صفر تا صد بازار سهام در بیست سال گذشته

فرارو - احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی؛ ارزش جاری بازار بورس اوراق بهادار تهران در سال 1380 فقط 8 هزار میلیارد تومان بود که با 290 درصد رشد به 31 هزار میلیارد تومان در سال 1382 صعود کرد و با نوساناتی به 40 هزار میلیارد تومان در سال 1385 بالغ شد. ارزش بازار بورس تهران در سال‌های 1386 و 1387 حدود 45 هزار میلیارد تومان بود که به 112 هزار میلیارد تومان در سال 1389 و پس از آن در نتیجه شوک قیمت ارز دور اول تحریم‌ها به 387 هزار میلیارد تومان در سال 1392 افزایش پیدا کرد. ارزش بازار بورس تهران به 281 هزار میلیارد تومان در سال 1393 کاهش یافت و به 382 هزار میلیارد تومان در سال 1396 (معادل ارزش بازار سال 1392) بالغ شد. در نتیجه سه عامل به ترتیب (1) شوک های قیمت ارز در دور دوم تحریم‌ها (2) فعالیت های سفته بازانه و سوداگرانه و (3) عرضه های جدید سهام، ارزش بازار بورس تهران به ترتیب به 683 و 1873 هزار میلیارد تومان در سال‌های 1397 و 1398 و پس از آن به 5160 هزار میلیارد تومان در سال 1399 صعود پیدا کرد. ارزش جاری بورس تهران در پایان سال 1400 به میزان 5360 هزار میلیارد تومان بالغ گردید که 14 برابر سال 1396، 82 برابر سال 1388 و 670 برابر سال 1380 است. ارزش بازار دلاری بورس تهران در سال 1380 به میزان 10 میلیارد دلار بود که تا 44 میلیارد دلار در سال 1383 بالا رفت و در سال‌های 1383 تا 1387 حول محور میانگین 44 میلیارد دلار نوسان داشت. با وجود این که ارزش بازار دلاری بورس تهران به 105 میلیون دلار در سال 1389 و 120 میلیارد دلار در سال 1392 بالغ گردید، اما به 95 میلیارد دلار در سال 1396 رسید و در سال‌های 1389 تا 1396 حول میانگین 95 میلیارد دلار نوسان داشت. ارزش بازار دلاری بورس تهران به ترتیب به 145 و 225 میلیارد دلار در سال‌های 1398 و 1399 افزایش یافت و 206 میلیارد دلار در سال 1400 بود. ارزش جاری دلاری بورس تهران در پایان سال 1400، 2.2 برابر سال 1396، 3.2 برابر سال 1388 و 20 برابر سال 1380 است. نسبت ارزش جاری بازار سرمایه به تولید ناخالص داخلی (شاخص وارن بافت) یکی از شاخص های مهم بازار سرمایه به شمار می رود که نشان دهنده ارزش بازار سرمایه به اقتصاد بخش حقیقی و به عبارتی بیش ارزندگی یا کم ارزندگی آن نسبت به کل اقتصاد است. نسبت ارزش بازار بورس تهران به تولید ناخالص داخلی حدود 11 درصد در سال‌های 1380 و 1381 بود که به 25 درصد در سال‌های 1382 و 1383 افزایش پیدا کرد، اما پس از آن کاهش یافت و به 16 درصد در سال 1388 بالغ شد. میانگین این نسبت در پنج سال 1384 تا 1388 به میزان 15 درصد بود. نسبت ارزش بازار بورس تهران به تولید ناخالص تا 39 درصد در سال 1392 صعود کرد، اما با نوساناتی به 25 درصد در سال‌های 1395 و 1396 تنزل یافت. میانگین این نسبت در هشت سال 1389 تا 1396 به میزان 26 درصد بود. دو دوره اصلاح ارزش جاری بازار بورس نسبت به تولید ناخالص در سال‌های 1380 تا 1396 تجربه شده است. نسبت ارزش بازار بورس تهران به تولید ناخالص از 26 درصد در سال 1396 با شیب صعودی تندی تا 77 درصد در سال 1398 و 147 درصد در سال 1399 بالا رفت، اما در سال 1400 به 102 درصد کاهش یافت. در سه سال گذشته شکاف عمیقی بین بخش اقتصاد حقیقی و بازار سرمایه ایجاد شده که به مفهوم کند شدن، توقف و حتی نزولی شدن روند رشد ارزش بازار سرمایه در سال‌های آینده است. هر چند رشد قیمت دارایی ها و به ویژه سهام با حجم نقدینگی ارتباط دارد، اما در دو سال گذشته بیش از حد در این مورد اغراق شده است. نسبت ارزش بازار بورس تهران به حجم نقدینگی 25 درصد در سال 1380 بود که به حدود 58 درصد در سال‌های 1382 و 1383 رسید و پس از آن روند نزولی در پیش گرفت و به 28 درصد در سال 1388 رسید. میانگین این نسبت در چهار سال 1385 تا 1388 به میزان 28 درصد بود. نسبت ارزش بازار بورس تهران به حجم نقدینگی در سال‌های 1389 تا 1391 حدود 37 درصد بود که به 60 درصد در سال 1392 بالغ شد. این نسبت در سال‌های 1393 تا 1396 روند نزولی طی کرد و به 25 درصد در سال 1396 تنزل یافت. نسبت ارزش بازار بورس تهران به حجم نقدینگی در سال‌های 1398 و 1399 به شدت بالا رفت و به ترتیب به 76 درصد و 148 درصد صعود پیدا کرد و پس از آن تا 110 درصد در پایان سال 1400 پایین آمد. روشن است که صعود ارزش بازار بورس تهران در سه سال گذشته ارتباطی معناداری با رشد حجم نقدینگی ندارد و پیش بینی می شود افزایش نقدینگی بر روی رشد ارزش بازار بورس تهران تاثیر قابل توجهی در سال‌های آینده نداشته باشد. از میان اخبار

چرا در ایران دیگر «طرح‌های بزرگ» اجرا نمی‌شوند؟

آیا بورس همه را غافلگیر خواهد کرد؟