طرح «استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» مجلس آب به آسیاب دشمن ریختن است
رئیس موزه ملی ایران با انتشار پیامی در فضای مجازی خود طرح «استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» مجلس را نافی قوانین موجود در حوزه میراث فرهنگی دانست و آن را آب به آسیاب دشمن ریختن تلقی کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ اوایل اردیبهشت ماه بود که طرحی با عنوان طرح «استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» از سوی 46 نماینده مجلس شورای اسلامی تدوین شد و جهت تصویب نهایی و گذران مراحل قانونی بعدی تسلیم رئیس مجلس شد.
این طرح که چند روزی از رسانه‌ای شدن آن می‌گذرد، در همان دقایق اولیه نشر و انتشار آن با موجی از اعتراضات و واکنش‌های تند و نقادانه جامعه باستان‌شناسان و فعالان میراث فرهنگی روبه‌رو شد که اجرایی کردن آن را تاراج و غارت میراث فرهنگی و تاریخی ایران زمین دانستند.
در بخش مقدمه و ضرورت طرح استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها اینگونه آمده است: رویکرد قانونی فعلی درباره گنج‌ها و آثار باستانی به نظر می‌رسد به لحاظ تجربه رخ داده در سنوات گذشته نیاز به بازنگری‌هایی داشته باشد. آنچه عملاً رخ داده این است که بخش زیادی از میراث معنوی کشور به خاطر ترس از برخورد قانونی یا در جابجایی‌های پنهانی در خشکی و دریا نابود شده، گاهی فلزاتی که ارزش باستانی آن‌ها هزاران برابر ارزش طلا یا نقره بودنشان بوده تنها آب شده و به قیمت خام فروخته شده، گاهی نیز به ثمن بخس به قاچاقچیان اشیای باستانی فروخته شده و سر از موزه‌های کلکسیون‌داران شخصی یا موزه‌های کشورهای دیگر درآورده است.
در ادامه این مقدمه آمده است: درباره اشیاء باستانی و گنج‌ها رویکرد دولت‌ها متفاوت است. در برخی کشورها نظیر کشور مصر، کسب‌وکار برخی روستاییان کنار رود نیل منحصراً فروش آثار باستانی است. در کشور انگلستان یابنده این اشیاء تنها باید ظرف دو هفته به پلیس اطلاع دهد و پس از این اطلاع، از سوی دولت به موزه‌های کشور فراخوان می‌شود و اگر موزه‌ای داوطلب خریداری شیئی بود با رقم توافقی یابنده به موزه می‌فروشد و اگر نبود یابنده حق دارد راساً اقدام به فروش آن بکند.
به هر روی، طرح حاضر در نظر دارد با رویکردی بینابین، ضمن حفظ این سرمایه ملی با رویکرد اشتغال زاینده به کاوش‌های باستان‌شناسانه سر و سامان جدیدی ببخشد».
علاوه بر آن نویسندگان این طرح که با دفاع از کشف و خرید و فروش آزادنه اشیای باستانی کشور، چنین تصمیمی را معادل فرصت برای رسیدن به اشتغال ملی برشمرده‌اند، مواردی از قبیل تبدیل شدن ایران به هاب منطقه‌ای خرید و فروش آثار باستانی و ورود ارز به کشور، ایجاد ردیف درآمدی جدید برای وزارت گردشگری و میراث فرهنگی برای خرید و حفظ آثار باستانی، اشتغال‌زایی فراوان برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با تاریخ، گوهرشناسی و باستان‌شناسی، حفظ گنجینه تمدنی و میراث باستانی از تخریب‌ها و کاوش‌های غیرکارشناسی، حفظ گنجینه تمدنی و میراث باستانی از فروش به ثمن بخس به دلالان و قاچاقچیان را به عنوان مزایای استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها قید کرده‌اند.
تمامی اهالی میراث فرهنگی به صورت متفق‌القول بر این باورند که این طرح در حالی از سیاست‌های برخی از کشورها در حوزه کشف میراث تاریخی و فرهنگی صحبت می‌کند و آن را سرلوحه قوانین خود قرار می‌دهد که این امر کاملاً در مغایرت و تضاد با تمامی کنوانسیون‌های بین‌المللی موجود است؛ چراکه در عرصه بین‌الملل تأکید بر آن است که اشیاء از سرزمین مادری خود دور نشوند.
این نکته نیز بسی قابل تأمل است که حدود 10 سال پیش کشور مصر به واسطه همین کنوانسیون‌های بین‌المللی بیش از 18 هزار شی‌ء خود را از آمریکا پس گرفت، در صورتی که طرح پیشنهادی توسط نمایندگان مجلس به حفاری‌ها و قاچاق‌های غیرمجاز، رسمیت و وجاهت قانونی می‌بخشد و مسیر سوداگران و دلالان آثار تاریخی و حفاران غیرمجاز را هموار و قانونی خواهد کرد. اصلی‌ترین ایرادی که متوجه این طرح شده است، استفاده از واژه «گنج» به جای میراث فرهنگی و اشیاء تاریخی متعلق به مردم ایران است که طبق قانون مجازات اسلامی، خرید و فروش آن جرم محسوب می‌شود.
مراقب شبیخون‌های فرهنگی دشمن باشید
در همین راستا جبرئیل نوکده، رئیس موزه ملی ایران با انتشار پیامی کوتاه در صفحه مجازی خود ضمن هشدار به شبیخون‌های فرهنگی دشمن، تدوین این طرح را نشانگر عدم آگاهی طراحان از مبانی موضوع و قوانین مصوب مرتبط با این این حوزه دانست و خواستار خروج هرچه سریعتر این طرح از دستور کار مجلس شورای اسلامی شد.
رئیس موزه ملی ایران در صفحه شخصی خود نوشته است:
«مکان‌ها و اشیای باستانی این کشور شناسنامه و بخش عمده‌ای از هویت ملی ما و میراث بشری هستند.
ورود به این حوزه مهم در صلاحیت متخصصان و پژوهشگران متعهد در رشته‌های باستان‌شناسی، موزه‌داری و کارشناسان آثار فرهنگی و تاریخی است.
ضروری است که طرح کارشناسی نشده "استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج‌ها" در اسرع وقت از دستور کار مجلس محترم شورای اسلامی خارج شود. این طرح نشانگر عدم آگاهی طراحان از مبانی موضوع، عدم آشنایی قانون‌گذاران از قوانین مصوب مرتبط با این موضوع در مجلس محترم طی صد سال گذشته و پیامدهای شوم آن است.
در این شرایط خاص همگی بایستی در حفظ میراث مشترک فرهنگی کشور بیشتر بکوشیم. مراقب شبیخون‌های فرهنگی باشید که نادانسته آب به آسیاب دشمن نریزید. وجدان فرهنگی مردم را جریحه‌دار نکنید. عدم اطلاع سلب مسئولیت نمی‌کند».
قاچاق مواد مخدر هم اگر آزاد شود درآمد هنگفتی دارد! اعتراض جمعی از باستان‌شناسان در خصوص طرح استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها در مجلس