سالانه 70 میلیون تُن ضایعات زیست‌توده در کشور رها می‌شود

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، بیژن یگانه، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: در حوزه ضایعات در کشور، اشاره می‌کنم به سخنان سال گذشته خانم انصاری، ریاست سازمان محیط زیست، در صحن مجلس شورای اسلامی. ببینید ما در یکی از بزرگ‌ترین کشت و صنعت‌های کشور چیزی حدود یک میلیون تُن ضایعات زیستی داریم که بقایای کشاورزی است. این عدد در کشور، طبق اعلام وزارت محیط زیست، می‌رسد به 70 میلیون تُن.

وی ادامه داد: این بقایا اگر به هر روشی بر سطح زمین باقی بمانند، مشکلات متعددی برای ما به‌وجود می‌آورند. فرایندهای هضم بی‌هوازی ممکن است اتفاق بیفتد، انتشار متان رخ دهد؛ همانطور که در برخی از ضایعات، خصوصاً در حوزه صنعتی نظیر نیشکر، ممکن است خودسوزی یا احتراق ایجاد شود و این آلودگی‌ها، جدای از گازهای گلخانه‌ای، در حوزه آلاینده‌های مبنا نیز برای ما بسیار مهم و مشکل‌زا هستند و از منظر قانون هوای پاک کشور نیز محل ایراد محسوب می‌شوند.

یگانه با اشاره به آغاز فعالیت این پروژه افزود: این موضوع در واقع یک سرفصل شد تا پروژه از فراخوان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در سال 1402 آغاز شود. البته سابقه این فعالیت و پژوهش در دانشکده عمران دانشگاه شهید بهشتی به سال 1397 برمی‌گردد که در آن زمان تیمی از اعضای هیئت علمی دانشکده شامل سرکار خانم دکتر عباسی، آقای دکتر مریدی، آقای دکتر قربان‌نژاد و تعدادی از دانشجویان نخبه در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری از دانشکده‌های مختلف درگیر این پروژه شدند.

وی درباره ماهیت طرح گفت: خلاصه این پروژه این است که ضایعات زیست‌توده‌ای که شاید به‌ظاهر بی‌اهمیت به‌نظر برسند، در این فرایند به اجزای جامدی تحت عنوان "ذغال زیستی" تبدیل می‌شوند که کاربردهای بسیار زیادی دارند. این ماده خود به‌عنوان ماده اولیه در بسیاری از صنایع استفاده می‌شود؛ از صنایع فولاد گرفته تا کشاورزی، به‌عنوان اصلاح‌کننده خاک و حتی در پزشکی مقالات و مستندات علمی آن موجود است. عزیزانی که علاقه‌مند باشند می‌توانند پیگیری کنند. همچنین این ماده به‌عنوان مکمل خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین ضایعاتی که امروز در کشور حجم زیادی از آن را داریم، نه تنها مضر نیستند بلکه می‌توانند به‌عنوان ماده اولیه بسیار مفید در اصلاح خاک و صنایع دیگر به‌کار روند.

عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط‌زیست دانشگاه شهید بهشتی گفت: اجزای مختلفی از این ماده قابل استحصال است؛ سوخت‌های زیستی و حتی گازهای قابل احتراق نیز از آن قابل بازیافت است. همچنین "بی‌تی‌ایکس"‌ها و دیگر مواد مختلف از این ضایعات استخراج‌پذیر هستند؛ موادی که شاید در ظاهر بی‌اهمیت جلوه کنند اما نکته بسیار مهمی در فناوری محسوب می‌شوند.

یگانه در تشریح روند توسعه طرح گفت: این پروژه از سال 1397 مراحل آزمایشگاهی خود را آغاز کرد. بنده به‌دلیل سابقه‌ای که داشتم و فرصت تحصیل در خارج از کشور نیز برایم فراهم بود، نمونه‌های مشابه خارجی را دیده بودم. زمانی که توفیق خدمت در کشور پیدا کردیم، توانستیم این فناوری را بومی‌سازی و با شرایط داخلی تطبیق دهیم.

وی افزود: وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست همراهان جدی ما بودند. بحث‌های متعددی در حوزه کشاورزی مطرح شد. دفتر محیط زیست و توسعه پایدار وزارتخانه نیز همکاری نزدیکی با ما داشتند؛ این همکاری باعث شد فناوری را برای زیست‌توده بومی کشور کالیبره کنیم؛ یعنی دقیقاً با شرایط اقلیمی و سیاست‌های داخلی منطبق سازیم. چون برخی از انواع زیست‌توده طبق قانون وزارت جهاد تکلیف متفاوتی دارند و قرار نیست وارد فرایندهای تبدیلی شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: فرایند توسعه ادامه پیدا کرد و در نهایت این مجموعه با کمک سازمان محیط زیست توانست اولین نمونه پایلوت خود را در سال 1401 در مقیاس آزمایشگاهی راه‌اندازی کند. این گام بسیار بزرگی بود که به ما کمک کرد برای دانشگاهی شدن و کسب دانش فنی گام بعدی را برداریم.

وی اظهار کرد: خوشبختانه از سال 1402 معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و ستاد محیط زیست، به‌ویژه آقای دکتر نوربخش و خانم دکتر شایق که از دوستان ما هستند، به همراه بسیاری دیگر همکاری داشتند. در فراخوانی که انتخاب شدیم برای انجام وظیفه در صنعت نیشکر، توانستیم این بحث و کلیت طرح را در صنعت نیشکر کشور در واقع اَدَپت (بومی‌سازی) کنیم. مطالعات انجام دادیم، نمونه‌برداری کردیم، بازدیدهای میدانی داشتیم و حمایت‌های زیادی از ما انجام شد.

وی اضافه کرد: در سال 1403 این موضوع منجر به تخصیص تسهیلاتی شد که ستاد محیط زیست برای ما در نظر گرفته بود. این تسهیلات در واقع برای صنعتی شدن این پروژه و تأیید نهایی استفاده شد و در اختیار ما قرار گرفت. خوشبختانه نتیجه آن نیز از نظر آزمایشگاهی و اجرایی مطلوب بوده است و من می‌توانم بگویم این نکته برای خودم بسیار ارزشمند و حائز اهمیت است و دوست دارم همه در جریان آن باشند.

یگانه ادامه داد: پروژه‌ای که در کشور در این سطح در بهمن 1403 آغاز شد و منابع آن تأمین شد، اکنون که خدمت شما هستیم، حدود یک ماه است که به پایان رسیده است. در این مدت جهش نرخ ارز را داشتیم؛ زمانی که برآورد اقتصادی برای دریافت تسهیلات انجام می‌دادیم، نرخ ارز حدود 60 هزار تومان بود اما در حال حاضر قیمت به‌صورت قابل توجهی افزایش یافته است که این موضوع می‌توانست مانع جدی ایجاد کند.

وی در تشریح جزئیات پشتیبانی از اجرای پروژه گفت: دوستان ما در صنعت، یاری‌گر ما بودند و بسیاری از فعالیت‌های پژوهش و توسعه (R&D) را حتی بدون هزینه و صرفاً با هدف کمک به صنعت کشور و دانشگاه انجام دادند که از آن‌ها صمیمانه تشکر می‌کنیم. معاونت علمی نیز تلاش فراوانی داشت؛ بازدیدهای متعددی ترتیب داد، بیش از 12 جلسه کارگروه تشکیل داد و بالغ بر 6 یا 7 بازدید از محل ساخت و دانشگاه انجام شد که همگی با پیگیری مستمر همراه بود.

وی افزود: حتی پس از جنگ 12روزه و فضای منفی که در کشور ایجاد شده بود و بسیاری اجرای کار را دشوار می‌دانستند، دوستان کشت و صنعت کارون بازدیدی انجام دادند. امروز که در خدمت شما هستیم، برآورد زمانی پروژه 18 ماه بود اما در مدت 10 ماه، علی‌رغم مشکلات، فاز صنعتی‌سازی آن به انجام رسیده است.

این عضو هیئت علمی تصریح کرد: اکنون تنها گام باقیمانده، تداوم همان حمایت‌هایی است که تاکنون صورت گرفته است. امیدواریم این حمایت‌ها از سوی ستاد و دانشگاه ادامه یابد. یگانه خاطرنشان کرد: قرار است در ادامه، فضایی در مرکز نوآوری کشت و صنعت کارون به این پروژه اختصاص پیدا کند تا این طرح و پروژه‌های مشابه، حسب صلاحدید مجموعه کشت و صنعت کارون، در آن مستقر شوند و روند اجرایی و عملیاتی خود را پیش ببرند.

وی با اشاره به همکاری سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: سازمان حفاظت محیط زیست نیز با حضور آقای دکتر طاهری که شخصاً دغدغه‌مند موضوع انتشار آلایندگی‌ها هستند، همراهی مؤثری داشته است. بخش زیادی از نگرانی‌های ما نیز به ضایعات زیستی و انتشارهای مرتبط با آن‌ها بازمی‌گردد. سازمان و وزارت محیط زیست در این زمینه ابزارها و مشوق‌هایی در اختیار دارند. آقای دکتر طاهری روز گذشته مواردی را تلفنی به بنده اطلاع دادند در خصوص مصوبات مرتبط با این حوزه. امیدواریم حمایت‌های ایشان و سازمان محیط زیست بتواند مشوق و راهگشا باشد برای صنعتی مانند کارون که مسیر اجرای پروژه را آغاز کرده است.

یگانه تأکید کرد: ان‌شاءالله با هم‌افزایی موجود در فضای کشور، این حرکت منجر به کاهش آلودگی ناشی از زیست‌توده‌ها در کشت و صنعت کارون به‌عنوان گام نخست و صنعت پیشرو در این زمینه شود و پس از آن نیز در سایر حوزه‌هایی که انباشت زیست‌توده وجود دارد، این روند ادامه یابد.