شوک تورمی به سفره مردم / کالاهای اساسی 53 درصد گران شد

داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد قیمت کالا‌های اساسی سفره خانواده طی یک‌سال اخیر یعنی از انتهای خردادماه 1403 تا انتهای خرداد امسال به طور میانگین حدود 53 درصد افزایش داشته است. این افزایش قیمت‌ها اغلب دامن همه گروه‌های غذایی از حبوبات تا گوشت و لبنیات را گرفته و قیمت آن‌ها هرکدام از 50 تا 200 درصد گران شده است. البته افزایش قیمتی که مختص به یک سال نبوده و در یک ماه اخیری که ایران درگیر یک جنگ 12روزه با رژیم صهیونیستی بود با وجود وفور ذخایر کالا‌های اساسی در این دوره، بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی از اقلام اساسی سفره خانوار، افزایش قیمت عجیبی را پشت سر گذاشته‌اند؛ از جمله برنج، لبنیات، شیر خشک و... که حداقل 10 تا 30 درصد فقط در یک ماه گران شده‌اند.

بررسی داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، زمستان سال گذشته سیب‌زمینی (92.3 درصد)، لوبیا چیتی (47.7 درصد) و کره پاستوریزه (30.4 درصد) بیشترین افزایش قیمت را داشته اند.

افزایش 53 درصدی قیمت کالا‌های اساسی

طبق آخرین گزارش رسمی مرکز آمار ایران، بسیاری از کالا‌های اساسی در سبد خانوار، از گوشت گرفته تا حبوبات، خشکبار و لبنیات در یک‌سال اخیر، از خرداد ماه سال 1403 تا اوایل تیرماه سال جاری، از 10 تا200 درصد گران‌تر شده‌اند، آمار‌ها نشان می‌دهد رکورد افزایش قیمت اقلام اساسی در یک‌سال اخیر مربوط به حبوبات بوده که در این مدت چیزی حدود 90 تا 200 درصد گران شده‌اند. از گروه حبوبات، لوبیا چیتی در صدر همه کالا‌ها افزایش قیمت 200 درصدی را در یک‌سال اخیر ثبت کرده است و از کیلویی 115 هزار تومان به 350 هزار تومان به ازای کیلوگرم رسیده است. در رتبه دوم پس از حبوبات، بیشترین افزایش قیمت مربوط به گروه لبنیات است که از به طور میانگین 70 درصد افزایش قیمت داشته‌اند، عمده افزایش قیمت‌های این گروه از مواد غذایی از 40 تا 95 در طول یک‌سال بوده است. از این گروه نیز کره پاستوریزه حدوداً 90درصد افزایش قیمت داشته و طبق داده‌های مرکز آمار ایران، از 32 هزارتومان در سال 1403 به 62 هزار تومان در خرداد 1404 رسیده است. قیمت برنج ایرانی در یک‌سال اخیر نیز به طور میانگین 83 درصدی رشد داشته و حداقل 100 هزار تومان به ازای هر کیلو‌گرم به قیمت آن افزوده شده است. در رده سوم بیشترین گرانی‌ها، در یک سال اخیر، انواع برنج ایرانی و خارجی بوده که از 40 تا 80 درصد گران‌تر شده است. در همین راستا از افزایش قیمت انواع آجیل و خشکبار هم نمی‌توان به راحتی گذر کرد، انوع خشکبار در یک‌سال اخیر حدوداً بین 20 تا 40 گران‌تر شده‌اند.

ثبات نسبی قیمت گوشت و ماهی

طبق داده‌های مرکز آمار ایران، برخلاف حبوبات و برنج، اقلام پروتئینی از تخم‌مرغ گرفته تا انواع گوشت گوساله و گوسفند، در یک سال اخیر کمترین افزایش قیمت را در بین 55 قلم از اقلام اساسی سفره خانوار داشته‌اند. گرچه در سال‌های اخیر گوشت، مرغ و ماهی جزء اقلام گران‌قیمت در سبد کالای خانوار محسوب می‌شوند، اما افزایش قیمت این اقلام برای گوشت گاو و گوساله 9 درصد، گوشت گوسفند 12 درصد، کنسرو ماهی تن 12 درصد، ماهی قزل‌آلا 22 درصد و مرغ 26 درصد بوده است.

برنج در صدر افزایش قیمت‌ها

بررسی‌های میدانی و فضای مجازی نشان می‌دهد در یک ماه اخیر، قیمت برنج در شرکت‌های مختلف به‌طور میانگین 30 درصد افزایش داشته است. البته در برخی برندها، افزایش 60 تا 70 درصدی نیز مشاهده شده است. در همین راستا، برنج برند گلستان از قیمت 290 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در خردادماه سال جاری به 439 هزار تومان در 29 تیرماه افزایش یافته است؛ یعنی حدود 50 درصد افزایش در یک ماه! از آنجایی که نمی‌توان به‌راحتی از این موضوع گذشت، نمایندگان مجلس در 29 تیرماه خواستار ورود کمیسیون کشاورزی به موضوع افزایش قیمت برنج شدند.

اما در این میان، برخی برندها افزایش‌های عجیب‌تری در یک ماه اخیر داشته‌اند که نمی‌توان به‌سادگی از آن‌ها عبور کرد. برای مثال، قیمت برنج نیم‌دانه هاشمی (اصل گیلان) از 88 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در خردادماه به 150 هزار تومان تا 27 تیرماه سال جاری رسید که حکایت از افزایش قیمت 70 درصدی دارد.

در رده بعدی بیشترین افزایش قیمت در یک ماه اخیر، برنج طارم عطری ممتاز مازندران قرار دارد که قیمت آن به ازای هر کیلوگرم از 240 هزار تومان به 380 هزار تومان در تیرماه امسال رسیده و 60 درصد گران‌تر شده است.

شرکت دیگری که قیمت خود را در این مدت افزایش داده، شرکت «‌خاطره» است که قیمت هر کیسه 10 کیلوگرمی آن از 570 هزار تومان به 870 هزار تومان رسیده که نشان از افزایش 50 درصدی این برند دارد. این شرکت نیز پس از حواشی ایجاد شده در رسانه‌ها در روز 28 تیرماه، تا حدی قیمت خود را کاهش داد.

دعوای مجازی بر سر افزایش قیمت برنج!

اخیراً یکی از رسانه‌ها با استناد به تغییرات قیمتی برنج برند یکی از شرکت‌های مشهور صنایع غذایی، مدعی شد قیمت برنج این برند طی یک روز 41 درصد افزایش یافته است.

شرکت صاحب‌نام صنایع غذایی در جوابیه‌ای اعلام کرد که مقصر نبوده و این شرکت، برنج‌ها را در اسفندماه سال 1403 به یک فروشگاه آنلاین مشهور فروخته است. طبق متن جوابیه، قیمت برنج فروخته‌شده به این فروشگاه آنلاین به ازای هر کیلوگرم (کشت اول و دوم به‌صورت مشابه) 196 هزار تومان بوده است.

اما این قیمت که تا 20 تیرماه حدود 220 هزار تومان بوده، در تاریخ 27 تیرماه به 310 هزار تومان در هر کیلوگرم رسیده است؛ یعنی طی یک روز 41 درصد و از اسفندماه تاکنون مجموعاً 58 درصد افزایش قیمت داشته است.

گرچه افزایش قیمت‌های قابل توجه در فضای حقیقی با محتوای این اطلاعیه چندان مطابقت ندارد، پس از این حواشی، قیمت برنج‌های برند مذکور در 28 تیرماه به 283 هزار و 500 تومان به ازای هر کیلوگرم در فروشگاه‌های آنلاین کاهش یافت؛ که همین مبلغ هم نشان از گرانی 30 درصدی این برند در طول یک ماه گذشته دارد.

افزایش قیمت 10 تا 27 درصدی شیر خام پس از جنگ

لبنیات نیز به‌عنوان یک عضو جدایی‌ناپذیر از سفره خانوارها، طی یک ماه گذشته بین 10 تا 15 درصد - آن هم به‌صورت مصوب - گران شده است.

در همین رابطه، سخنگوی انجمن فرآورده‌های لبنی گفته است: «پس از پایان جنگ، همزمان با افزایش مصوب قیمت شیر خام که از هر کیلو 18 هزار تومان به 23 هزار تومان رسیده، این نرخ همچنان کمتر از رشد واقعی هزینه‌ها برای تولیدکنندگان است.»

همچنین وزارت جهاد کشاورزی از امکان افزایش قیمت لبنیات تا 27 درصد برای شیر خام نیز خبر داده است.

گران‌فروشی عجیب برخی واحدهای صنفی

خردادماه سال 1404، از منظر تاریخی و اقتصادی، دوران متفاوتی برای مردم ایران بود. جنگ تحمیلی 12روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران در بعد اقتصادی، دارای دو وجه مثبت و منفی بود؛ مثبت از این نظر که به گفته مقامات دولتی، از جمله معاون اول و سخنگوی دولت، ذخایر اقلام اساسی در این بازه زمانی خاص کافی و حتی بیش از نیاز مردم بود. این اقدام مانع احتکار و یا حتی هجوم مردم برای خرید بیش از اندازه کالاها شد.

اما یک وجه خاکستری نیز وجود دارد؛ برخی می‌گویند پس از جنگ، بعضی واحدهای صنفی مشاهده شده‌اند که کالاهای اساسی را دور از چشم تعزیرات و بازرسان صنفی، گران‌تر از قیمت‌های مصوب و قانونی می‌فروشند.

طبق بررسی‌های میدانی، طی یک ماهی که از جنگ گذشته، برخی کالاهای اساسی افزایش قیمت داشته‌اند. از جمله اقلام مهم سفره خانوار که در این مدت مشمول افزایش قیمت مصوب یا خودسرانه شده‌اند، می‌توان به برنج ایرانی و خارجی اشاره کرد که در دوران پساجنگ با افزایش قیمت‌هایی مواجه شده‌اند.

در حالی که اغلب قیمت‌های کالاهای اساسی در طول 12روز جنگ تحمیلی ثابت مانده بود، در روزهای اخیر پس از جنگ، مجدداً نوعی رهاشدگی در بازارها مشاهده می‌شود.

از جمله گرانی‌های پس از جنگ، افزایش نجومی قیمت برنج و حبوبات است که پیش از این، قابل تصور نبود. افزایش سرسام‌آور قیمت برنج ایرانی که در برخی موارد از 90 هزار به 300 هزار تومان رسیده، از موارد قابل تأملی است که گفته می‌شود دولت نیز به‌دنبال حل آن است.

طبیعی است با وجود تورم حاکم بر کشور، هر روز سفره خانوار کوچک‌تر می‌شود. برخی معتقدند انحصار بازار توسط شرکت‌ها و برندهای خاص و عرضه قطره‌چکانی برنج، قیمت‌ها را به‌صورت حبابی بالا برده و معیشت خانوارها را به خطر انداخته است.

البته از بحث رهاشدگی نظارت بر قیمت فروش نیز نمی‌توان به‌سادگی غافل شد. این موضوع آن‌قدر مهم است که معاون اول رئیس‌جمهور نیز به آن ورود کرد و هشدار داد: «در موضوع مایحتاج روزانه مردم از جمله اقلام خوراکی، به هیچ وجه بدون مصوبه ستاد تنظیم بازار، افزایش قیمت پذیرفته نیست و در صورت تخطی، نهادهای نظارتی موظف به برخورد هستند.»

مشاهدات میدانی نشان می‌دهد برخی از واحدهای صنفی به این گرانی دامن زده‌اند. در برخی واحدها، فروشندگان بدون توجه به قیمت مندرج برای مصرف‌کننده، دست به افزایش قیمت خودسرانه 20 تا 30 درصدی زده‌اند.

از طرفی برخی از فروشندگان نیز با سوء‌استفاده از شرایط فعلی، گاه اقدام به احتکار می‌کنند؛ که یکی از دلایل افزایش قیمت در این روزهاست.

در این‌باره محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، در روزهای اخیر درباره فروش اقلام اساسی با قیمت مصوب به مردم اطمینان داد و افزود: «مصوبات تنظیم بازار در مورد قیمت‌گذاری کالاها و خدمات ظرف 15 روز اجرایی می‌شود و با محتکران برخورد خواهد شد.»

بدیهی است در این شرایط، لزوم تدوین سیاست‌های منطق‌محور نظارتی و همچنین اجرای صحیح آن‌ها توسط نهادهای ذ‌ی‌ربط، بیش از پیش احساس می‌شود.

تمام کسانی که با موضوعات بازار و رفتارهای اجتماعی شهروندان در شرایط خاص سروکار دارند، به‌خوبی می‌دانند با بروز هر چالشی که می‌تواند جو روانی عمومی را به هم بزند، اولین واکنش بازار، گران کردن اقلام یا خدمات مورد نیاز است.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.