«شاهنامه» مصداق اسطوره‌سازی حکمت‌آموز است
مشهد آیت‌الله علم‌الهدی گفت: شخصیت‌های شاهنامه به‌عنوان مصادیق اسطوره‌سازی، نمادهای کاملی از فرهنگ و ادب و حماسه هستند.
مشهد آیت‌الله علم‌الهدی گفت: شخصیت‌های شاهنامه به‌عنوان مصادیق اسطوره‌سازی، نمادهای کاملی از فرهنگ و ادب و حماسه هستند.
به گزارشخبرگزاری مهر، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی پیش از ظهر یکشنبه در جلسه شورای فرهنگ عمومی خراسان رضوی با تأکید بر لزوم حمایت از طرح‌های فردوسی‌پژوهی و تبیین ابعاد فکری و معرفتی شاهنامه، اظهار کرد: اگر گمان کنیم که فردوسی صرفاً یک شاعر بوده و شاهنامه منحصر در یک دیوان شعر است، ظلم به فردوسی و شاهنامه به حساب می‌آید.
وی ادامه داد: این حکیم عالی‌قدر به‌عنوان یکی از نمادهای حکمت و معرفت در فرهنگ و ادبیات فارسی مطرح است و اثر ماندگار او نیز منظومه کامل حکمت‌آموزی است.
نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی افزود: هنگامی که بشر ذهنیتی از بینش سیاسی و تصویری از دموکراسی نداشت و در اروپا، نژادهای بربر به راهزنی، غارت و دزدی دریایی افتخار می‌کردند، فردوسی توسی در خراسان می‌فرماید «بیا تا جهان را به بد نسپریم» که نشان می‌دهد این مردم حکیم تا چه حد به حکمت‌آموزی در قالب اسطوره‌سازی‌های خود توجه داشته است.
فردوسی، متعلق به همه است
وی، مفهوم حماسه‌آفرینی مورد نظر فردوسی را به‌طور خاص ناظر بر «جهاد در راه خدا» دانست که مظاهر کامل آن در دفاع مقدس و سایر عرصه‌های ایثار و شهادت متجلی شده و تصریح کرد: در آیات قرآن کریم که ناظر بر مقوله جهاد است، از عبارات هم‌خانواده مفهوم قتال استفاده شده و پروردگار عالم، بندگان خود را دعوت به قتال با کفار و منافقین می‌کند؛ طبق نظر فقها، این موضوع ناظر بر ادله اذن است و حالت وجوبی ندارد و از این بابت است که موضوع ایثار و شهادت بر سایر ابعاد جهاد و حماسه، برتری و فضیلت پیدا می‌کند.
آیت‌الله علم‌الهدی تأکید کرد: درست است که مفهوم حماسه‌آفرینی یک ماهیت عام دارد و می‌تواند ناظر بر همه ابعاد زندگی باشد اما به‌طور خاص، حماسه‌ای که موردنظر فردوسی است، ناظر بر موضوع جهاد و شهادت است و در تبیین این مقوله حتی اگر از سایر مصادیق فعالیت‌های جهادی نیز به‌عنوان حماسه یاد می‌شود، باید همواره جهادی که ایثارگری لازمه آن است و شهادت در راه خدا را نصیب و روزی مجاهد می‌کند، مورد توجه ویژه باشد.
شاهنامه، مصداق اسطوره‌سازی حکمت‌آموز
وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، شاهد هستیم که شخصیت‌های شاهنامه به‌عنوان مصادیق اسطوره‌سازی، نمادهای کاملی از فرهنگ و ادب و حماسه هستند؛ مثلاً در ماجرای سیاوش، پس از تهمتی که متوجه شخصیت سیاوش می‌شود، وی با گذر از آتش نشان می‌دهد که از گناه مبراست و همین امر یکی از قله‌های رفیع حکمت‌آموزی است زیرا گذر از آتش در واقع نماد عبور از گناهان و یکی از مراحل تعالی معرفتی مطرح می‌شود.
امام جمعه مشهد مقدس اضافه کرد: علاوه بر این، اسطوره‌سازی حکمت‌آموز فردوسی در شاهنامه، انحصار در رستم و سهراب ندارد بلکه حتی زنان شاهنامه نیز به‌عنوان نمونه زن ایرانی، مظهر حیا و بینش سیاسی هستند تا جایی که شخصیت منیژه در هنگام معرفی خود، حجاب و عفت‌ورزی را به‌عنوان نشانه فضیلت دانسته و می‌گوید «منیژه منم دخت افراسیاب، برهنه ندیده رخم آفتاب».
وی ابراز کرد: جنگ نرم امروز، جنگ روایت‌هاست و در راستای جهاد تبیین، باید فعالیت‌های پژوهشی با محوریت فردوسی مورد حمایت قرار بگیرد تا دیگر ضدانقلاب نتواند حکیم توس را به‌گونه‌ای که خود می‌خواهد، معرفی کند و آن را به‌عنوان نمادی در برابر اسلام و وجود با کرامت امام رضا (ع) قرار دهد.
ایثار و شهادت، قله حماسه‌سرایی‌های فردوسی
در ابتدای این جلسه، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی به‌عنوان دبیر جلسه با اشاره به فرا رسیدن 25 اردیبهشت، سالروز بزرگداشت شاعر شیعی حماسه‌سرا، حکیم ابوالقاسم فردوسی، ایثار و شهادت را قله حماسه‌سرایی‌های فردوسی خواند و اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب نسبت به مقام و جایگاه این شاعر محب اهل بیت (ع)، نکات قابل‌توجهی را مطرح کرده‌اند و حقیقت است که حتی ما خراسانی‌ها هم به‌طور شایسته به شخصیت این حکیم بزرگ توجه نکرده‌ایم.
وی افزود: به همین منظور، در جلسات کارگروهی که در چند ماه گذشته تشکیل شده است، تصمیم بر این شد تا از سال جاری، ساز و کار منسجمی برای تخصیص و اهدای نشان ویژه فردوسی تدارک دیده شود تا به‌طور سالانه، به چهار نفر از افرادی که در چهاربخش از پیش تعیین‌شده، حائز جایگاه برتر باشند، این نشان فرهنگی ویژه اعطا شود.
محمد حسینزاده ادامه داد: در بخش اول، همه پژوهشگرانی که در حوزه زبان و ادبیات فارسی فعالیت می‌کنند و تلاش‌های آنان توسط دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد مورد رصد و تائید قرار بگیرد، می‌توانند نامزد دریافت نشان باشند؛ در بخش دوم که با عنوان «حماسه‌ساز» نام‌گذاری شده، همه افراد شاخصی که در حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی حماسه آفریدند، می‌تواند برای دریافت این نشان نامزد باشند. در بخش سوم که با عنوان «حماسه‌سرا» نام‌گذاری می‌شود، آن دسته از هنرمندانی که حماسه‌های امروز ایران را روایت می‌کنند در قالب‌های ادبی و هنری گزینه اعطای نشان باشند و در بخش چهارم که مشتمل بر حوزه بین الملل است، همه فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با فردوسی و معرفی آن در سطح جهانی مدنظر کارگروه تخصصی قرار می‌گیرد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان با تأکید بر ضرورت معرفی گسترده مظاهر حماسه و معارفی که فردوسی در شاهنامه خود به آن‌ها پرداخته است، از آغاز تعامل و همکاری خاص این اداره کل با سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و نیز مراکز علمی و پژوهشی استان خبر داد و گفت: به‌زودی در سایه این همکاری‌ها، پژوهشگاه حکمت فردوسی به مرحله ساختاربندی می‌رسد و طرح راه‌اندازی آن به شورای فرهنگ عمومی استان ارائه خواهد شد.
شهدای خراسان، حماسه‌آفرینان جاویدان
استاندار خراسان رضوی نیز در این جلسه با بیان اینکه روح و نگاه اعتقادی که در جای‌جای شاهنامه مشهود است، باید به‌گونه‌ای موردتوجه قرار بگیرد که مضامین ملی و بومی آن برجسته‌سازی شود تا سایر فرهنگ‌ها نتوانند حکیم توس را برای خود مصادره کنند، اظهار کرد: فرهنگ رضوی و وجود باکرامت امام رضا (ع) از یکسو و فرهنگ دفاع مقدس و وجود بابرکت 23 هزار شهید در خراسان رضوی که همگی حماسه‌آفرینان جاویدان بودند، فرصت مناسبی را فراهم کرده که پرداختن به شاهنامه در یک حوزه منجر به برانگیخته شدن یک موج فرهنگی سازنده در همه زمینه باشد و همان‌طور که فردوسی همواره پرچم‌دار فرهنگ و زبان ادبیات فارسی بوده، در این باره نیز منادی فرهنگ و ادب اسلامی ایرانی شود.
فردوسی، سرمایه فرهنگی کشور در سطح بین‌المللی
عبدالله ارجائی، شهردار مشهد در ادامه این جلسه با بیان اینکه می‌توان هویت فردوسی و شاهنامه را در سطح بین‌المللی موردپرداخت رسانه‌ای و فرهنگی قرار داد، خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی، به دو دلیل نیاز است تا فردوسی پژوهی در عرصه‌های بین‌المللی موردپرداخت قرار بگیرد؛ نخست اینکه فردوسی یک شخصیت بین‌المللی است و معرفی او به‌عنوان یک شخصیت برجسته فرهنگی که ایرانی بوده است، می‌تواند آورده‌های وسیعی برای کشور داشته باشد. علاوه بر این، حقیقت این است که امروزه این خطر با قوت بیشتری وجود دارد که عده‌ای فردوسی را مصادره کنند و هویت ایرانی بودن و خراسانی بودن او به‌گونه‌ای دچار تحریف شود که در آینده برخی به‌سادگی حتی هویت ایرانی او را هم موردسؤال بدانند؛ همان‌طور که این موضوع امروزه با گستاخی برای برخی دیگر از شخصیت‌های فرهنگی سرشناس ایرانی اسلامی مطرح می‌شود.
وی ادامه داد: در نوروز 1401، یکی از رویدادهای مثبتی که در شهر صورت گرفت، پرداختن به زیرساخت‌های فرهنگی برخواسته از شاهنامه بود. در واقع برای نخستین بار، هنرمندان از پیکره سازی و ماهیت‌های عینی شاهنامه فراتر رفتند و رویدادها و مفاهیم متعالی آن را موردتوجه قرار دادند که از جمله می‌توان به پاویون تعاملی گذر سیاوش از آتش اشاره کرد که در محوطه جلوخان آرامگاه فردوسی نصب و اجرا شد و موردتوجه مردم نیز قرار گرفت.
شاهنامه فردوسی باید پشتوانه آموزشی نوجوانان باشد
سردار افراسیابی، معاون هماهنگ‌کننده سپاه امام رضا (ع) که به نمایندگی از سپاه استان در جلسه شورای فرهنگ عمومی استان حضور یافته بود، مضامین ارزشی و مفاهیم معرفتی شاهنامه فردوسی را قابل‌انتقال به نسل‌های آینده دانست و تصریح کرد: در حال حاضر، افرادی که بتوانند در حوزه‌های معرفتی و شناختی برای نسل آینده‌ساز ما الهام‌بخش و اثرگذار باشند، باید موردتوجه ویژه قرار بگیرند زیرا در حال حاضر، دشمن ما در عرصه جنگ نرم در تلاش است تا با خلق نماد و الگوسازی، قلوب و اذهان جوانان ما را به تسخیر آموزه‌های خود در آورد و در میانه این هجمه‌های فرهنگی، حکیم ابوالقاسم فردوسی و سایر شخصیت‌های برجسته علمی و فرهنگی ما به‌عنوان یک پشتوانه مؤثر مطرح هستند که در هر دو عرصه دینی و ملی می‌توانند از استحاله معرفتی نسل جوان جلوگیری کنند.
حماسه، محصول جهاد است
سردار یوسفعلی زاده، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان رضوی در این نشست، حماسه را محصول جهاد در راه ارزش‌ها دانست و گفت: در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مظاهر بارز حماسه‌آفرینی به‌طور خاص در حرکت‌های جهادی متجلی و ملموس بوده است و به‌موازات استمرار این فعالیت‌های جهادی، در عرصه حماسه‌آفرینان باید از قله تا دامنه را موردتوجه قرار داد؛ به این معنا که از سرداران شهید شناخته‌شده گرفته تا شهدای گمنام و حتی مادران و خانواده‌های معظم شهدا موردتعظیم و تکریم قرار بگیرند و آموزه‌های آنان به آحاد ملت و نسل آینده‌ساز ایران اسلامی انتقال یابد.