سلامت روان متاثر از مخاطرات اقلیمی

در رابطه با نقش تغییرات اقلیم بر سلامت نیز امروزه مطالعات معتبری در سراسر جهان در حال انجام است. ارتباط بین تغییرات اقلیمی و سلامت، موضوعی پیچیده و متاسفانه پیامدهای ناشی از آن بر سلامت، در حال بدتر شدن است. در واقع، تغییرات اقلیمی به صورت‌های مختلفی و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند بر سلامت اثر بگذارد.

از جمله، افزایش فراوانی، شدت و بلایای طبیعی مانند گرما و سرمای شدید، سیل و خشکسالی‌های مکرر تا تغییر در توزیع بیماری‌های قابل‌انتقال از طریق ناقلان مانند مالاریا، تب دانگ و بیماری‌های حساس به شرایط آب‌وهوایی مانند اسهال و سوءتغذیه. علاوه بر این، تغییرات اقلیمی می‌تواند با تغییر و دستکاری در اپیدمیولوژی بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های عفونی، فراوانی و شدت بیماری‌زایی برخی ویروس‌ها را نیز دستخوش تغییر قرار دهد. به‌عنوان مثال، کاهش دسترسی به آب آشامیدنی سالم ناشی از خشکسالی، سیل و خطر ابتلا به بیماری‌های اسهالی را افزایش می‌دهد.

بسیاری از کارشناسان معتقدند، تغییر اقلیم مهم‌ترین خطر 10 سال آینده نظام سلامت به‌شمار می‌رود. سازمان جهانی بهداشت، تغییرات اقلیمی را به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدید بشریت در قرن 21 معرفی کرده، البته قابل‌ذکر است که تغییرات اقلیمی در ماهیت زمین نهادینه شده و همواره شاهد تغییر دمایی آن بوده‌ایم، اما این سرعت و شدت تغییرات است که این تغییرات را به‌عنوان یک معضل و بحران برای آینده تبدیل خواهد کرد. لازم به ذکر است، نباید تاثیر تغییرات اقلیم بر سلامت روان افراد را نیز فراموش کرد. در بلایای طبیعی افراد به‌دلیل از دست دادن همنوعان خود، اموال و معیشت ممکن است دچار مشکلات روانی از جمله اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه شوند.

اثرات تغییر اقلیم بر سلامت، پیچیده و وابسته به عوامل متعدد اجتماعی و محیطی است و همان‌گونه که پیش‌تر هم اشاره شد، تغییرات اقلیمی به‌طورمستقیم بر فراوانی، شدت و توزیع مخاطرات شدید آب و هوایی از جمله توفان، خشکسالی یا سیل تاثیر می‌گذارد و هنگام وقوع آن، در شهرها و مراکز پرجمعیت کره زمین به‌عنوان بلایای طبیعی شناخته می‌شوند؛ هرچند نمی‌توان نقش بشر را در ایجاد تغییرات سریع اقلیمی نادیده گرفت. گفتنی است، وقوع اپیدمی و پاندمی تا حد بسیار زیادی به شرایط اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی جوامع بستگی دارد و در این میان، کشورهای با درآمد پایین و متوسط در معرض بیشترین خطر نسبت به اثرات آسیب‌رسان پاندمی قرار دارند.

از منظر جغرافیایی نیز، جمعیت‌های ساکن مناطق کوهستانی، ساحلی و کویری در معرض مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیم قرار دارند. به‌عنوان‌مثال، آب‌وهوای گرم‌تر، خطر ابتلا به بیماری‌های ناقل مانند مالاریا را در میان جمعیت‌های کوهستانی که در برابر این بیماری‌ها مصونیت ندارند، افزایش می‌دهد یا در مناطق ساحلی، تغییرات اقلیمی می‌تواند باعث افزایش باکتری وبا در آب‌های این مناطق شود.

همچنین، علاوه بر توجه به تاثیر مناطق مختلف جغرافیایی نسبت به تغییرات اقلیمی، باید توجه اصلی به‌سمت جمعیت‌های آسیب‌پذیر نسبت به حوادث و بلایا معطوف شود، چرا که آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری با شرایط حاد طبیعی در افراد مختلف متفاوت است. باتوجه به اینکه کشور ما در حال توسعه است، توان مقاومت جمعیت عمومی، برای هر نوع بیماری عفونی که واکسیناسیون انجام شده است، وجود دارد.

به‌نظر می‌رسد درباره بعضی از بیماری‌ها هنوز نیاز به واکسیناسیون عمومی به‌ویژه بیماری‌های ویروسی ناشی از روتاویروس و پاپیلوما ویروس است، همچنین بار بسیاری از بیماری‌ها در کشورهای مختلف ناشی از منطقه جغرافیایی آنها است. برای مثال، قرار گرفتن در همسایگی کشورهایی که هنوز ویروس پولیو وحشی در آنها وجود دارد، کشور ما را در معرض خطر بروز این ویروس قرار می‌دهد.