهای نمایشی طی خبری که 26 تیرماه منتشر شد اعلام کرد به منظور جبران بخشی از خسارت‌های گروه‌های نمایشی که از دستورالعمل ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا پیروی و اجرای خود را طی دو هفته مورد اشاره تعطیل کرده‌اند مبلغ سی تا پنجاه میلیون ریال به هر گروه تهرانی و بیست میلیون ریال به هر گروه از دیگر استان‌ها اختصاص پیدا می‌کند.

کمکی که شامل حال گروه تولیدکننده نمایش «مطلق»، «خوک هندی»، «خاک‌سفید» و دیگر هنرمندانی که در تماشاخانه‌های خصوصی اجرا داشتند نمی‌شود چرا که در طول بخشی از دو هفته مورداشاره روی صحنه بودند. روی‌صحنه‌بودنی که نه به‌واسطه تصمیم شخصی که در پی کسب اجازه سایت فروش بلیت از اداره‌کل هنرهای نمایشی رخ داد.

پورجبار در این خصوص می‌گوید: «می‌دانیم که پیش از این هم خبر تعطیلی یا بازگشایی سالن‌های تئاتر از طریق شورای نظارت‌وارزشیابی اداره‌کل هنرهای نمایشی به سایت فروش بلیت و از طریق سایت به سالن‌داران و از طریق سالن‌داران به ما اعلام می‌شد اما در خصوص بازگشایی سالن‌های خصوصی که دوشنبه 21 تیر رخ داد سکوتی خبری حاکم بود و در همین سکوت و علی‌رغم اعلام مدیرکل هنرهای نمایشی مبنی بر تعطیلی دو هفته‌ای، ظاهرا شورای نظارت در توافقی غیرخبری به سایت فروش بلیت اعلام کرد که به سالن‌داران خصوصی بگوید که می‌توانند میزبان نمایش‌ها باشند و سالن‌داران نیز این موضوع را به ما منتقل کردند و این‌گونه شد که ما روی صحنه رفتیم.»

اداره‌کل هنرهای نمایشی در حالی که خود اعلام می‌کند سالن‌های نمایش به علت قرارگرفتن در شرایط قرمز کرونا در فاصله 12 تا 26 تیر تعطیل است، در آغاز هفته دوم به گروه‌های نمایشی اجازه می‌دهد در تماشاخانه‌های خصوصی روی صحنه بروند و سپس مجددا می‌گوید به گروه‌هایی که از قانون اولیه پیروی کرده و روی صحنه نرفته‌اند در تهران کمک‌هزینه‌ای 3 تا 5 میلیون تومانی و در دیگر استان‌ها کمک‌هزینه دو میلیون تومانی پرداخت خواهد کرد 

دولت‌آبادی هم در مورد این اتفاق معتقد است: «این‌جا دو موضوع مطرح است. اول این که مبلغ سه تا پنج میلیون تومان حتی تامین‌کننده اجاره پلاتو برای تمرین یک اثر نمایشی نیست چه رسد به جبران خسارت دو هفته تعطیلی. جدا از آن، همین مبلغ ناچیز به گروه‌هایی تعلق خواهد گرفت که در طول آن دو هفته روی صحنه نرفته‌اند و با توجه به آن‌چه رخ داد و شرحش رفت تنها شامل حال سالن‌های دولتی می‌شود و نه ما. در صورتی که روی صحنه رفتن یا نرفتن موضوعی نیست که ما به‌عنوان گروه نمایشی مجاز به تصمیم گرفتن در خصوصش باشیم. سایت فروش بلیت به سالن‌داران خصوصی اعلام کرده که فروش بلیت آغاز شده است و سالن‌دار این خبر را به ما منتقل کرده و ظاهرا در این میان فراموش شده است که گروه نمایشی کاره‌ای نیست. ما شب می‌خوابیم و صبح بیدار می‌شویم و می‌بینیم فروش بلیت نمایش‌مان متوقف شده یا از سر گرفته شده است و اداره‌کل هنرهای نمایشی در این میان بدون آن که چیزی به ما بگوید مستقیما با سایت فروش بلیت در ارتباط است.»

هلال‌زاده نیز توضیح می‌دهد: «نمایش «خاک سفید» در هفته اول تعطیلی‌های اعلام شده، روی صحنه نرفت و در هفته دوم دو اجرا داشت و بعد از آن مجددا یک هفته تعطیل شد و اجرای دوباره خود را از سه‌شنبه 5 مرداد آغاز کرد و در نتیجه کمک هزینه ذکرشده شامل حالش نمی‌شود اما سوال من این است که وقتی به‌عنوان مثال هزینه هر شب اجرای نمایشی مانند نمایش ما در تماشاخانه خصوصی، باتوجه به اجاره‌بهای سالن، بین پنج تا شش میلیون تومان است، کمک هزینه سه تا پنج میلیون تومانی برای دو هفته تعطیلی، با تاکید بر این که به گروه ما تعلق نمی‌گیرد، چه دردی را درمان خواهد کرد؟! و آیا ناچاریم کل این ماجرا را به پای بی‌توجهی متولیان امر به تئاتر بدانیم که بسیار هم عذاب‌آور است؟!»

او با بیان این که «وقتی سایت فروش بلیت به تماشاخانه‌های خصوصی و تماشاخانه‌های خصوصی به گروه‌های نمایشی اعلام می‌کنند که می‌توان روی صحنه رفت، طبیعی است که ما هم اجرایمان را ازسرمی‌گیریم» می‌افزاید: «در چنین شرایطی ظاهرا این کمک سه تا پنج میلیونی تنها به گروه‌هایی که قرار بود در سالن‌های دولتی روی صحنه بروند و به‌تبع در طول دو هفته فوق‌الذکر تعطیل بودند، تعلق خواهد گرفت و این در حالی است که آن‌ها به صورت خودبه‌خود از کمک‌هزینه اداره‌کل هنرهای نمایشی برای اجرا نیز برخوردارند. از نظر من این قوانین با عقل جور درنمی‌آید، نه مبلغ پرداختی و نه گروه هدف این پرداخت.»

*س_امیدواری به دریافت کمک‌هزینه 50 درصد ظرفیت خالی‌مانده _س*

اول شهریور 1399 بود که برنامه حمایتی اداره‌کل هنرهای نمایشی برای 50 ظرفیت خالی‌مانده تماشاخانه‌ها، براساس شیوه‌نامه‌های بازگشایی مربوط به دوران شیوع ویروس کرونا، در قالب اطلاعیه شماره 6 منتشر شد. براساس آن‌چه در این اطلاعیه آمده بود قرار شد این اداره‌کل در تهران بر مبنای قیمت بلیت 30000 تومان و براساس تعداد بلیت فروخته‌شده برای هر نمایش بین 50 تا 70 درصد عدد به دست آمده، از اثر حمایت کند و در دیگر استان‌ها مبلغ یک میلیارد تومان در اختیار شعب استانی انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها قرار دهد تا با در نظر گرفتن میانگین قیمت 20000 تومان (در شهرهای کوچک‌تر این میانگین می‌توانست با توجه به سابقه قیمت بلیت در یک سال اخیر کمتر - حداقل 8000 تومان - باشد) از گروه‌های نمایشی حمایت کنند.

پورجبار در این خصوص می‌گوید: «نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که ما هنوز هیچ مبلغی نه به عنوان کمک‌هزینه و نه به عنوان جبرانی برای 50 درصد ظرفیت خالی‌مانده سالن از سوی اداره‌کل هنرهای نمایشی دریافت نکرده‌ایم و این در حالی است که موظفیم اجاره سالن را پیش از شروع اجرا بپردازیم اما ظاهرا این اتفاقات اهمیتی برای کسی ندارد.»

محمدرضا هلال‌زاده: وقتی به‌عنوان مثال هزینه هر شب اجرای نمایشی مانند «خاک‌سفید» در تماشاخانه خصوصی، باتوجه به اجاره‌بهای سالن، بین پنج تا شش میلیون تومان است، کمک هزینه سه تا پنج میلیون تومانی برای دو هفته تعطیلی، با تاکید بر این که به گروه ما تعلق نمی‌گیرد، چه دردی را درمان خواهد کرد؟!

دولت‌آبادی نیز با ابراز امیدواری که این مبلغ در پایان اجرا به گروه نمایشی تعلق بگیرد، می‌افزاید: «تهیه‌کنندگی نمایش «خوک هندی» بر عهده آقای امین صدر است و باید منتظر بمانیم و ببینیم این مبلغ پس از پایان اجرا به گروه تعلق خواهد گرفت یا خیر که امیدواریم این اتفاق رخ دهد.»

هلال‌زاده هم با اشاره به پیشینه این قانون، توضیح می‌دهد: «من در اسفند 1398 و هنگامی که شیوع کرونا برای نخستین بار سالن‌های تئاتر را تعطیل کرد با نمایش «روزهای رادیو» به نویسندگی و کارگردانی آقای محمد رحمانیان در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه بودم و خاطرم هست که در شهریور 99 اعلام شد که گروه‌های نمایشی اگر طبق شیوه‌نامه‌های بهداشتی با استفاده از 50 درصد ظرفیت سالن روی صحنه بروند برای جبران خسارت ظرفیت خالی‌مانده از کمک‌هزینه برخوردار خواهند شد. ما روی این کمک‌هزینه حساب کرده‌ایم و امیدواریم در پایان اجرای «خاک سفید» همان‌طور که گفته‌اند معادل 50 تا 70 درصد مبلغ به‌دست‌آمده از گیشه را حتی با مبنای قیمت بلیت 30 هزار تومان، اگرچه قیمت بلیت خودمان 50 و 60 هزار تومان است، دریافت کنیم.»

*س_ این مطالب را هم بخوانید: _س* *س_ اداره‌کل هنرهای نمایشی، اهالی تئاتر را در برابر ضابطین قضایی قرار داده است؟_س* *س_ چاهی که اداره‌کل هنرهای نمایشی برای تماشاخانه‌های خصوصی کنده است_س*

58259

کد خبر 1539325