شاهراه جدید پارسی | لزوم اقدامات پیش دستانه در توسعه کریدورها / مسیر راه ابریشم به بندر اقیانوسی ایران باز می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، یکی از محورهای مهم برنامه توسعه هفتم، توسعه کریدور ها است. در همین راستا تشکیل ستاد ملی ترانزیت به منظور نظم بخشی و ایجاد انسجام در مدیریت ترانزیت بین الملل مورد موافقت نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفت. همچنین تهیه و تصویب «سند برنامه ملی گذر (ترانزیت)» در راستای تحقق اهداف ذکرشده، حداکثر ظرف یکسال از لازم الاجرا شدن قانون این سند مشتمل بر طراحی ابتکار عمل های چندجانبه منطقه ای و بین المللی و تعیین اولویت های توسعه دالان های گذری (کریدورهای ترانزیتی) با هدف گذاری کمی حداقل پنجاه میلیون تن گذر (ترانزیت) سالانه کالا از ایران برای افق پنج ساله در برنامه توسعه هفتم آمده است.

لازم به ذکر است بررسی ها نشان می دهد حجم کالاهایی که از ایران در سال های گذشته ترانزیت شده است در اوج بحران ها (چه داخلی و چه خارجی) 5 میلیون تن است. به بیانی دیگر در بدبینانه ترین حالت کف پنج میلیون تنی ترانزیت کالا (همانند سال های 95-99) از خاک ایران قابل تحقق است.

اما به گفته کارشناسان نزدیک به وزارت راه و شهرسازی در سناریوی نرمال مثل سال های اخیر، ترانزیت حدود 12 تا 13 میلیون تن کالا از ایران متصور است. از طرفی با توجه به زیرساخت های فعلی، این امکان وجود دارد تا با بازاریابی و شیوه های نوین مارکتینگ، میزان ترانزیت کالا از خاک ایران تا 23-24 میلیون تن هم برسد اما اعداد بالاتر از این مقدار به یقین نیازمند توسعه زیرساخت ها و حل چالش های بین المللی در حوزه بانکی است.

جایگاه 123 ایران در شاخص LPI

زیرساخت‌های حمل‌ونقل بر بهره‌وری و هزینه‌های تجاری تأثیر بسزایی دارند. برای مثال، اتصالات بندری و پس‌کران‌های بهتر می‌تواند مخارج و هزینه‌های اتصال به شبکه‌های توزیع یا حمل‌ونقل مواد خام را کاهش دهد. به همین دلیل، برخورداری از یک سیستم لجستیک مؤثر و کارآمد پایه و اساس یک اقتصاد شکوفا و موفق در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.

گفتنی است بهترین جایگاه ایران در شاخص LPI (شاخص عملکرد لجستیک) در سال 2018، رتبه 64 بود و هم اکنون در سال 2023 با نزولی قابل توجه به 123 رسیده است. از طرفی برای رشد در شاخص LPI نمی شود صرفا منتظر تحولات بیرونی ماند بلکه باید با اقداماتی فعالانه هر چه زودتر این طرح ها را پیاده سازی کرد و از تمامی ظرفیت ها جهت توسعه کریدورها و بنادر ترانزیتی برای پیشرفت زودتر پروژه ها بهره بود. بر این اساس بایستی مسئولان و متولیان این حوزه اقدامات پیش دستانه را در مورد تک تک چالشهای مرتبط در دستور کار قرار دهند.

ماجرای اپراتور هندی در چابهار

به عنوان مثال یکی از فرصت های توسعه ای در حوزه ی ترانزیت، توسعه بندر چابهار است که چند سالی است توسعه این بندر با چالش هایی مواجه بوده و توسعه آن روند کندی را طی کرده است. در سال 2016 میلادی، شرکت‌های ایندیا پورتز گلوبال با مسئولیت محدود (IPGL) و آریا بنادر ایرانیان قرارداد توسعه بندر شهید بهشتی چابهار را امضا کردند. شرکت هندی تأمین 85 میلیون دلار برای توسعه بندر چابهار به همراه اعطای یک خط اعتباری 150 میلیون دلاری را متعهد شد. از سال 2023 میلادی، هند شش جرثقیل دروازه‌ای به مبلغ 25 میلیون دلار برای توسعه بندر شهید بهشتی تأمین و مستقر کرده، ولی با این حال، ایران از تلاش‌های هند ابراز نارضایتی می‌کند و در عمل پیشرفت چندانی حاصل نشده است.

چرا بندر چابهار می تواند برای چینی ها جذاب باشد؟

اگر چه در ظاهر به نظر می رسد با وجود بندر گوادر، چینی ها از انگیزه کافی برای سرمایه گذاری در بندر چابهار برخوردار نباشند. اما نکته ای که وجود دارد این است که اساسا بندر گوادر به دلیل اینکه ماهیتی نظامی دارد چندان مورد پذیرش مردم محلی آن جا نیست و حضور چینی ها در آنجا چندان به مذاق بخش قابل توجهی از مردم پاکستان خوش نیامده است. بنابراین به نظر می رسد چینی ها نیز به دنبال ایجاد گزینه ی دیگری غیر از بندر گوادر در منطقه باشند و همین موضوع می تواند جذابیت های بندر چابهار را برای آن ها افزایش دهد.

رایزنی با چین راه احیای توسعه بندر چابهار

بنابراین اگر صحبت از توسعه است پس باید از تمامی ظرفیت ها برای توسعه بهره برد. به عنوان مثال اگرچه تاکنون مشخص نیست که وضعیت توسعه بندر چابهار با اپراتور هندی به کجا رسیده است، اما نکته ای که وجود دارد این است که اساسا چرا باید توسعه این بندر صرفا به یک اپراتور خارجی گره بخورد؟

در همین راستا برخی از کارشناسان پیشنهاداتی در خصوص جذب سرمایه گذار های جدید برای توسعه این بندر را پیشنهاد می دهند. مثلا یکی از پیشنهاد های مطرح شده این است که معاون اول رئیس جمهور در سفری که در آینده نزدیک به چین دارد، با سرمایه گذاران چینی در خصوص توسعه این پروژه رایزنی کند و به دنبال جذب اپراتور های جدید برای توسعه بندر چابهار باشد.