سایه های آزار

بخش اعظمی از طول خیابان را در گرمای ظهرگاه تابستان با سرعتی که تصورش را نمی تواند بکند تند راه رفته، ندویده چون مطمئن نیست که دویدن کمکی بکند، اصلا در تمام عمرش به او گفته شده که اگر در مواجهه با تعرضی هرچند کوچک یا بزرگ قرار بگیرد، خود مقصر است، پس ترجیح می دهد رفتاری نکند که جلب توجهی را بدنبال داشته باشد، هرچند در این خیابان خلوت پرنده پر نمی زند.

عضلاتش منقبض شده و قلبش تند تند می زند... از وقتی احساس کرد که در این خیابان فرعی خلوت کسی با نگاهی سنگین پشت سرش راه می رود، سرعتش را زیاد کرد و تعقیب کننده هم همینطور، گویی از اینکه مثل سایه تعقیبش کند و ترس را به جان دخترک بریزد لذت می برد...

معلوم نیست چه می گوید، فقط با لحن چندش آور و آوای آزاردهنده ای جملاتی آشنا را تکرار می کند، جملات تحقیرکننده و زننده ای که دخترک قبلا هم در آنها را در کوچه و خیابان از مردان دیگری شنیده است و تمام طول راه در میان نفس نفس زدن های پر از ترس و دلهره اش به خاطرات دوستانش از چنین تجربه ای فکر می کند، گویی می خواهد بداند اینبار در کدام تجربه با آنان شریک خواهد بود!

مریم گفته بود یکبار در کوچه ای خلوت در مسیر محل کارش به خانه، موتورسواری به او نزدیک شده و علاوه بر رفتارهای اینچنینی سعی کرده کیفش را هم بگیرد و او مقاومت کرده و در نهایت، به قیمت زمین خوردن و زخمی شدن و پاره شدن بند کیفش، از آن مواجهه کوتاه ترسناک رها شده و وقتی به پلیسی در همان نزدیکی پناه برده اولین جمله ای که شنیده این بوده که " خب خانوم چرا تو کوچه خلوت قدم می زنی!!!"

دخترک پس از مرور خاطره دوستش به خود می آید، آن صدای پای آزاردهنده، آن لحن چندش آور و آن سایه سنگین پشت سر، حالا سرعتش را زیاد کرده و تقریبا به فاصله یک گام پشت سرش، هرزگویی را ادامه داده و سعی می کند دستش را بگیرد و دختر زنجیر ترس های رنگارنگ را پاره می کند و می دود با پاهایی که زیر بار این ترس سنگین ضعف کرده اند و هر لحظه ممکن است گره بخورند و او را بر زمین بکوبند... و حالا تنها صدایی که می شنود خنده آزاردهنده سایه ای است که حالا از تعقیبش دست برداشته و خودخواهی آزاردهنده و عقده های فروخورده اش را با آزار کوتاه مدت دخترکی ارضا کرده است.

زنی از روبرو نزدیک می شود و پس از او مردی، و دخترک از سرعتش می کاهد. سایه پشت سر بدون ذره ای نگرانی از تبعات احتمالی اقدامش با اعتماد به نفس از کنار دخترک می گذرد و دور می شود، زن با کنجکاوی نگاهی به دخترک رنگ پریده می کند و گویی حدس هایی هم زده، می گذرد و دخترک از ترس قضاوت شدن های چندباره، سرش را پایین می اندازد، خودش را جمع و جور می کند و در حالی که زیر لب هزاران دشنام و نفرین را نثار خودش، آن سایه سنگین و همنوعانش و تمام دنیا می کند، بالاخره به خیابان شلوغ بعدی می رسد و تجربه وحشتناک چند دقیقه ای را که برایش سنگینی هزار سال را بهمراه آورده به ازدحام خیابان می سپارد.

آنچه خواندید سکانسی از یک فیلم اجتماعی نبود، تجربه ای رنج آور و آزاردهنده بود که اگر پای درد دل زنان و دختران اطرافتان بنشینید، هزاران نمونه از آنرا خواهید شنید، تجربه های آزاردهنده ای که هیچگاه فراموش نمی شوند بویژه وقتی از ترس قضاوت ها و نگاه های سرزنش بار! اطرافیان، مخصوصا افراد خانواده، و از ترس احتمال محدودتر شدن های بیشتر، در سینه ها بمانند و هیچگاه گفته و شنیده نشوند!

آزار خیابانی پدیده شومی است، بویژه برای اکثریتی از زنان و دختران که جرات بازگویی و دادخواهی در قبال این آزارها را ندارند چرا که در هر صورت مقصر قلمداد می شوند و این نهایت بی پشتوانگی اجتماعی است.

هرچند جامعه شناسان و کارشناسان اجتماعی و امثال آنها سالیان درازی است از این آزارها و تبعات مخرب آن بر ذهن و روح و جسم و جان دختران و حتی مردان و پسرانی که مولد این ازارها هستند سخن گفته اند، اما این درد مزمن و این شیوه از خشونت علیه زنان و دختران نه تنها هیچگاه به درمان نزدیک نشده، که هر روز شکل تازه تری به خود گرفته و هر بار به صورتی رخ نموده است.

شهلا اعزازی مدیر گروه مطالعات زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران، آذرماه 96 با انتقاد از کمبود آمار در زمینه میزان آزارهای خیابانی برای زنان گفت: برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که 75 تا 98 درصد از زنان مورد آزار خیابانی قرار گرفته‌اند.

سوال اینجاست که تاکنون چه اتفاق مثبت و بازدارنده ای برای کاهش آزارهای خیابانی نسبت به دختران صورت گرفته است؟ مجلس وبویژه فراکسیون زنان چه لوایح و قوانینی را جهت حمایت از زنان به تصویب رسانده و پیگیری کرده اند و آیا در این مجلس عمدتا مردانه، پیگیری حقوق زنان در اولویت چندم است؟

قطعا آمارهای دقیقی در خصوص آزارهای خیابانی و البته آزارهای خانگی علیه زنان در دست نیست، اما به این واسطه نمی توان مزاحمت های کلامی، رفتاری را که عمدتا با سکوت زنان و ترس آنان از واکنش های دیگران علیه خودشان و نه علیه آنکس که آزارشان داده! همراه است را کتمان کرد ولی همچنان قانون محکمی برای حمایت از زنان در اینباره وجود ندارد.

مجازات هایی که در ماده 638 و ماده 619 قانون مجازات اسلامی، درباره اعمالی مانند متلک‌پرانی، دست‌درازی، تعقیب و برخی دیگر از انواع آزار و اذیت خیابانی در نظر گرفته شده و آمده است که اگر "هر فردی به صورت علنی در انظار و اماکن عمومی و معابر، تظاهر به عمل حرامی کند، علاوه بر کیفر عمل به حبس از 10 روز تا دوماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نیست ولی عفت عمومی را جریحه‌دار کند به حبس از 10 روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد".

در ماده 619 قانون مجازات اسلامی هم آمده است که "هر کس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند، به حبس از دو تا شش ماه و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد".

ولی به نظر نمی رسد که این مجازات ها چندان بکار بیایند چرا که کمتر زن و دختری در جامعه ما کار را به شکایت در چنین مواردی می کشاند چراکه این قوانین نه چندان بازدارنده، کمکی به قشری که در چنین مواردی در نگاه جامعه حتی اگر شده درصدی مقصر تلقی می شوند، نمی کند، گویی ابتدا باید عینک جامعه به حقوق دختران را از گرد و غبار قضاوت های سنگین چند صد ساله پاک کرد.

با اینهمه تامین امنیت زنان، فارغ از اینکه جامعه چه نگاهی به آن داشته باشد، یک ضرورت حتمی است، اما لایحه تامین امنیت زنان هنوز به سرانجامی نرسیده و همین امر باعث شده است که همچنان شاهد افزایش آزارهای خیابانی باشیم، گویی موانع نامرئی در این مسیر حتی بیشتر از تنوع آزارهایی است که دختران مجبور به تجربه آن هستند!

دبیر هیات اندیشه ورز استان مرکزی معتقد است که برای رفع بخش مهمی از این مشکل در ابتدا باید حضور زنان در جامعه باید پذیرفته شود.

دکتر مریم یارمحمد توسکی در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: 70 درصد جمعیت کشور در مناطق شهری زندگی سکونت دارند و دختران و زنان همچون مردان در همه عرصه حضور دارند، مشارکت می کنند و این حضور به معنی حضور فیزیکی است و همانقدر که تردد مردان و پسران در شهر دیده می شود، تردد و حضور زنان و دختران در جامعه نیز مشهود است.

وی با اشاره به نقش پذیری متفاوت دختران و زنان در اجتماع و مشارکت آنان در عرصه های مختلف بویژه عرصه های اجتماعی، افزود: در ساختار جوامع امروز حضور زنان به مانند مردان پذیرفته شده است و این حضور دختران و زنان در جامعه به عنوان دانش آموز و دانشجو و... که در مواردی از تعداد پسران پیشی می گیرد، ارتباطات اجتماعی را رقم می زند، پس بر اساس جامعه شناسی و برنامه ریزی شهری امنیت دختران و ضمانت حضور آنها به شکل مطلوب که منجر به بروز آسیب برای آنان نشود، باید در شهرها دیده شود.

خشونت در جامعه افزایش یافته است

توسکی با تاکید بر لزوم تامین امنیت حضور دختران در جامعه اظهار کرد: موارد بسیار قابل توجهی از آزار دختران را در جامعه می‌بنیم و می‌شنویم که شامل انواع آزارهای فیزیکی، کلامی، نگاهی، توهین و بی احترامی و... است و زمانی که این آزارها و خشونت ها ازحدی نرمال فراتر می رود، تبدیل به معضل و مسئله می شود.

این جامعه شناس با بیان اینکه در جامعه ما معضل و مسئله ای تحت عنوان آزار خیابانی دختران وجود دارد، گفت: در سال های اخیر سطح خشونت در جامعه بالا رفته و خشونت علیه دختران در محیط های شهری تبدیل به مسئله شده است.

وی تصریح کرد: مسلما نمی توان نگاه منفی به موضوع داشت و تنها مدعی شد که در این موارد مشکل از دختر بوده که این خشونت ها و آزارها رقم خورده است، بلکه باید نگاه مبتنی بر این اصل باشد که جامعه سالم است، دختران دارای شخصیت سالم هستند و به مانند پسران در جامعه حضور دارند. امروز شهرها محل حضور افراد و خانه ها محل استراحت افراد شده اند و حضور دختران و زنان در فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... باید به عنوان یک امر بدیهی پذیرفته شده و محیط های شهری برای حضور دختران و زنان امن باشند. تحقق این مسئله در ارتباط با مدیریت و برنامه ریزی شهری است و در کلانشهرهایی که حضور دختران پررنگ تر است باید برنامه ریزی ها با دقت بیشتری تعریف شود.

شهرها مردانه ساخته شده اند

توسکی با اشاره به مباحث جامعه شناسی که تحت عنوان جنسیت و شهر بیان می شوند، اظهار کرد: برخی نظریه پردازان اعتقاد دارند چون شهرها توسط مردان ساخته می شود و عمده برنامه ریزان آنها مردان هستند، الگوی ساخت شهرها مردانه است، خاصه در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم این موضوع بیشتر به عنوان یک آسیب مشهود است.

وی تاکید کرد: در جوامع مدرن امروز با وجود اینکه زنان در کنار مردان در اجتماع حاضرند، همچنان ساختار و کالبد شهرها مردانه و با الگوی مردانگی طراحی شده است و همین امر حاکی از وجود مشکلی در برنامه ریزی شهری، الگوهای زیبایی و ساختار شهری است که به شکل فیزیکی می تواند زمینه ساز نبود امنیت برای دختران باشد.

توسکی با بیان اینکه نبود امنیت در ساختار و کالبد شهری در واقع ترس را رقم می زند، افزود: یکی از ترس ها مربوط به حضور دختران در جامعه در ساعات تاریکی هواست، آیا وقتی هوا تاریک می شود هیچ دختری نباید در خیابان حضور داشته باشد و تاریکی شب باید مانعی برای حضور دختران در سطح شهر باشد؟ مسلما پاسخ منفی است، در ساختار یک شهر، باید جای جای شهر از امنیت کافی برای تردد روزگاهی یا شب گاهی برخوردار بوده و از روشنایی لازم بهره مند باشد، چراکه عموما در فضاهای خلوت و تاریک عدم امنیت و به تبع آن ترس دختران و آزار و خشونت وجود دارد، پس باید تحقق امنیت دختران در فضای شهری توسط مدیران و برنامه ریزان شهری تعریف و حفظ شود.

آزارهای خیابانی ریشه در فرهنگ دارد

وی اظهار کرد: در کنار مشکلاتی که در حوزه شهرسازی و ریخت شناسی شهرها وجود دارد، با موضوع فرهنگ نیز روبرو هستیم و از بعد فرهنگی، ارتباطات و شکل مواجهه ها به گونه ای است که دختران و زنان را در جامعه دچار مشکل می کند و خلاء های امنیتی در خصوص آنان حس می شود.

این جامعه شناس با طرح این سوال که چرا همواره با موضوع آزار و اذیت خیابانی در خصوص دختران روبرو هستیم و چرا این آزار برای پسران نمود یا مفهومی ندارد؟ تصریح کرد: زمانی که هر دو جنس در جامعه مشارکت دارند، نباید از نظر فرهنگی همچنان نگاه جنسیتی بر آنها حاکم باشد و حتی نباید این فکر در ذهن مرد یا پسری خطور کند که اگر دختری تنها بود، با دوستان خود تردد می کرد، دوچرخه سواری می کرد و... می تواند او را اذیت کند.

وی اظهار کرد: البته گاهی این سوال هم مطرح است که آیا خود دختران زمینه این آزار را فراهم می کنند، یا این نگاه آزاردهنده به صورت درونی در مردان و پسران وجود دارد؟

تغییر فرهنگ از مسیر آموزش می‌گذرد / پلیس در لحظه و مجدانه با خاطی برخورد کند

توسکی با بیان اینکه اگر این آزار به فرهنگ جامعه بازمی گردد بدین معناست که چنین نگاهی به افراد آموزش داده شده است و باید از همان مسیر آموزشی این فرهنگ و نگاه اصلاح شود، گفت: تا زمانی که تغییر نگرش و آموزش انجام نشود، رسانه وارد نشود، خانواده ها توجه نکنند و... مسلما آموخته های ناصحیح و ناهنجار جای هنجارها را می گیرد، بنابراین در این موضوع فرهنگی باید اصلاحات نگرشی و آموزشی ایجاد کرد که قطعا فرآیند آن سریع و کوتاه مدت نیست، بلکه یک موضوع فرآیندی، پویا و مداوم است و مسئله باید به رسانه ها، تفکرات مسئولان شهری و سیاست گذاران وارد شود تا بتوان با برجسته سازی موضوع، مسئله را حل کرد.

توسکی با اشاره به اینکه پلیس به عنوان حافظ امنیت جامعه باید به موضوع ورود کند و مدافع حقوق شهروندان باشند، گفت: پلیس باید مانع آزار دختران شود و اگر موردی در این رابطه دیده می شود در لحظه و مجدانه به آن رسیدگی و به عنوان یک مسئله مهم شهری به آن نگاه شود و حتی جریمه و مجازات برای خاطی در نظر گرفته شود. این توجه و برجسته سازی موضوع می‌تواند نقش بازدارندگی و کاهش آزار خیابانی دختران را بهمراه داشته باشد چراکه دختران نیز به مانند دیگر افراد جامعه باید از حقوق بدیهی خود و امنیت در خیابان بهره مند شود.

کاهش احساس امنیت مساویست با فشار به دختران و زنان

دبیر هیات اندیشه ورز استان مرکزی افزود: معمولا در همه پدیده ها، تغییرات، بحران ها و آسیب ها، زنان و دختران متحمل آسیب بیشتری می شوند، اگر سطح تاب آوری در جامعه کاهش یافته یا احساس امنیت اجتماعی کاسته شده باشد معمولا زنان و دختران بیشتر تحت فشار قرار می گیرند.

وی تاکید کرد: اگر دختری بیرون از منزل تحت آزار و اذیت قرار گرفت نباید از بیان آن در خانه بترسد یا بیان آن خشم برادر یا پدر را به همراه داشته باشد. اگر عزم بر حضور زنان در اجتماع است باید امنیت اجتماعی برای آنان فراهم شود و از نظر فیزیکی و فکری و فرهنگی روی این موضوع کار شود.

در آزارهای خیابانی با خودسانسوری مواجه هستیم

وی تصریح کرد: در کنار همه الزامات شهری، دختران نیز باید امنیت مراقب امنیت خود باشند، مسلما هر انسانی از جمله دختران و زنان باید خودمراقبتی را داشته باشد و در کنار آن باید مهارت های لازم برای کمک گرفتن در حین آزار دیدن، دفاع از خود و طرح مسئله به دختران آموزش داده شود. دختران بسیاری هستند که در بیرون از منزل آزار دیده اند، اما به دلیل ترس از خانواده موضوع را طرح و حتی شکایت نمی کنند و زمانی هم که طرح مسئله و شکایت نشود گویی مسئله ای وجود ندارد، به همین دلیل در بعد فردی باید روحیه مطالبه گری تقویت شود و دختران آزاردیده باید بتوانند مسئله را طرح کنند و نهادهای مختلف حتی مدرسه به موضوع وارد شوند تا محیطی امن برای دختران ایجاد شود.

توسکی تاکید کرد: خودسانسوری و عدم طرح مسئله باعث می شود که علیرغم وجود مسئله و معضل، مطرح شدن مسئله کنار گذاشته شود و همین امر به تکرار مسئله در جامعه منجر خواهد شد، بر این اساس، طرح مسئله از شدت این آزارها در اجتماع می کاهد.

به گزارش ایسنا، قطعا یکی از دلایل ادامه دار بودن این آزارها سکوت دختران و زنان و شاید یکی از دلایل این سکوت نبود نگاه حمایتی به زنان آزاردیده و البته عدم آگاهی زنان از حقوق خویش است، هرچند شاید تجربه زنان و دخترانی که با وجود شکایت و حق خواهی به نتیجه مثبتی نرسیده‌اند، باعث شده است که دیگر زنان در قبال این مسئله سکوت کرده و ترس از آزار خیابانی را تنها برای حذف نشدن از عرصه مشارکت اجتماعی به جان بخرند!

در واقع از آنجا که در نگاه بسیاری از خانواده‌ها پیگیری چنین مواردی از سوی دختران می‌تواند بی‌آبرویی و قضاوت منفی دیگران را در پی داشته باشد، پس باید از خیر آن گذشت. در چنین مواردی که اکثریت موارد را هم شامل می شود، جامعه اعتقاد دارد که اگر زنی مورد هرگونه آزاری قرار می گیرد، خود به نوعی در وقوع آن آزار نقش داشته است و این نقش می تواند در قالب نوع لباس پوشیدن یا رفتار یا آرایش فرد بروز کرده باشد و در این صورت به نوعی فرد مستحق رفتاری است که در قبال او صورت گرفته و اینجاست که نقش و سهم فرد مزاحم به نوعی فراموش می شود.

آنچه معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده پیگیری می کند، لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت است، لایحه ای که "مصومه ابتکار" در اولین روز شهریورماه 99، از پایان بررسی آن در دولت و تقدیم آن تا یک ماه آینده به مجلس شورای اسلامی خبر داده بود.

به گزارش ایسنا معصومه ابتکار درباره دلیل تاخیر در ارسال لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت از سوی دولت به مجلس گفت: تاخیر ایجاد شده در ارسال این لایحه به مجلس به این دلیل بود که چون تغییرات اعمال شده توسط قوه قضاییه در آن زیاد بود، مجدد در کمیسیون لوایح دولت مورد بررسی قرار گرفت.

معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده ادامه داد: در ابتدا قرار بود این لایحه بدون بررسی در کمیسیون فرعی به مجلس ارسال شود، اما به دلیل اینکه تغییرات اعمال شده و مباحث کارشناسی درباره آن زیاد بود، بار دیگر به کمیسیون تخصصی یا فرعی لوایح ارجاع داده شد.

ابتکار یادآور شد: تاکنون کمیسیون فرعی لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت را در 18 جلسه مورد بررسی قرار داده و کار در این کمیسیون به اتمام رسیده است ضمن اینکه به طور همزمان کمیسیون اصلی نیز در این مورد تشکیل جلسه داده و این لایحه در این کمیسیون هم در هشت جلسه مورد بررسی قرار گرفته است و در تلاش هستیم که ماه آینده به مجلس تقدیم شود.

بر اساس این گزارش، اینکه این لایحه چقدر به خشونت ها و آزارهای خیابانی علیه زنان پرداخته و تا کجا می تواند در کاهش این ترس مدام موثر بیفتد، باید منتظر ماند و دید ولی در مجموع، آنچه امروز جامعه به آن دچار است آزار خیابانی دختران در سطح گسترده است، امروز نه تنها در خیابان‌ها، در داخل خانه هم باید نگران آزارها علیه دختران، زنان و کودکان بود و پرونده های سنگین اینگونه آزارها در دادگاه ها دلیلی بر این مدعاست، آزارهایی که حتی به قیمت جان باختن دختران و زنان تمام شده است، اینجاست که تصویب لایحه امنیت زنان و البته برخورداری آن از ضمانت اجرایی محکم و قطعی می‌تواند به احساس امنیت و رضایتمندی زنان و دختران از حضور در اجتماع کمک کند و قطعا در این عرصه باید مطالبه‌گری جدی برای تصویب و اجرای این لایحه در سطح کلان یک ضرورت قطعی است.

انتهای پیام