شهادت سردار قاآنی؛ دروغ جدید در شبکه‌های اجتماعی

ترندهای روزانه نوعی دماسنج فضای عمومی شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شوند. از یک طرف برای روزنامه‌نگاران، پژوهشگران رسانه و تولیدکنندگان محتوا، ترندها می‌توانند به‌عنوان منبعی برای شناسایی سوژه‌های تازه و پیگیری دغدغه‌های افکار عمومی عمل کنند. از طرف دیگر برای کاربران عادی هم این امکان را فراهم می‌آورند که بدانند جامعه آنلاین در 24 ساعت گذشته بیشتر روی چه موضوعاتی متمرکز بوده است؛ خواه این موضوعات اجتماعی و فرهنگی باشند یا سیاسی، اقتصادی و حتی سرگرمی.

البته باید توجه داشت که ترندها همیشه به‌طور کامل بازتاب‌دهنده واقعیت نیستند؛ گاهی پویش‌های سازمان‌یافته یا الگوریتم‌های پلتفرم‌ها می‌توانند موضوعی را به‌طور مصنوعی برجسته کنند. ازاین‌رو تحلیل ترندها نیازمند نگاهی انتقادی و بررسی چندجانبه است.

گروه داده‌کاوی ایرنا با استفاده از سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی، به استخراج ترندهای داغ 24 ساعت گذشته در بسترهای مختلف توئیتر، تلگرام و اینستاگرام و همچنین پلتفرم‌های داخلی ایتا و روبیکا پرداخت. در پایان نیز، ترندهای گوگل با استفاده از ابزار «گوگل ترندز» جمع‌آوری و در جدول زیر ارائه شده است:

تحلیل ترندها:

از میان شش ترند اصلی، چهار مورد ماهیتی سیاسی و ارزشی دارند. ترندهای مرتبط با غزه و اسرائیل بیش از نیمی از فضای مجازی را در بر گرفته‌اند و این نشان می‌دهد که کاربران ایرانی در مواجهه با رخدادهای جهانی، تمایل بالایی به ابراز موضع سیاسی و احساسات جمعی دارند.

در مجموع می‌توان گفت، حمله حماس به اسرائیل در فضای ایران با دوگانگی مواجه است: بخشی از جامعه آن را حمایت می‌کند، بخشی دیگر نگران تبعات انسانی آن هستند. این ترندها معمولاً با تحلیل‌های خبری، موضع‌گیری‌های احساسی و بازنشر ویدیوهای خبری همراهند.

در مقابل، ترند «روز دختر» جنبه‌ای اجتماعی و احساسی دارد و در پلتفرم‌های تصویری مانند اینستاگرام بیشتر دیده می‌شود.

طلا گرمی نیز در حوزه اقتصادی قرار می‌گیرد و بازتاب نگرانی عمومی از نوسانات بازار است.

ترند قاآنی که به خبر کذب شهادت سردار اشاره دارد، نشان از موج سواری رسانه‌ها روی اخبار مربوط به شهادت فرمانده سپاه قدس دارد.

تحلیل بر اساس پلتفرم: بررسی رفتار کاربران در پلتفرم‌های مختلف نشان می‌دهد که هر شبکه نقش خاصی در ساختار رسانه‌ای ایران ایفا می‌کند. تلگرام بستری برای انتشار سریع اطلاعات اقتصادی و تحلیلی است، در حالی که X (توییتر سابق) به میدان واکنش‌های سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. اینستاگرام بیشتر برای بیان احساسات و مناسبت‌های فرهنگی استفاده می‌شود. در مقابل، پلتفرم‌های بومی مانند روبیکا، ایتا و بله، محتواهای ایدئولوژیک‌تر و ارزشی‌تری منتشر می‌کنند که با فضای رسمی‌تر و ملی‌تر هم‌راستا است. این تمایز رفتاری نشان می‌دهد که کاربران ایرانی بسته به هدف خود، به‌طور آگاهانه از پلتفرم‌های مختلف استفاده می‌کنند.