شهرسوخته از فهرست جهانی خارج می‌شود؟
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، با قوت گرفتن تکمیل احداث باند دوم زابل به زاهدان و با توجه به مغایر بودن این کار با قوانین و مقررات سازمان یونسکو، احتمال خروج شهر سوخته از لیست جهانی یونسکو وجود دارد و این موضوع زنگ خطری جدی برای حوزه گردشگری و باستان شناسی سیستان و بلوچستان و ایران محسوب می‌شود.
باند دوم بزرگراه زاهدان _ زابل تهدید جدی برای شهر سوخته
مدیرکل پیشین میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری سیستان وبلوچستان گفت: باند دوم بزرگراه زاهدان _ زابل تهدید جدی برای خارج شدن شهر سوخته از لیست جهانی است، این جاده علیرغم اینکه تمام دستورالعمل‌های ثبت جهانی تاکید می‌کند که تمامی عناصری که در حریم بصری هستند حذف شوند، اجرا شده است.
کامبیز مشتاق گوهری افزود: متولیان احداث جاده، در اقدامی سریع و در سایه سکوت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در ظاهر مخالف این اقدام بوده ولی در عمل هیچ اقدام حقوقی انجام نمی‌دهد، باند دوم این بزرگراه را اجرا کردند.
وی بیان کرد: باند دوم بزرگراه از وسط یکی از محوطه‌های اقماری شهر سوخته گذشته و آن محوطه را نابود کرده، برخی قصد دارند که میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را مانع توسعه نشان دهند.
گوهری گفت: میراث فرهنگی برای توسعه، مانع ایجاد نمی‌کند بلکه در مواردی که امکان اجرای راه جایگزین نباشد که در دشت پهناور سیستان این امکان وجود دارد و با چرخش 2 تا 5 کیلومتری می‌توانستند باند دوم را احداث کنند و اگر شرایط اضطراری بود، با دادن یک فرصت کوتاه بین دو هفته تا یک ماه، عملیات رفع خطر، حفاری، ثبت و خروج آثار انجام می‌شد، سپس اجازه احداث باند دوم را صادر می‌کردند، این اقدام بسیار متفاوت با این است که پیمانکار با ماشین آلات راه سازی بخشی از محوطه تاریخی را از بین ببرد.
مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ادامه داد: پس از اینکه برخی افراد مراجعه کردند و نسبت به اجرای باند دوم هشدار دادند، بلافاصله باند دوم را اجرا کردند، جاده جدید تقریباً مماس با عرصه شهر سوخته بوده و ماشین آلات راه سازی حتماً از روی عرصه شهر سوخته تردد کرده اند.
مدیرکل پیشین دفتر معماری و طراحی شهری وزارت راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: مشاور طرح بزرگراه زابل _ زاهدان می‌خواهند ارزان‌ترین، سریع‌ترین و صاف‌ترین مسیر را انتخاب کنند، مشاوران تهرانی هم در سایه سکوت برخی مدیران، مصیبت‌های زیادی را بر سر استان آورده اند.
وی تصریح کرد: مدیران راه و شهرسازی در خصوص اجرای باند دوم بزرگراه زاهدان به زابل، نمی‌توانستند حدود یک ماه صبر کنند تا یک اثر تاریخی نابود نشود، آن وقت می‌خواهند سریع باند دوم را احداث کنند، چند سال است که جاده زابل _ زاهدان در حال احداث است؟
وی با بیان اینکه محوطه تاریخی از بین رفته، اضافه کرد: تهدید خروج شهر سوخته از لیست جهانی محتمل بوده است.
مشتاق گوهری در پاسخ به این پرسش که آیا امکان داشت کاوش این محوطه‌های اقماری شهر سوخته، تاریخ اولین‌ها را تغییر دهد؟ گفت: تأیید چنین موضوعی، حرف خیلی دقیقی خواهد بود، هر رخدادی در باستان شناسی ممکن است، نمی‌خواهیم از میراث به عنوان مانع توسعه استفاده کنیم، شاید اکتشافی به دست آید که بعد متوجه شویم که چه اثری از دست رفته است و شاید چنین اتفاقی رخ ندهد.
جاده فعلی بهترین گزینه
معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان نیز در این خصوص گفت: دشت سیستان به‌قدری ارزشمند است که باند دوم چه از شرق جاده فعلی و چه از غرب آن عبور کند و چه با فاصله بسیار، باز هم ممکن است در عملیات عمرانی به آثار تاریخی برخورد کنیم، یا خطر تخریبشان وجود دارد، پس چه بهتر که باند جدید که نیاز استان محسوب می‌شود، در نزدیکی جاده فعلی باشد، زیرا این جاده سال‌های سال است ساخته شده و تخریب‌ها اتفاق افتاده و چه بهتر که جای جدیدی تخریب نشود.
رضا کیخواه آریا، ادامه داد: باند دوم یک جاهایی از شرق جاده فعلی و یک جاهایی از غرب آن عبور می‌کند و اتفاقاً محوطه شهر سوخته در غرب آن قرار گرفته است، ما تأکید داریم جاده در این محدوده در شرق جاده فعلی و از پشت مجتمع پژوهشی شهر سوخته عبور کند که کاوش‌های آن قبلاً انجام شده، در غیر این‌صورت یکی از آثار ثبت جهانی را از دست خواهیم داد.
نکته دیگری که کیخواه آریا اشاره می‌کند ثبت جهانی مشروط «شهر سوخته» است، به‌طوری‌که قرار بوده جاده فعلی هم جابه‌جا شود، حتی صحبت‌هایی مطرح شده که در کنار جاده جدید، باند قبلی هم در محوطه شهر سوخته یک انحنا داشته باشد، تا آن را جابه‌جا کنیم.
جانمایی جدید برای کمترین آسیب به محوطه شهر سوخته
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سیستان‌وبلوچستان هم در این زمینه گفت: مطالعات باند دوم جاده زابل - زاهدان دو سال قبل شروع شده که نقشه کامل تپه‌ها و برجستگی‌های دشت سیستان و محوطه «شهر سوخته» در آن دیده شده بود.
علیرضا جلالزایی، افزود: در جریان ساخت، هفته گذشته پیمانکار به محوطه‌ای رسید که برجستگی نبود و به همین دلیل در نقشه‌های جی‌پی‌اس وجود نداشت، در نزدیکی یک قلعه روبه‌روی تپه طالب‌خان که تعداد آثار تاریخی در کنار آن دیده شد، این قسمت را که دیدیم مشکوک شدیم و به‌همین دلیل کار را متوقف کردیم. بلافاصله درخواست بررسی از سوی پژوهشگاه باستان‌شناسی داده شد و در انتظار مجوز نجات‌بخشی هستیم.
به گفته این مقام مسئول، این درخواست هفته گذشته به پژوهشگاه داده شده و مجوز این مرکز برای نجات‌بخشی در مرحله صدور است.
وی افزود: منکر جانمایی این جاده در مسیر آثار و تپه‌های باستانی نیستیم، اما اکنون نقطه‌های تازه برای جانمایی جاده به پیمانکار داده شده تا کمترین آسیب به آثار، تپه‌ها و محوطه‌ها برسد.
پیش از ظهر پنج شنبه هجدهم خردادماه امسال، جلسه هم‌اندیشی و بررسی موانع مربوط به میراث‌فرهنگی در حوزه زاهدان - زابل با حضور «عطاءاله اکبری» مدیرکل راه و شهرسازی سیستان وبلوچستان، «علیرضا جلالزایی» مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، معاون گردشگری، «مهدی پارسی» معاون مهندسی و ساخت اداره کل راه و شهرسازی، «رضا گنجعلی» معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، «زهره شیرازی» مدیر پایگاه شهر سوخته گردشگری و صنایع‌دستی استان و «رضا کیخواه آریا» سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی استان برگزار شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، معاون گردشگری سیستان و بلوچستان در این جلسه با تأکید بر اینکه آب و راه دو عامل مهم در توسعه به شمار می‌روند، بیان کرد: تکمیل جاده فوق که یکی از محورهای پرتردد استان به شمار می‌رود و در طول این مسیر آثار تاریخی و گردشگرپذیر مهمی وجود دارند فرصت بسیار خوبی برای توسعه گردشگری خواهد بود.
علیرضا جلالزایی با اشاره به اینکه مدیران و متولیان امر باید بی‌وقفه و بی‌منت برای خدمت به مردم تلاش کند، افزود: آمادگی هرگونه حمایت و همکاری با اداره کل راه و شهرسازی استان در حوزه دوبانده کردن مسیر جاده زاهدان - زابل را داریم.
مدیرکل راه و شهرسازی سیستان و بلوچستان نیز در این جلسه با اشاره به اینکه عملیات ساخت باند دوم جاده زاهدان - زابل برای کاهش تلفات انسانی و زمان رسیدن به مقصد با سرعت در دست اجرا است، بیان کرد: این پروژه سال‌ها بر زمین‌مانده بود تا اینکه با کمک دولت و اجماع صورت‌گرفته توانستیم این امر را محقق و تا اسفندماه سال آینده برای بهره‌برداری از مردم کار را به اتمام برسانیم.
عطاءاله اکبری افزود: طی سنوات گذشته تعاملات خوبی مابین اداره کل میراث‌فرهنگی و راه و شهرسازی صورت‌گرفته و ازاین‌حیث با کمترین مشکل در انجام عملیات‌هایی که زمینه‌ساز توسعه و رفاه مردم است مواجه بوده‌ایم، بالغ بر آن تمام تلاش پیمانکاران و مجموعه راه و شهرسازی بر آن است تا در انجام عملیات‌های اجرایی کمترین آسیبی به آثار تاریخی وارد نشود.
با مطالب گفته شده باید دید برنامه آینده مسئولان چیست و آیا مدعی العموم به این موضوع ورود پیدا می‌کند یا خیر.
شهر سوخته نام بقایای دولت شهر باستانی ایران زمین، واقع در شهرستان هامون سیستان است، به تشخیص بسیاری از محققان، دوره بنای این شهر بزرگ با دوره برنز و تمدن جیرفت همزمان است، در سی و هشتمین اجلاس یونسکو در تاریخ 22 ژوئن 2014 مطابق با یک تیر 1393 شهر سوخته به عنوان میراث جهانی در یونسکو ثبت شده است.
شهر سوخته، هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو محسوب می‌شود که با برخورداری از قدمت پنج هزار ساله هم‌اکنون به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا شناخته می‌شود.