ضرورت بازنگری در سیاست های انتشارات نشریات علمی انگلیسی زبان

به گزارش ایسنا، دکتر محمد جواد دهقانی در اولین کنفرانس ملی علم، فناوری و پیچیدگی اقتصادی که امروز در دانشگاه الزهرا برگزار شد، ضمن بیان ابن مطلب اظهار کرد: ما در سال 1380 شاید حدود 100 نشریه در کشور داشتیم که ایت میزان اکنون به بیش از 2000 نشریه رسیده و اعتباردهی شده است.

وی ادامه داد: از میان این نشریات 150 نشریه در هر دو پایگاه اسکوپوس و ISI نمایه می‌شوند. بحثی که در این جا مورد توجه قرار می‌گیرد بهره‌مندی کشور از صنعت نشر و کارکرد اقتصادی نشریات است. به طور کلی، تحقیقی که انجام شده است نشان می دهد در حال حاضر به اندازه صفر درصد از این منبع درآمدزایی داریم.

به گفته وی، پژوهش‌هایی که در مرکز منطقه‌ای انجام شده است نشان می‌دهد گردش مالی نشریات در سال 2017 حدود ده میلیارد دلار بوده در حالی که کل ارزش صنعت نشر 25 میلیارد دلار بوده است.

دهقانی ادامه داد: 41 درصد این بازار به آمریکا اختصاص دارد، 27 درصد در اختیار اروپا و خاورمیانه، 26 درصد وابسته به آسیا و اقیانوسیه و6 درصد هم به بقیه دنیا اختصاص دارد. حدود 110 هزار نفر در این صنعت مشغول به کار هستند که 40 درصد آن‌ها در اروپا زندگی می‌کنند و 20 تا 30 هزار نفر نیز به طور غیرمستقیم با این صنعت در ارتباط هستند.

به گفته وی، در سال 2018، بیش از 33 هزار نشریه علمی به زبان انگلیسی داوری شدند و حدود 9400 نشریه غیرانگلیسی زبان در آن سال، بیش از سه میلیون مقاله تولید کرده‌اند.

رئیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ادامه داد: در بحث رویکرد اقتصادی، یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که در حال حاضر وجود دارد تعداد خوانندگان و تعداد درخواست‌ها برای انتشار مقاله است. تعداد استنادها و ضریب تاثیر نشریات نیز از عواملی است که در رویکرد اقتصادی نشریه مورد توجه قرار می‌گیرد. بین استنادهایی که یک نشریه دریافت می‌کند و تعداد خوانندگانش همبستگی بالایی وجود دارد.

دهقانی درباره اهمیت ضریب تاثیر گفت: بخش بزرگی از پژوهشگران به ضریب تاثیر اهمیت می‌دهند و در ارزیابی‌های مختلف از آن استفاده میکنند علاوه بر ضریب تاثیر، تعداد مقالاتی که یک نشریه در هر شماره و یا در هر سال منتشر می‌کند نیز بر نگاه اقتصادی به نشریات مهم است.

وی افزود: نشریاتی از وایلی، اشپرینگر و نیچر برای مشخص کردن میانگین درآمد از انتشار مقاله انتخاب شده‌اند. انتشار یک مقاله به صورت دسترسی باز در نشریاتی که سطح Q1 دارند 3000 دلار، Q2 2500، و Q3 2400 و Q4 2300 دلار است. اگر براساس تعداد مقالات میزان ارزش مالی یک نشریه Q1 را بررسی کنیم، این میزان حدود یک میلیون و 270 هزار دلار، یک نشریه Q2 670 هزار دلار، یک نشریه Q3 378 هزار دلار و یک نشریه Q4 270 هزار دلار ارزش دارد.

دهقانی اظهار کرد: در سال 2019، 12 هزار نشریه در ISI نمایه شد و این نشریات حدود76 میلیون استناد دریافت کرده‌اند. آمریکا، انگلیس، اسپانیا و هلند بیشترین سهم را در این نشریات دارند. سهم ایران حدود 153 عدد نشریه است که تعداد محدودی از آن‌ها استناد دریافت میکند.

وی با بیان این که «در ایران در حال حاضر در ISC بیش از 1700 نشریه نمایه‌سازی شده است که این نشریات معتبر هستند و عمده‌ی آن‌ها به زبان فارسی است» گفت: در اسکوپوس 167 نشریه و در ISI 153 نشریه نمایه شده‌اند. در ISI، 37 نشریه دارای ضریب تاثیر هستند که از میان آن‌ها هفت نشریه در رتبه‌های Q1 و Q2 قرار دارند. در کشور آلمان، 82 درصد نشریاتی که در ISI نمایه می‌شود به زبان انگلیسی است و بقیه آلمانی. در کشورچین 73 درصد به زبان انگلیسی و بقیه به زبان چینی است در حالی که برای ایران، 99.3 درصد به زبان انگلیسی است و فقط 0.7 درصد به زبان غیرانگلیسی است.

رئیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با بیان این که در اسکوپوس حدود 75 درصد نشریاتی که نمایه می‌شود توسط ناشران خصوصی منتشر می‌شوند. در ISI نیز این میزان 80 درصد است گفت: در حالی که تنها 18 درصد کل ناشران ایرانی خصوصی هستند.

وی در پایان بیان کرد: باید در نگرش خود نسبت به انتشارات و سیاست‌های مربوط به آن بازنگری کنیم. حدود 500 نشریه انگلیسی زبان داریم ولی سهم ما از اقتصاد این حوزه صفر است. متاسفانه نسبت به کشورهای اسلامی دیگر همچون ترکیه، اندونزی و پاکستان وضعیت خوبی نداریم یعنی در این کشورها به ناشران خصوصی توجه بیشتری می‌شود در حالی که عمده نشریات ما توسط انجمن‌های علمی و دانشگاه‌ها منتشر می‌شوند.

انتهای پیام