رونق نوغان‌داری از حرف تا عمل

نوغانداری در سال های گذشته در قطب تولید آن یعنی گیلان با بی توجهی و سوء مدیریت رو به افول رفت اما با اقدامات انجام شده روزنه های امید برای رونق دوباره این صنعت اقتصادی و سودآور باز شده است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مریم ساحلی: وقتی بافته‌های ابریشمی چشم‌ها را به ضیافت تماشا فرا می‌خوانند، روایت پرفراز و نشیب کرم‌های ابریشم، برگ‌های توت و زحمت بسیار نوغانداران در کوچه پس کوچه‌های ذهن جان می‌گیرد.

عمر پرورش کرم ابریشم در جهان به بلندای 4500 سال است. ایران از کشورهای قدیمی در این عرصه به شمار می‌رود و گیلان قطب نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم در کشور محسوب می‌شود. نگاهی به گذشته این خطه سبز حاکی از رونق بسیار نوغانداری در آن است، رونقی که به مرور رنگ باخت و طی سال‌های اخیر حرف و سخن از احیای آن بسیار می‌شنویم. بی تردید جان گرفتن نوغانداری در گیلان می‌تواند نقش به سزایی در اقتصاد و بهبود معیشت روستاییان داشته باشد و اما این ممکن نمی‌شود مگر با ایجاد زیرساخت‌های لازم و کمک به نوغانداران.

فراهم نبودن شرایط لازم برای تبدیل پیله به نخ در گیلان و برخوردار نبودن نوغانداران از آگاهی لازم در حوزه مبارزه با بیماری‌های نوغان، مشکلاتی که در حوزه بیمه نوغان وجود دارد و همچنین احیای باغات توت از جمله مواردی است که نیازمند توجه بیشتر است.

نگاهی کوتاه به آمار و ارقام حوزه نوغان

«عدیل سروی زرگر» رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: نوغانداری به عنوان یک میراث کهن فرهنگی و اقتصادی در کشور، علاوه بر تأمین مواد اولیه صنعت فرش و منسوجات ابریشمی که یکی از مزیت‌های مهم اقتصادی ایران است به اشتغال و درآمد روستاییان کمک می‌کند.

وی با بیان اینکه استان گیلان با تولید یک سوم ابریشم کشور همواره دارای جایگاهی ممتاز در نوغانداری است، افزود: در سال‌های اخیر که تولید پیله ابریشم از 980 تن به 1750 تن افزایش یافت، سهم استان گیلان نیز از 405 تن به 570 تن ارتقا یافته است.

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور ادامه داد: لازم به ذکر است که در این میان تعداد نوغانداران نیز از 7500 خانوار به 10 هزار خانوار افزایش یافته و این حرفه مجدداً در مسیر رونق قرار گرفته و با اقبال نوغانداران مواجه شده است.

افزایش حمایت از نوغانداران

این مقام مسئول در شرح اقدامات صورت گرفته نیز اظهار کرد: امسال برای حمایت از نوغانداران تعداد 100 هزار اصله نهال توت اصلاح شده بین نوغانداران 16 شهرستان گیلان، به قیمت یارانه‌ای هر اصله 500 تومان توزیع شده و در عین حال با حمایت دولت تخم نوغان یارانه‌ای و بدون افزایش قیمت نسبت به سال گذشته به تعداد 15500 جعبه که 630 جعبه بیشتر از سال گذشته بود برای پرورش بهاره و پاییزه بین نوغانداران توزیع شد.

سروی زرگر با بیان اینکه برای حمایت بیمه محصول 80 درصد هزینه مربوطه را دولت تقبل کرده و کشاورزان با پرداخت 20 درصد در این زمینه اقدام می‌کنند، ادامه داد: با توجه به هماهنگی انجام شده با صندوق بیمه محصولات کشاورزی سهم بیمه نوغانداران افزایش نداشته و سهم دولت و تعهدات آنها دو برابر شده و از 280 هزار تومان به 400 هزار تومان افزایش یافته است.

وی همچنین در زمینه بیماری‌های کرم ابریشم در پرورش، نیز گفت: با توجه به آموزش‌هایی که در طول سال و قبل از پرورش انجام شده توضیحاتی به نوغانداران داده می‌شود و در زمان پرورش نیز کارشناسان مرکز و جهاد کشاورزی از اماکن پرورش بازدید و نکات فنی را به نوغانداران یادآوری و آموزش لازم را ارائه می‌کنند.

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور ادامه داد: در این خصوص 3750 نفر از نوغانداران و کارشناسان مربوطه آموزش دیده‌اند.

سروی زرگر در ادامه درباره تأمین منابع مالی برای تسهیلات نوغانداران اظهار کرد: به لحاظ اینکه اغلب نوغانداران اشتیاقی به اخذ وام با بهره بانکی متعارف ندارند لذا یک میلیارد تومان تسهیلات 4 درصد در اختیار نوغانداران قرار گرفت که امیدواریم تأمین آن با اجرای تفاهم نامه مشترک با بنیاد برکت به نحو بهتری انجام شود.

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا خرید تضمینی پیله ابریشم انجام می‌شود به خبرنگار مهر گفت: با تفویض اختیار قیمت گذاری خرید تضمینی به شورای قیمت گذاری محصولات کشاورزی افزایش نرخ تضمینی خرید پیله تر ابریشم حدود 50 درصد بوده و با توجه به شرایط مطلوب بازار فروش و متوسط قیمت 235 هزار تومان برای خرید هر کیلو پیله تر دولت هیچ‌گونه خرید تضمینی نداشته و خرید و فروش پیله و ابریشم توسط تجار و خریداران بخش خصوصی، کمیته امداد امام (ره) و صنایع ابریشم صورت می‌گیرد.

نوغانداری با تکیه بر علم و تجربه

تردیدی وجود ندارد که مجموعه‌ای از اقدامات برای احیای نوغانداری در سال‌های اخیر شکل گرفته است، اما رونق پرورش کرم ابریشم در گیلان و حمایت از نوغانداران همچنان نیازمند نگاه ویژه است. «کیهان رجبی» نوغانداری جوان از اهالی روستای ویسرودِ شهرستان شفت است. وی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: 29 ساله هستم و از نوجوانی کنار پدر و مادرم کار کردم و اکنون به صورت مستقل به نوغانداری می‌پردازم، اما بدون تکیه بر تجارب والدین در این حرفه نمی‌توانم به این کار بپردازم. تحصیلات دانشگاهی من در رشته کشاورزی است اما در کار نوغانداری علم از یک طرف و تجربه از سوی دیگر باید با هم همراه باشند.

وی با بیان اینکه ویسرود یکی از روستاهایی است که بیشترین تولید پیله ابریشم را در شهرستان شفت به خود اختصاص داده است، افزود: شرایط روستای ما به گونه‌ای است که وقتی به سن برخوردار بودن از توانایی انجام کاری می‌رسیم، ناخودآگاه به سمت شغل پدر و مادرمان هدایت می‌شویم. اجداد ما نوغانداری می‌کردند و بدین ترتیب این مسیر را پدرم و من نیز ادامه داده‌ایم.

بهره‌ای که نصیب دیگران می‌شود

این نوغاندار درباره رونق نوغانداری در گیلان اظهار داشت: قیمت نوغان تا همین چند سال پیش بسیار پایین بود. بطوری که بسیاری نوغانداری را رها کردند و حتی درختان توت اراضی خویش را بریدند اما در سه سال اخیر چون بهای نوغان مقداری بالا رفته عده‌ای مجدداً به نوغانداری روی آورده‌اند.

وی با بیان اینکه واقعیت این است که کشاورز در تولید محصول به صرفه اقتصادی و گذران معیشت خویش فکر می‌کند، ادامه داد: در واقع تولید یک محصول باید درآمد معقولی داشته باشد تا کشاورز به تولید آن بپردازد. همچنین از یاد نباید برد که نوغانداری کاری بسیار سخت و طاقت فرسا است.

رجبی با اشاره به اینکه ما این کار سخت را انجام می‌دهیم ولی ارزش افزوده که در تبدیل پیله به نخ وجود دارد نصیب دیگران می‌شود، گفت: چرا که پیله‌ها برای تبدیل به نخ بیشتر سمت کاشان، اصفهان، خراسان، شیراز و آذربایجان حمل می‌شوند.

وی اضافه کرد: نوغانداری طی یک ماه تا 45 روز صورت می‌گیرد و مقدار درآمد آن به اندازه‌ای است که اگر نوغاندار این مدت را در جایی به عنوان کارگر مشغول به کار شود هم همین اندازه نصیبش می‌شود. بنابراین اگر بخواهیم نوغانداری رونق یابد، باید درآمد آن موجب ترغیب شود.

فراهم نبودن زیرساخت‌ها

تبدیل پیله به نخ نیازمند زیرساخت‌های مورد نیاز است. رجبی در این باره نیز به خبرنگار مهر گفت: زیرساخت‌های لازم برای تبدیل پیله به نخ و دست یافتن به ارزش افزوده در گیلان فراهم نیست. به عنوان مثال من کارگاهی را مهیا کردم و حتی توان نصب تجهیزات مورد نیاز در کارگاه را هم داشتم، اما برای تهیه حجم مناسبی از پیله برای تبدیل به نخ نیازمند تسهیلات مناسبی بودم که متأسفانه علی رغم اینکه صحبت‌هایی هم در مورد حمایت از این پیشنهادم شد اما عملاً حمایتی انجام نگرفت.

وی تأکید کرد: در حالی که انتظار می‌رود به منظور ترویج نوغانداری و بهره مندی از این تولید در گیلان، متولیان امر تسهیلاتی با کارمزد مناسب در اختیار آنانی قرار دهند که مایل هستند در استان به این کار بپردازند.

این نوغاندار جوان با بیان اینکه در واقع چون سرمایه‌ای برای تهیه پیله به اندازه کافی نداریم، پیله از استان خارج می‌شود، اضافه کرد: باید توجه داشت که بخش پر زحمت و سخت کار یعنی پرورش پیله را ما انجام می‌دهیم، اما کار آسان با درآمد خوب نصیب آنانی می‌شود که پیله را خریداری کرده و از گیلان خارج می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه به نظر من کار با دستگاه تبدیل پیله به نخ بسیار راحت است و زنان خانه دار و حتی بچه‌ها می‌توانند به راحتی با آن کار کنند، افزود: فعالیت در این زمینه با حدود 4 ساعت کار در روز می‌تواند معیشت یک خانواده را تأمین کند اما متأسفانه حمایت لازم صورت نمی‌گیرد.

مبارزه با بیماری‌ها و بیمه در صنعت نوغانداری

این نوغاندار همچنین در بخشی از سخنانش با اشاره به اهمیت کمک به نوغانداران در زمینه رفع بیماری‌های نوغان گفت: ارائه تسهیلات به منظور حفظ ارزش افزوده پیله در استان دارای اهمیت است و اما از سوی دیگر شناخت و مبارزه با بیماری‌های نوغان موضوع دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: در واقع باید به نوغانداران در تشخیص بیماری‌ها و دریافتن علل مرگ نوغان در سن پایین و رفع این موارد کمک شود. همچنین بحث بیمه در نوغان از اهمیت بسیاری برخوردار است سقف بیمه 650 هزار تومان برای هر جعبه نوغان بوده و یک جعبه نوغان به طور میانگین 30 تا 35 کیلو محصول می‌دهد. یعنی بیمه در صورت خسارت فقط پول 2 کیلو از آن را پرداخت می‌کند.

رجبی رونق نوغانداری را منوط به درختان توت دانست و گفت: بسیاری می‌خواهند به نوغانداری بپردازند اما باغ توت ندارند. در حالی که می‌توان زمین‌های شیبدار منابع ملی را به جوانان اجاره داد تا تبدیل به باغ توت کنند.

وی در پایان تاکید کرد: بنظرم نوغان جای پیشرفت بسیار دارد و ما تا کنون 20 درصد از راه را هم نرفته‌ایم.

قطعاً با توجه به این اشتغال یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان و دولت محسوب می‌شود و از سوی دیگر استان گیلان طی سال‌های گذشته شاهد مهاجرت جوانان روستایی به شهر برای پیدا کردن شغل بوده است می‌توان با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و لازم و رونق صنعت نوغانداری که روزگاری گذشتگان در گیلان به آن مشغول بودن از مهاجرت جوانان روستایی جلوگیری و درآمد خانواده‌های روستایی را افزایش داد.