سگ‌های رهاشده، تهدیدی جدی برای شهروندان و حیات وحش
سمیه رفیعی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: یکی از موضوعات جدی و مهمی که امروزه به‌طور گسترده در سطح شهرها و همچنین در مناطق حفاظت‌شده‌ی طبیعی مطرح است، معضل حضور سگ‌های رهاشده است. این مسئله، به یک تهدید قابل توجه هم برای محیط زیست شهری و هم برای سلامت و امنیت شهروندان تبدیل شده است. از سوی دیگر، این سگ‌ها تهدیدی بزرگ برای حیات وحش به شمار می‌آیند. آنچه در ادامه آمده، تلاش برای بررسی ابعاد مختلف این مسئله و همچنین ارائه راه‌حل‌هایی است که در برنامه‌های کلان کشور به آن توجه شده است.
او ادامه داد: سگ‌های رهاشده، به‌ویژه در محیط‌های شهری، نه‌تنها مشکلاتی از نظر بهداشتی و ایمنی برای شهروندان ایجاد می‌کنند، بلکه به یک نگرانی جدی برای محیط زیست نیز تبدیل شده‌اند. شهروندان در برخورد با این حیوانات پرسه‌زن همواره نگران سلامت خود و اطرافیان‌شان هستند، زیرا این سگ‌ها ممکن است حامل بیماری‌های خطرناک باشند. همچنین، سلب آسایش و ایجاد اضطراب ناشی از حملات احتمالی این حیوانات، به معضلی روزافزون برای شهروندان تبدیل شده است.
رفیعی تصریح کرد: از سوی دیگر، حضور این سگ‌ها در مناطق طبیعی حفاظت‌شده، به‌ویژه در پارک‌های ملی و مناطق زیست‌محیطی، معضلاتی به‌مراتب جدی‌تر را رقم می‌زند. سگ‌های رهاشده با حمله به گونه‌های نادر و در معرض خطر انقراض، زندگی طبیعی این مناطق را تهدید می‌کنند. طبق گزارش‌های متعدد، افزایش جمعیت سگ‌های رهاشده در بسیاری از مناطق حفاظت‌شده به کاهش گونه‌های باارزش حیات وحش منجر شده است. این امر نه تنها از نظر زیست‌محیطی بلکه از منظر حفظ تنوع زیستی نیز نگران‌کننده است. در بسیاری از موارد، سگ‌های رهاشده به‌عنوان شکارچیانی ناشناخته و مهاجم به گونه‌های حیات وحش عمل می‌کنند که این امر زنگ خطر بزرگی برای اکوسیستم‌های طبیعی به صدا درآورده است.
با او گفت: توجه به این معضلات، اقداماتی برای مدیریت این بحران در دستور کار قرار گرفته است. در برنامه هفتم توسعه کشور، بندی درج شده که وزارت بهداشت، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت کشور را مکلف می‌کند تا برای مدیریت و ساماندهی حیوانات پرسه‌زن، به‌ویژه سگ‌های ولگرد، آیین‌نامه‌ای تدوین کنند. این آیین‌نامه باید چارچوب مشخصی برای برخورد با این موضوع تعیین کرده و به سرعت اجرایی شود. هدف این است که با اقدامات عملی و مناسب، از افزایش تعداد این حیوانات در سطح شهرها و مناطق طبیعی جلوگیری شود.
رفیعی بیان کرد؛ در مجلس شورای اسلامی، کمیسیون کشاورزی و محیط زیست مسئولیت پیگیری و نظارت بر حسن اجرای این ماده از برنامه هفتم را برعهده دارد. این کمیته به طور خاص وظیفه دارد تا اطمینان حاصل کند که این قوانین و آیین‌نامه‌ها به‌درستی تدوین و اجرا می‌شوند. یکی از نقاط کلیدی در این برنامه، تأکید بر ایجاد راهکارهای اجرایی و عملی برای مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های رهاشده است. این کمیته به‌طور مداوم جلساتی برگزار خواهد کرد تا از اجرای درست و کامل این مواد مطمئن شود.
او گفت: از سوی دیگر، مسئله سگ‌های رهاشده تنها به مدیریت جمعیت آن‌ها محدود نمی‌شود. یکی از نیازهای اصلی در این حوزه، تدوین دستورالعمل‌های جدید و به‌روز برای برخورد با این معضل است. وضعیت فعلی به شکلی است که نیاز به قوانین و مقرراتی متناسب با شرایط روز داریم. دستورالعمل‌ها و قوانینی که در گذشته برای مدیریت حیوانات پرسه‌زن تدوین شده‌اند، به‌مرور زمان کارایی خود را از دست داده‌اند و نیاز به بازنگری دارند. در حال حاضر، خلأهای قانونی و اجرایی بسیاری در این زمینه وجود دارد که باید به‌سرعت رفع شوند. مدیریت بهینه این موضوع نیازمند هماهنگی و همکاری میان نهادهای مختلف دولتی و محلی است.
رفیعی تصریح کرد: یکی دیگر از جنبه‌های این مشکل، اثرات منفی آن بر اکوسیستم طبیعی و زیستگاه‌های حیات وحش است. سگ‌های رهاشده، با ورود به زیستگاه‌های طبیعی، تعادل زیستی این مناطق را بر هم می‌زنند. این حیوانات به‌عنوان گونه‌هایی مهاجم به شکار گونه‌های بومی می‌پردازند و رقابت غذایی و محیطی را افزایش می‌دهند. این موضوع به‌ویژه در مناطق حفاظت‌شده که گونه‌های نادر و در معرض خطر زندگی می‌کنند، پیامدهای جبران‌ناپذیری دارد. یکی از اقدامات اساسی که در این زمینه باید صورت گیرد، تعیین مناطق خاص برای نگهداری و مراقبت از سگ‌های رهاشده است تا از ورود آن‌ها به زیستگاه‌های طبیعی جلوگیری شود.
او گفت: علاوه بر این، فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی نیز نقشی کلیدی در مدیریت این معضل دارد. بخشی از جمعیت سگ‌های ولگرد، حیواناتی هستند که توسط صاحبانشان رها شده‌اند. بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی یا مشکلات شخصی، سگ‌های خانگی خود را به خیابان‌ها رها می‌کنند که این خود به افزایش جمعیت سگ‌های رهاشده کمک می‌کند. لازم است تا برنامه‌های آموزشی مناسبی برای آگاهی‌بخشی به مردم در مورد مسئولیت‌های نگهداری از حیوانات خانگی و همچنین پیامدهای رهاسازی آن‌ها طراحی و اجرا شود. این آموزش‌ها می‌توانند نقش مهمی در کاهش جمعیت سگ‌های رهاشده و بهبود وضعیت فعلی داشته باشند.
رفیعی تصریح کرد: مسئله سگ‌های رهاشده همچنین نیازمند راهکارهایی حقوقی و قانونی است. در گذشته، طرح‌هایی در مجلس شورای اسلامی برای جرم‌انگاری رهاسازی حیوانات خانگی و مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد مطرح شده است. اگرچه این طرح‌ها به تصویب رسیده‌اند، اما به نظر می‌رسد که قاعده‌مند کردن این مسئله و تدوین چارچوب‌های دقیق و کارآمد از اهمیت بیشتری برخوردار است. به‌ویژه در صورتی که ماده‌ای که در برنامه هفتم برای ساماندهی این موضوع آمده است به‌درستی اجرا شود، نیازی به تصویب قوانین بالادستی جدید نخواهیم داشت. اجرای دقیق این ماده می‌تواند بخش بزرگی از مشکلات مرتبط با سگ‌های رهاشده را حل کند.
او کفت: در پایان باید به این نکته اشاره کرد که مسئله سگ‌های رهاشده، یک چالش چندبعدی است که نیازمند همکاری همه‌جانبه نهادها و سازمان‌های مختلف است. از یک سو، نهادهای اجرایی باید با اجرای قوانین و دستورالعمل‌های مناسب، به مدیریت و ساماندهی این حیوانات بپردازند و از سوی دیگر، شهروندان نیز باید با افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری نسبت به نگهداری از حیوانات خانگی، سهم خود را در حل این معضل ایفا کنند. بدون شک، همکاری هماهنگ و جامع میان نهادهای دولتی، محلی و جامعه مدنی می‌تواند به کاهش این معضل و حفظ سلامت و امنیت شهروندان و حیات وحش کمک کند.
خبرنگار: عطیه رضایی