"ضعف کارشناسیِ طالبان" دلیل پرداخت نکردن حق‌آبه ایران از هیرمند است
یک کارشناس افغانستانی می‌گوید: عدم پرداخت حق‌آبه ایران از رود هیرمند توسط طالبان به دلیل مشکل کارشناسی است و نه دیدگاه‌های سیاسی. طالبان توانایی لازم برای مدیریت آب را ندارد و کسانی که در رأس امور هستند، دانش و آگاهی کافی در این زمینه را ندارند.
سید عباس حسینی؛ کارشناس افغانستانی مسائل منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در خصوص عدم پرداخت حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند در زمان اشرف غنی و تکرار این موضوع توسط طالبان اظهار کرد: دولت اشرف غنی به عنوان یک دولت دست‌نشانده ایالات متحده آمریکا تحت تأثیر سیاست‌ها و با توجیه حفظ منافع این کشور، سیاست‌های ضد جمهوری اسلامی ایران را در پیش گرفته بود و از طرق مختلف به دنبال ضربه زدن به منافع ایران بود.
وی ادامه داد: تمرکز دولت اشرف غنی بر روی مسئله آب بود چرا که آب تنها اهرم فشاری بود که می‌توانست علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کند. با وجود این دیدگاه اشرف غنی، دولت او و دولت آقای روحانی مذاکراتی را برای افزایش همکاری میان هر 2 کشور شروع کردند که محور یکی از این گفت‌وگوها در خصوص مناقشات آبی بین 2 کشور بود. این مذاکرات پیشرفت خوبی داشت و مقرر شده بود که 3 دستگاه آب‌سنج، یک دستگاه در سرچشمه رود هیرمند در افغانستان، یکی در بند کجکی و یک دستگاه هم در سد کمال خان بین مرز 2 کشور ایجاد شود تا بتوان سال نرمال آبی را تعیین کرد و بر این اساس حق‌آبه ایران هم پرداخت شود.
این کارشناس با بیان اینکه در معاهده میان دو کشور آمده است که اگر میزان آب رود هیرمند کمتر از مقدار تعیین شده در سال متوسط آبی باشد، حق‌آبه ایران هم کم خواهد شد، گفت: با وجود پیشرفت‌های حاصل شده متأسفانه مذاکرات کمیسیون‌های آبی 2 کشور نتیجه‌ای نداشت و نصب دستگاه‌های آب‌سنج نیز انجام نشد. پس از به بن‌بست خوردن این مذاکرات بود که ساخت بند کمال‌خان نیز با جدیت بیشتری دنبال شد و نهایتاً به سخنرانی زننده اشرف غنی در مراسم افتتاح این سد مبنی بر اینکه "در قبال پول به ایران آب می‌فروشیم" منجر شد.
حسینی بیان کرد: افغانستان سالانه بیش از 80 میلیارد متر مکعب آب دارد که تنها یک‌دهم این مقدار به طرف غرب افغانستان و ایران می‌رود. با این وجود در 20 سال گذشته تمام تمرکز مدیریت منابع آبی در کشور افغانستان در خصوص همین مقداری بوده که به سمت جمهوری اسلامی ایران سرازیر می‌شود. در این مسیر کشور آمریکا و بانک‌های جهانی نیز از افغانستان حمایت کردند تا درباره بهره‌مندی ایران از این منابع برنامه‌هایی با هدف ایجاد محدودیت اجرا شود. این در حالی است که 90 درصد منابع آبی افغانستان در همسایگی با پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد اما در قبال این 90 درصد هیچ مدیریتی صورت نگرفته است.
وی افزود: این رویکرد کاملاً عامدانه و با حمایت و فشارهای آمریکا و کشورهای غربی شکل گرفته بود. با توجه به نیاز آبی سیستان و خراسان رضوی دولت قبلی افغانستان که حمایت قدرت‌های خارجی را پشت خود می‌دید، سعی کرد تا ایران را تحت فشار بگذارد.
این کارشناس افغانستانی مسائل منطقه در رابطه با ادامه این سیاست در دوره پس از استقرار طالبان توضیح داد: از نظر بنده ادامه این رویه توسط طالبان به دلیل مشکل کارشناسی است و نه دیدگاه‌های سیاسی. طالبان توانایی لازم برای بررسی مسائل تخصصی از جمله مدیریت آب را ندارد و کسانی که در رأس امور هستند، دانش و آگاهی کافی در این زمینه را ندارند. از طرفی بیشتر کارشناسان و متخصصین دولت قبلی نیز از کشور فرار کرده و در نتیجه توانایی تحلیل این مسئله در افغانستان وجود ندارد.
حسینی ادامه داد: از طرفی بحث آب بسیار حساسیت‌برانگیز است؛ در همان زمان امضای معاهده 1351 نیز منازعات و نارضایتی‌های مردمی وجود داشت که بخشی از این حساسیت‌ها به دلیل غیرت ناآگاهانه بوده است که باعث شده تا هم جلوی آب گرفته شود و هم درگیری‌های مرزی میان طالبان و جمهوری اسلامی ایران به وجود بیاید.
وی در رابطه با رهاسازی حق‌آبه ایران به سمت شوره‌زار توضیح داد: این اتفاق با هماهنگی مسئولان محلی و به دلیل ناآگاهی و بی‌تجربگی آن‌ها بوده است که آب را به شوره‌زار فرستادند. بعد از مذاکرات وزارت نیروی جمهوری اسلامی با طالبان اتفاق مثبتی افتاده که نصب 3 دستگاه آب‌سنج برای تعیین سال متوسط آبی خروجی خوب این مذاکرات بود. همچنین طالبان نیز پذیرفت که نباید آب به سمت گودزره برود و این اتفاق نباید تکرار شود.
این کارشناس افزود: یک بار پس از سفر وزیر نیرو ی جمهوری اسلامی به افغانستان شاهد رهاسازی آب در مسیر درست خود بودیم و مقامات جمهوری اسلامی ایران نیز این رهاسازی را تأیید کردند اما گزارشات حاکی از این است که بار دیگر آب به سمت گودزره منحرف شده است. ممکن است این اتفاق توسط افرادی که قصد خدشه‌دار کردن روابط 2 کشور را دارند صورت گرفته باشد. احتمال دیگر این است که مسئولان محلی سلیقه‌ای برخورد کرده و این کار را بدون هماهنگی با دولت مرکزی در کابل انجام داده باشند. مقامات کابل دید مثبتی به مذاکرات دارند.
حسینی تأکید کرد: قطعاً دست‌های پشت پرده‌ای وجود دارد که نمی‌خواهند مناقشات آبی 2 کشور حل شود. مذاکرات مثبتی صورت گرفته اما باید سوء تفاهم‌ها حل شود و از کارشکنی در این مسیر جلوگیری شود. بحث‌های کارشناسی و نشست‌های کمیساران آب 2 کشور باید به دور از هرگونه دخالت برگزار شود تا یک بار برای همیشه مشکلاتی که بر سر حق‌آبه 2 کشور وجود دارد، حل شود.
وی با اشاره به اینکه مناقشات آبی در ایران و افغانستان تبدیل به موضوعی حیثیتی شده است، گفت: نباید بگذاریم مذاکرات از مسیر واقعی خود خارج شود و بهترین راه برای حل مسئله آبی بین 2 کشور، جلسات کارشناسی بین دانشگاهیان و وزارت نیروی جمهوری اسلامی با طالبان است. دستگاه‌های آب‌سنج باید هرچه سریع‌تر نصب شوند و مسیر انحراف آب از سد کمال‌خان نیز باید در اولین فرصت اصلاح شود.
این کارشناس با اشاره به خشکسالی شدید در منطقه خاطرنشان کرد: بخش زیادی از هامون‌ها در افغانستان قرار دارد و به همین دلیل اثرات سوء خشک شدن هامون در افغانستان حتی بیشتر از ایران است و مردم را تحت تأثیر قرار داده است. کمبود آب آشامیدنی، کشاورزی و طوفان‌ها گرد و غبار افغانستان را نیز درگیر کرده و کمبود آب آشامیدنی به قدری است که ولایت نیم‌روز افغانستان از ایران آب آشامیدنی وارد می‌کند.
خشکی هامون، دامن افغانستان را هم می‌گیرد پشت‌پرده عدم پرداخت "حق‌آبه ایران از هیرمند توسط طالبان" چیست؟