سلوک و حکمت

به گزارش مشرق، علی مهدیان در کانال خود در ایتا نوشت:

سخنان رهبر حکیم ما درباره مرحوم آیت الله ناصری، یک نکته مهم داشت که نباید از کنار آن ساده عبور کرد. اگر سخنی را از یک عارف متصل به الطاف الهی میشنویم، مثل آنکه پای چشمه نشسته ایم و آب مینوشیم، نیاز به چارچوب علمی و اصطلاحی خاصی نیست. اما وقتی بنا است ما واسطه شویم باید دو نکته را در بیان مطلب مراعات کنیم یکی بیان علمی و متقن و با ادبیات فاخر و دوم بیان متناسب با ذهنیت و مزاج مخاطب.

چند نکته اینجا مهم است:

اولا این بیان نشان میدهد بیان آیت الله ناصری این ویژگیها را نداشته. این گونه نیست که هر اهل معنویت و اخلاص و مشاهده ای قدرت بیان علمی متقن هم داشته باشد. رهبری در جایی تفاوت مرحوم شاه آبادی و مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی را همین نکته میداند که مرحوم شاه آبادی آن مشاهدات را در عین توان علمی و بیان پر اصطلاح دانشی داشته است. بله نباید خود را از هیچ یک از این بزرگان محروم نمود. اما روشن است که این دو با هم تفاوت دارند.

ثانیا این بیان نشان میدهد جریانی که بنای بر بسط این اندیشه ها دارد، باید توجه جدی تری به این دو نکته داشته باشد و اگر این دو کاستی را دارد جبران کند. این دو نکته درباره جریان های معنوی و عرفانی موجود در حوزه علمیه بسیار حیاتی است. بسیاری از جریانات معنوی حوزوی هستند که تکیه جدیشان بر عمل سالکانه و تبعیت از استاد معنوی است و رنگ و طعم علم و عقل و اجتهاد را کمرنگ میکنند. این جریانات نمیتوانند توسعه دهندگان مناسبی برای معنویت و عرفان باشند. بسیاری از اهل منبر نیز گاه دچار همین خطا در بیان مشاهدات و نکات عرفا میشوند.

ثالثا این خطا باعث میشود صحنه خالی از اندیشه و علم بتواند محل جولان دادن هر مدعی و هر سخنی باشد بدون اینکه بتوان ارزیابی از جوانب و ظرائف آن سخن داشت. سخنان عاطفی و احساسی اگر ضلع اتقان حکمی و بیان اجتهادی بر اساس متون و منابع خصوصا قرآن کریم را نداشته باشد، میتواند بستر شکل گیری جریانات انحرافی شود.

رابعا اساسا این بیان یک قاعده مهم در نسبت بین شهود عرفانی سلوکی و فلسفه و علم را بیان میکند. اندیشه متقن حکمی و علم میتواند دست خیلی ها را به تجربیات و مشاهدات عرفا برساند. شهودات برای فراگیری نیاز به حکمت دارد. این یکی از مهمترین نقشهایی است که حکمت و تفقه میتوانند برای اتصال ما به حقایق عالم بازی کنند. مشاهدات البته جهت دهنده و هدایت گرند ولی تا اتقان علمی و حکمی پیدا نکنند، قدرت ترویج و فراگیری نخواهند داشت.

البته رهبری حکیم یک نکته مهم دیگر را نیز پیش از این در جمع مسوولین حوزوه علمیه بیان کرده بودند و آن اینکه نباید اصطلاحات علمی و درسهای نظری ما را به خطا بیندازد و خیال کنیم این همان معنویت و سلوک است. نه. آن جنسش حرکت است و این علم حداکثر زمینه ساز اتصال است نه خود اتصال. حالا این سخنان ایشان را باید در کنار آن تذکر قرار داد و هر دو را با هم دید هم اتصال به چشمه جوشان معنویت که باید مراقب باشیم یک وقت به دلیل حجاب و پرده دانش از آن باز نمانیم و هم ریختن آن آب زلال معنویت در کانال اتقان حکمی و اجتهادی و همینطور زبان متناسب با مخاطب. آنانکه به نام معنویت، زیر پای حکمت و تفقه را خالی میکنند بر شاخه نشسته و بن میبرند و آنانکه به اسم حکمت و فقه از معنویت غفلت میکنند، سرگردان و گمگشته خواهند شد.

*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.