سینما به سفره هشت سین نوروز برمی‌گردد؟

به گزارش مشرق، مطمئنا تعطیلات نوروزی فرصت مناسبی برای دیدن فیلم در سینما است. با توجه به تعطیلات دو هفته‌ای، مخاطب فرصت دارد فیلم‌ها را در سینما ببیند و به همین دلیل اکران نوروزی برای صاحبان فیلم‌ها بسیار مهم است و برای به‌دست آوردن این اکران سر و دست می‌شکنند. با نزدیک شدن به عید نوروز، صحبت از اکران‌های نورزی هم دوباره گل انداخته و تهیه‌کنندگان سینمایی به‌دنبال این موضوع هستند که بتوانند فیلم‌شان را در این زمان مهم اکران کنند.

البته از این هم نباید بگذریم که همیشه دعوا و جنجال‌های زیادی هم برای این زمان خاص اکران به‌وجود می‌آید. امسال باتوجه به شرایطی که این دو سال به‌خاطر کرونا بر کشور حاکم بوده، نوروز زمان خاص‌تری است، چون واکسینه شدن و کنترل کرونا تقریبا می‌تواند کمک کند که امسال اکران نوروز برخلاف دو سال قبل، اکران پرشورتری داشته باشد. باوجود اینکه در چند روز اخیر خبرهای ناخوشایندی از شروع پیک جدید شیوع ویروس کرونا شنیده می‌شود، اما سینماها تا به امروز با اکران 50 درصد امیدوار به اکران نوروزی هستند؛ اکرانی که به‌نظر می‌رسد با بی‌صبری تهیه‌کنندگان حتمی است و برای نمایش فیلم‌هایشان برنامه‌ریزی ویژه دارند.

چرا اکران نوروز 1401 مهم است؟

یکی از علت‌های تقاضای زیاد برای اکران نوروز این است که اکران نوروز به شکلی جاافتاده درآمده و از طرف دیگر تعطیلات نوروز هم زمان خیلی خوبی است که مخاطبان می‌توانند به تماشای فیلم‌ها بروند. نکته مهم‌تر اینکه هر تهیه‌کننده و سرمایه‌گذاری که فیلمش را در اکران نوروز نمایش دهد، بازگشت سرمایه زودتری دارد.

اما نکته‌ای که امسال در اکران نوروزی بسیار مهم است اینکه کشور بعد از دوسال درگیر کرونا بودن به‌جهت واکسینه شدن اکثریت جمعیت، در شرایطی قرار گرفته که نسبت‌به نوروز 1400 و نوروز سال 1399 راحت‌تر می‌تواند برای اکران نوروزی برنامه‌ریزی کند.

کارشناسان حوزه سینما معتقدند اکران نوروزی امسال بسیار می‌تواند در رونق بخشیدن به سینما کمک‌کننده باشد. سجاد نوروزی، عضو شورای صنفی نمایش در گفت‌وگویی که با ایرنا داشته است، درمورد اهمیت اکران نوروزی و اینکه چقدر این اکران می‌تواند رونق را به چرخه اکران آثار سینمایی بازگرداند، می‌گوید: «اگر بخواهیم به‌لحاظ فنی به این موضوع نگاه کنیم، رونق به سینما برگشته است؛ باتوجه به جشنواره‌ای (چهلمین جشنواره فیلم فجر) که پشت‌سر گذاشتیم و با اذعان به این موضوع که پاندمی امیکرون قابل‌کنترل است و به‌سختی پیک‌های قبلی نیست (می‌گذرد و رد می‌شود) می‌توان گفت این رونق به سینما بازگشته است. اکران نوروزی حقیقتا نقشی استراتژیک و راهبردی برای وضعیت فعلی سینمای ما دارد.

سینما با مخاطب زنده است و اکران نوروزی یکی از مهم‌ترین آوردگاه‌هایی است که به‌واسطه آن مخاطب به سینما می‌آید؛ بهترین فصل جذب مخاطب برای فیلم‌هایی که در چهلمین جشنواره فیلم فجر اتفاق‌های خوبی برایشان افتاد، همین اکران نوروزی است. باتوجه به وضعیت اقتصادی فعلی کشور و شرایط طبقه متوسط شهری که امروز درگیر مشکلات اقتصادی است، مسئولان نظام و مدیران و فعالان عرصه سینما در کشور باید به این موضوع توجه کنند که سینما تحت‌الشعاع موضوعات اقتصادی قرار می‌گیرد و می‌طلبد که فارغ از کلیشه‌های ذهنی که در سال‌های اخیر باتوجه به آن سینما را تحلیل کرده‌ایم و در رسانه‌ها هم این کلیشه‌ها جا افتاده است، نگاهی راهبردی به سینما داشته باشیم.

این موضوع بدان معناست که باید سینما جدی گرفته شود و یکی از مهم‌ترین المان‌های این جدی گرفتن، توسعه زیرساخت‌های سینما در کشور است؛ یعنی بایستی بحث‌های محتوایی در سینما و اصلاحات ساختاری در نظام اکران و تولید و توزیع جدی گرفته شود. در کوتاه‌مدت باید نگاهی ویژه به سینما داشته باشیم و سال آینده را خوب شروع کنیم؛ چراکه بعد از دو سال خاموشی این اکران نوروزی فرصتی ایده‌آل است. چیدمان اکران نوروزی باید دو ویژگی مهم داشته باشد؛ یکی تنوع ژانر و دیگری پرهیز از اکران چند فیلم پرفروش. داشته‌های سینمای ایران برای سال آینده داشته‌هایی محدود است و نباید همه فیلم‌های پرفروش و پرمخاطب را با هم ارائه کنیم؛ باید آرایش صحنه و چیدمانی دقیق داشته باشیم.»

آزمون سازمان سینمایی جدید برای اکران نوروزی

سازمان سینمایی در دولت جدید بعد از گذراندن چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر حالا دوباره به یک آزمون دیگر نزدیک می‌شود که برایش بسیار مهم است. اکران نوروزی باتوجه به نکاتی که در بالا گفتیم، برای سازندگان فیلم‌ها بسیار مهم است. ازطرف دیگر اگر ترکیب اکران، فیلم‌های خوب باشد، بسیار می‌تواند به مخاطب برای دیدن فیلم‌های متنوع و لذت بردن از آنها کمک کند و اگر مخاطب فیلم‌ها را بپسندد و سینما برود، این مساله به معنای این است که جانی دوباره به سینما می‌آید و سبب رونق می‌شود.

مطمئنا سازمان سینمایی باید بتواند از همه بخش‌ها برای مشاوره درمورد اکران نوروزی کمک بگیرد. غلامرضا موسوی، رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران در گفت‌وگویی که با مهر داشته است، درباره همکاری این اتحادیه با سینماداران برای رفع مشکلاتی که در حوزه اکران وجود دارد، می‌گوید: «در راستای مشکلاتی که در حوزه اکران به‌وجود آمده است، تلاش کرده‌ایم درکنار اکران فیلم‌های با فروش متوسط، فیلم‌های پرمخاطب را نیز در سینماها نمایش دهیم. متأسفانه در این زمینه برخی از فیلم‌ها با مشکلاتی برخورد کرده و دوستان ما به‌دنبال پیدا کردن فیلم‌های تازه‌تر و بدون مشکل برای اکران هستند. یادآور می‌شوم سینماداران به‌نوعی شریک تهیه‌کنندگان هستند، به این معنا که وقتی یک بلیت سینما خریداری می‌شود جدای 9 درصد ارزش افزوده که توسط دولت کسر می‌شود، باقی هزینه خرید بین سینمادار و تهیه‌کننده تقسیم می‌شود، به همین دلیل سینمادار و تهیه‌کننده شریک یکدیگر به‌شمار می‌روند.

طی دو سال گذشته و در زمان شیوع ویروس کرونا، سینماداران و تهیه‌کنندگان لطمه بسیاری خوردند، البته با سیاست آقای انتظامی، رئیس سابق سازمان سینمایی، برنامه حمایت از اکران فیلم‌های پرمخاطب اجرایی و باعث اکران دو فیلم پرمخاطب شد که توانست مقداری از مشکلات را حل کند. متأسفانه سینماداران اسفندماه باید چهارماه حقوق را یک‌جا پرداخت کنند، که شامل دو ماه عیدی، یک ماه حقوق و یک ماه سنوات است، به همین دلیل باید بودجه لازم برای تأمین این هزینه‌ها را داشته باشند، اما در شرایط فعلی بعید است بتوانند چنین پولی را از فروش در سینما کسب کنند. به همین دلیل نیاز به اکران فیلم پرمخاطب داریم. باتوجه به شرایط موجود یا باید به سینماداران به‌صورت نقدی کمک کرد یا هرچه سریع‌تر فیلم‌های پرمخاطب را اکران کنیم.»

موسوی درباره اکران‌های نوروزی سال جدید گفته است: «باتوجه به اینکه ماه مبارک رمضان از 14 فروردین‌ماه آغاز می‌شود، نمی‌توان گفت اکران نوروزی به‌معنای سال‌های گذشته خواهیم داشت. اما در چنین شرایطی سینما بازهم به فیلم‌های پرمخاطب نیاز دارد، زمانی که در هر نوبت اکران، مثلا هشت فیلم سینمایی اکران می‌شود، از این بین حداقل باید دو فیلم از میان آثار پرمخاطب انتخاب شود تا مردم را به سینما جذب کرده و سالن‌های سینمایی پر شود.

بی‌شک اکران‌های جدید به‌زودی آغاز می‌شود و به‌تدریج و درصورت نداشتن مخاطب از پرده پایین آمده و جای خود را به آثار دیگر می‌دهند، به همین دلیل با چنین روندی بعید می‌دانم مثلا با نام اکران نوروزی فیلم‌ها پایین آمده و آثار جدیدی اکران شوند. شورای صنفی نمایش درحال حاضر تمام تلاش خود را می‌کند تا فیلم‌های پرمخاطب را اکران کند و مشکلات گیشه برطرف شود.»

این را هم بگوییم که شورای صنفی نمایش به متقاضیان اکران نوروزی تا 24 بهمن‌ماه مهلت داد که آمادگی خود را برای اکران فیلم‌ها اعلام کنند. این شورا مصوب کرده اکران نوروزی که معمولا از اواخر اسفندماه شروع می‌شد، امسال از یازدهم اسفند کار خود را شروع می‌کند.

دپوی فیلم‌ها را جدی بگیریم

یکی از نکاتی که باید موردتوجه مسئولان سینمایی قرار بگیرد، صف فیلم‌هایی است که در انتظار اکران هستند. طبق گزارشی که در تاریخ 10 مهرماه همین امسال در «فرهیختگان» منتشر شد، از دپوی فیلم‌ها گفتیم. در آن گزارش آمده است که از حدود یک‌سال پیش بود که برخی منابع، تعداد فیلم‌های آماده نمایش ایرانی را 300 فیلم عنوان کردند؛ آماری که خیلی زود واکنش برخی مدیران سینمایی را درپی داشت و آنها تعداد واقعی این فیلم‌ها را 120 عنوان اعلام کردند.

اما برای پی‌بردن به آمار واقعی این فیلم‌ها، راهکار بسیار ساده‌ای وجود دارد. در سال 98، طبق آمارهای رسمی، اعلام شد 115 فیلم فرم حضور در جشنواره فجر را پر کرده‌اند؛ فیلم‌هایی که احتمالا تمام آنها تا پایان همان سال موفق شدند مرحله فیلمبرداری را به انتها برسانند. این درحالی است که تا پایان همان سال، حدود 20 فیلم از سال 97 مانده بود که هنوز اکران نشده بود.

با این‌حال، تا پایان سال 98، 135 فیلم آماده نمایش ایرانی وجود داشت. در جشنواره سال 99 نیز اعلام شد 110 فیلم، فرم حضور در این رویداد را پر کرده‌اند که با احتساب آن 135 فیلم مانده از دو سال قبل، این آمار به 245 فیلم افزایش یافته است. در 6 ماه نخست امسال، طبق آمارها 35 فیلم جلوی دوربین رفته یا مترصد کلید خوردن بودند که تعداد فیلم‌های ایرانی را به 280 فیلم می‌رسانند؛ آماری که قطعا تعداد آن تا پایان امسال، از 300 فیلم نیز فراتر خواهد رفت.

حال اگر در بهترین حالت، نیمی از این فیلم‌ها را آثاری با پروانه ساخت ویدئویی یا مناسب برای نمایش در گروه هنر و تجربه لحاظ کنیم، به آمار 140 فیلم تا پایان 6 ماهه نخست امسال می‌رسیم که آمار درخور توجهی است. البته اگر بخواهیم آمار فیلم‌های نمایش داده‌نشده قبل از 97 یا آثار توقیفی را هم لحاظ کنیم، قدر مسلم تعداد فیلم‌ها مرز 150 اثر را درمی‌نوردد، بنابراین برای قربانی‌نشدن آمار حقیقی و اینکه روزنه‌هایی برای نمایش برخی فیلم‌های توقیفی به‌وجود آمده، همان 150 فیلم را به‌عنوان تعداد آثار مانده در صف اکران لحاظ می‌کنیم.

چه فیلم‌هایی تقاضای اکران نوروزی دارند

طبیعتا یکی از ملاک‌هایی که می‌تواند برای اکران فیلم‌ها در نوروز موردتوجه قرار بگیرد، این است که فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر مورد استقبال مخاطب و منتقدان قرار گرفته باشند. برنامه‌ریزی دقیق دولت و همچنین امتیاز اکران نوروزی برای فیلم‌های برگزیده جشنواره‌های فیلم فجر دو سال گذشته می‌تواند به اعتباربخشی جشنواره فجر سال‌های بعد کمک کند. با این‌حال در لیست زیر شاهد آثاری هستیم که سازندگانش درخواست اکران نوروزی دارند.

روز صفر

فیلم سینمایی «روز صفر» در جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر اکران شد؛ فیلمی که توانست مخاطبان آن دوره از جشنواره را با خود همراه کند. روز صفر اولین تجربه کارگردانی سعید ملکان بعد از سال‌ها فعالیت در حوزه چهره‌پردازی و تهیه‌کنندگی است. کنجکاوی و اشتیاق درباره این فیلم زمانی بیشتر شد که اول هیچ خبر و نقلی از پیش‌تولید آن به بیرون درز نکرد و دوم آنکه فیلمنامه را بهرام توکلی نوشته بود.

سعید ملکان پیش‌تر چند فیلم درخشان و نسبتا درخشان تهیه کرده بود؛ «ابد و یک روز»، «برادرم خسرو»، «پهلوان تختی» و «تنگه ابوقریب»، و حالا کارگردانی‌اش آن‌هم در یک فیلم کاملا مرموز می‌توانست جذاب باشد. تقریبا همین‌طور هم بود؛ «روز صفر» سومین همکاری سریالی ملکان و توکلی بود.

در روز صفر، یک نفر دنبال ریگی می‌گردد؛ سایه‌به‌سایه، کوه‌به‌کوه، یکه و تنها... و درنهایت در آسمان پیدایش می‌کند. ساخت چنین اثری که همه پایان آن را می‌دانند، بی‌شک کار دشواری است... و تنها موردی که می‌تواند تماشاگر را راضی نگه دارد، صحنه‌ها و پروداکشن است؛ و سعید ملکان همین کار را به بهترین شکل ممکن انجام داده است.

باتوجه به قصه «شبی که ماه کامل شد» که برپایه عشق و عاطفه ساخته شده است، این‌بار سعید ملکان، ریگی را از آن فیلم دوباره زنده کرد تا خود دوباره دستگیرش کند؛ آن‌هم با روایتی پلیسی - اطلاعاتی جذاب که نفوذ اطلاعات ایران را به تصویر کشیده است. روز صفر از کوه‌های خاکستری نزدیک مرز ایران و پاکستان آغاز می‌شود؛ آغازی شلوغ که التهاب فیلم را کلید زده و تقریبا تا انتها همراه تماشاگر است. این فیلم توانست با کسب 5 سیمرغ بلورین در جشنواره سی‌وهشتم خودش را به‌عنوان یکی از فیلم‌های برتر آن دوره مطرح کند.

حالا و با نزدیک شدن به اکران نوروزی، علی سرتیپی، تهیه‌کننده فیلم سینمایی روز صفر و مدیر دفتر پخش فیلمسازان با حضور در یک برنامه سینمایی از اکران این فیلم در نوروز 1401 خبر داد. باید دید که آیا این فیلم به‌عنوان یکی از فیلم‌های نوروز انتخاب می‌شود یا نه؟

شیشلیک

شیشلیک محمدحسین مهدویان هم بعد از دوسال و اندی متقاضی اکران نوروز 1401 است. چندسال پیش، محمدحسین مهدویان با تجربه غافلگیرکننده ایستاده در غبار به جشنواره فجر آمد و جایزه سیمرغ بلورین را با همان اولین فیلمش برنده شد. تقریبا در همان زمان، امیرمهدی ژوله پس از سال‌ها طنزنویسی در تلویزیون و فعالیت در شبکه‌های مجازی، با حضور در خندوانه به‌عنوان استندآپ کمدین، شهرتی ناگهانی به هم زده بود. کمتر کسی فکر می‌کرد ظرف 5، 6 سال مسیر حرفه‌ای آنها باهم تلاقی کند، اما این اتفاق افتاد و حاصلش یکی از فیلم‌های مهم سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر شد.

شیشلیک تولید پردردسری داشت و بعد هم بر سر پروانه نمایش و ممیزی‌های متعدد آن دچار حاشیه شد تا نهایتا با چندین اصلاحیه شرایط اکران آن در جشنواره فجر فراهم شود. داستان این فیلم درباره یک شهرک کارگری است که ساکنان آن همگی در یک کارخانه مشغول به کارند و تحت آموزه‌های مدیر، به تلاش مضاعف و قناعت در زندگی و ساختن با دستمزد بخور و نمیر عادت کرده‌اند. همه‌چیز وقتی به‌هم می‌ریزد که بچه کوچک یکی از کارگرها هوس شیشلیک به سرش می‌زند و این خواسته کل شهرک را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

خیلی‌ها این ساخته کمدی مهدویان را باتوجه به کارهای قبلی‌اش دورتر از فضای سینمایی‌ای که از او می‌شناختیم می‌دانند و او را در ساخت کمدی اجتماعی، سیاسی ناموفق می‌دانند. هوشنگ گلمکانی درمورد این اثر مهدویان می‌گوید: «شیشلیک یک کمدی بسیار سیاه است با فیلمنامه‌ای دقیق و بازی‌ها و اجرای خوب. از چنین فیلمی و از هیچ فیلمی، انتظار شعارهای رادیکال و «فضای مجازی‌پسند» نباید و نمی‌توان داشت.»

اما نظر مهدویان با منتقدان فیلمش متفاوت است و او درمورد ساخت این اثر در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر می‌گوید: «مدت‌ها بود دوست داشتم فیلم کمدی کار کنم. مدام به ایده‌های مختلف و فیلمنامه‌های مختلف فکر می‌کردم. یک روز تصادفا امیر ژوله را دیدم. او یک داستان یک‌خطی برایم تعریف کرد و احساس کردم این همان چیزی است که به‌دنبالش هستم، اما فکر کردم باید کمدی خودم را بسازم. هر فیلمسازی دوست دارد فیلمش رنگ‌وبوی خود را بگیرد. کارگردان همیشه دوست دارد ردپای خود را بتواند تکرار کند. «شیشلیک» هم از این قاعده مستثنی نیست چه به‌لحاظ مضامین و چه شیوه اجرایی همین‌طور است. فیلم یک تجربه متفاوت برای من است. شباهت‌هایی به‌لحاظ اجرا به «لاتاری» دارد، اما درمجموع با آثار قبلی من متفاوت است.»

موقعیت مهدی «موقعیت مهدی» با درخشش در جشنواره چهلم فیلم فجر می‌تواند یکی از گزینه‌های اکران نوروزی باشد؛ فیلمی که هادی حجازی‌فر با کارگردانی درست و درخشان توانست نظر خیلی از منتقدان را به‌سمت این فیلم بچرخاند. موقعیت مهدی جایی است که شاید فقط یک نفر می‌تواند درطول تاریخ این سرزمین در آن موقعیت قرار بگیرد؛ موقعیتی که هرکسی می‌تواند به آن از دید خودش نگاه کند و ببیند می‌تواند مانند مهدی رفتار کند یا نه؟ هادی حجازی‌فر در اولین ساخته بلند سینمایی‌اش، چند روایت را از زندگی شهیدان باکری انتخاب کرده و ساخته است.

موقعیت مهدی 6 اپیزود دارد و هرکدام از این بخش‌ها، شرایط مختلفی از زندگی شهید باکری و اطرافیانش را به نمایش می‌گذارند. یک نکته مهم در این فیلم سینمایی دقت و توجه حجازی‌فر به همه جزئیات است؛ جزئیاتی که هم در زندگی شخصی و هم در عرصه جنگ و نبرد شهیدان باکری وجود داشت. همین که حجازی‌فر در مقام کارگردان تلاش کرده است واقعیت را به نمایش بگذارد و چیزی را به زندگی آنها اضافه نکند، خودش می‌تواند یکی از نقاط‌قوت فیلم باشد. باتوجه به استقبالی که در جشنواره فیلم فجر از این فیلم شد، می‌توان گفت موقعیت مهدی می‌تواند یکی از گزینه‌های اکران نوروزی باشد.

ابلق

فیلم ابلق به کارگردانی نرگس آبیار به تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمی، با حضور بازیگرانی چون بهرام رادان و گلاره عباسی و تکرار زوج موفق الناز شاکردوست و هوتن شکیبا جلوی دوربین رفته و در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر برای اولین‌بار اکران شد. فیلم ابلق هم یکی از گزینه‌های اکران نوروز است.

مجبوریم

فیلم «مجبوریم» به نویسندگی و کارگردانی رضا درمیشیان که در سال 1397 ساخته شده، یکی دیگر از گزینه‌های اکران نوروز است و به گفته درمیشیان تمام تلاش‌شان این است که فیلم را بعد از چندسال در ایران اکران کنند. البته که این فیلم در برخی جشنواره‌های خارجی حضور داشته و جوایزی هم گرفته است. حالا باید دید به‌عنوان یکی از فیلم‌های نوروزی انتخاب می‌شود یا نه؟