رویای ناتمام آقای کارگردان

به گزارش خبرنگار ایرنا، زنده‌یاد استاد خسرو سینایی کارگردان پیشکسوت و صاحب نام سینما که 29 دی 1319 در ساری متولد شد، طی سال‌های اخیر بارها در زادگاهش پیگیر ساخت فیلمی از تاریخ معاصر ساری شده بود. پدرش اصالت ساروی نداشت، اما در این شهر ساکن شد. در ساری طبابت می‌کرد و پزشک خوشنام و حاذقی هم بود. خسرو سینایی در همین شهر متولد شد و کودکی و نوجوانی‌اش را گذراند و به همین دلیل خود را همیشه اهل ساری و مازندران می‌دانست. به گفته خودش نخستین آشنایی‌اش با سینما مربوط به برپایی پرده سینما در میدان ساعت ساری توسط سربازان ارتش سرخ بود که ساری را تصرف کرده بودند.

تعلق خاطرش به ساری و مازندران باعث شده بود که در بسیاری از آثارش نگاهی به این استان داشته باشد، اما اوج توجهش به زادگاهش این بود که بتواند فیلمی تاریخی از ساری بسازد که حاصل مشاهدات او از ساری در دهه های 30 و 40 بود. سینایی فیلمنامه‌ای هم برای این اثر ساخته بود و از اوایل دهه 90 به طور جدی‌تر پیگیر ساخت این فیلم شد.

او قصد داشت با استفاده از برخی لوکشین‌های موجود در بافت قدیمی ساری که در هسته مرکزی شهر قرار دارد و همچنین خانه‌های تاریخی این شهر، اثری بسازد که گوشه‌ای از تاریخ پرنوسان مرکز مازندران را روایت کند.

آرزویی که برآورده نشد

دی 1394 که تعدادی از دوستدارانش برای او در هتل سالاردره جشن تولد 75 سالگی را با عنوان «ساری، سینما، سینایی» برگزار کردند، گفته بود: «من تاریخ معاصر این شهر را دیده‌ام. شاهد رژه سربازان ارتش سرخ در خیابان‌های ساری بودم. بسیاری از اتفاقات تاریخی آن زمان در ذهن من ثبت شده‌اند و دوست دارم پیش از این که از دنیا بروم این تصاویر را برای امروزی‌ها و نسل آینده ثبت کنم.»

پیش از آن مراسم، برخی مسئولان شهر ساری وعده حمایت از استاد سینایی را داده بودند و خبرهایی مبنی بر ساخت فیلمی از تاریخ معاصر ساری با کارگردانی وی مطرح شده بود، اما وعده‌ها عملی نشد. مدتی پس از جدی شدن بحث ساخت فیلم به کارگردانی سینایی، برخی مسائل حاشیه‌ای و مخالفت‌هایی از سوی بعضی افراد اجازه محقق شدن این آرزوی سینایی را نداد.

یکی از هنرمندان و فیلمسازان اهل ساری در این باره به خبرنگار ایرنا می‌گوید: استاد سینایی فیلمنامه فیلمش را از سال‌ها پیش آماده کرده بود و با توجه به تاریخی بودن فیلم نیاز به سرمایه‌ای قابل توجه برای ساخت اثر داشت. پیگیری زیادی کرد تا در مازندران و ساری حمایتی برای ساخت این فیلم شود، اما متأسفانه سنگ‌اندازی‌ها و بی‌توجهی‌ها و کم‌لطفی‌ها فرصت را از بین برد و استاد هم به آرزوی خودش نرسید.

سید علی شیدایی‌فر می‌افزاید: این فیلم به نوعی مشاهدات واقعی خود هنرمند از وقایع تاریخی ساری در آن‌سال‌ها بود. فیلمی که هم بخشی از زندگی‌اش را روایت می‌کرد و هم بخشی از تاریخ معاصر ساری را نشان می‌داد. به هر حال به این شهر تعلق خاطر داشت و مایل بود کاری برای این شهر انجام دهد که ماندگار شود.

فیلمی از کوچه‌های تاریخ ساری

وی اظهار می‌کند: کل هزینه‌ای که برای ساخت این فیلم در همان سال‌های 1392 و 1393 برآورد کرده بود 800 میلیون تومان بود که برای ساخت یک فیلم تاریخی رقم ناچیزی است. ساخت همان فیلم اگر در تهران قرار بود انجام شود و کارگردان هم بابتش هزینه دریافت کند چند میلیارد تومان هزینه می‌شد، اما استاد سینایی گفته بود فقط هزینه تأمین تجهیزات و آماده کردن لوکیشن‌ها پرداخت شود و اجرتی برای این اثر نمی‌خواهد.

کارگردان مستند «لال شو» خاطرنشان می‌کند: او بارها گفته بود که دستمزدی برای این فیلم نمی‌خواهد و دوست دارد از ساری قدیم فیلم بسازد. بخشی از بودجه پیش‌بینی شده او صرف مرمت چند بنای تاریخی و کوچه‌های قدیمی ساری مانند سیزده‌پیچ و آب‌انبارنو می‌شد و قصد داشت یک شهرک کوچک سینمایی تاریخی نیز در قسمتی از ساری بسازد که پس از فیلم برای این شهر ماندنی می‌شد.

شیدایی‌فر معتقد است که شورای شهر چهارم ساری و برخی عوامل دیگر در این زمینه کم‌لطفی کردند که اجازه ندادند وعده داده شده محقق شود تا هم سینایی به آرزوی خود برسد و هم اثری ماندگار برای ساری و مازندران ساخته شود.

شوق بی‌پاسخ

زنده‌یاد سینایی پس از کم‌لطفی‌هایی که در زادگاه خود دید، برای ساخت مستندی از جزیره هرمز راهی این جزیره رنگارنگ شد و با اقتباس آزاد از فعالیت‌های هنری «احمد نادعلیان» در این جزیره، مستند جذاب «جزیره رنگین» را ساخت. سینایی در سال‌های پایانی عمرش در پاسخ به این پرسش که چرا کم فیلم می‌سازد، گفت: «برای فیلم ساختن شوق لازم است.» اما شوقی که او برای ساختن فیلمی از ساری قدیم داشت در زادگاهش بی‌پاسخ ماند.

دی 1394 در جشن تولد 75 سالگی سینایی هم یکی از سرمایه‌گذاران اهل ساری اعلام کرده بود هزینه ساخت مستند ساری با کارگردانی استاد سینایی را متقبل خواهد شد، اما این وعده نیز به سرانجام نرسید تا مجموعه بی‌مهری‌ها به این هنرمند باسابقه و صاحب نام سینمای ایران تکمیل شود.

استاد خسرو سینایی کارگردان پیشکسوت و صاحب‌سبک سینمای مستند ایران عصر دیروز شنبه 11 مرداد پس از چند روز جدال با بیماری کووید 19 در بیمارستان امیراعلم تهران درگذشت.

سینایی حدود یک ماه قبل برای یک عمل جراحی در بیمارستان بستری بود و بعد از مدتی مرخص اما به علت عفونت ریه و مبتلا شدن به کرونا دوباره در بیمارستان امیر علم بستری شد.

این کارگردان و مستندساز سینمای ایران فیلم‌های متعددی را ساخته که یکی از مشهورترین آن‌ها " عروس آتش " بود که جایزه بهترین فیلمنامه را در هجدهمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد.

سینایی متولد 29 دی ماه سال 1319 در ساری بود که تاکنون آثار بسیاری از جمله فیلم مستند و داستانی را با درون مایه‌های اجتماعی کارگردانی کرده است. از جمله آثار این کارگردان می توان به جزیره رنگین، کویر خون، مثل یک قصه، گفتگو با سایه، عروس آتش، کوچه پاییز، هیولای درون، زنده باد و تهران امروز اشاره کرد.

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه در هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر، برای فیلم عروس آتش و لوح زرین بهترین کارگردانی در دومین دوره جشنواره فیلم فجر، برای فیلم هیولای درون از جمله جوایز این هنرمند است. سینایی همچنین در سال 1387 موفق به دریافت نشان ویژه کشور لهستان از سوی رئیس‌جمهور این کشور شد. او این نشان را به خاطر ساخت فیلم مستند مرثیه گمشده که روایت‌گر مهاجرت هزاران لهستانی به ایران در سال‌های 1941 و 1942 است، دریافت کرد.

• ساری
• خسرو سینایی
• مازندران
• سینما