علم بالقلم؛ قلم سرچشمه جوشان تمدن بشری

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صاحب نیوز؛ چهاردهم تیرماه را روز قلم نامیده اند قلمی که خداوند در قرآن به آن سوگند خورده است و سوره‌ای در قرآن هم به نام سوره قلم وجود دارد. قلم در لغت، وسیله‌ای است که با آن می‌نویسند. در قرآن کریم چهار مرتبه این واژه ذکر شده است؛ سوره قلم، آیه1؛ سوره آل عمران، آیه3؛ سوره لقمان، آیه27 و سوره علق، آیه4. به علاوه اینکه یکی از سوره‌های قرآن کریم، قلم نام دارد که خداوند در اولین آیه آن، به قلم سوگند خورده است. در آیات 4 و 5 سوره علق می‌خوانیم الذی علم بالقلم* علم الانسان ما لم یعلم؛ همان کس که به وسیله قلم آموخت آنچه را که انسان نمی‌دانست بتدریج به او آموخت. این آیات در نگاه قرآن به قلم راهگشا است، تفسیر مجمع‌البیان ذیل آیه چهارم سوره علق چنین آورده است، ذات بی‌همتای او به نویسنده آموزش داد که به وسیله قلم هر آنچه را خواست بنویسد، ممکن است منظور این باشد که خدا به انسان آموزش داد که به یاری قلم هر آنچه در دل دارد و در اندیشه‌اش می‌گذرد آشکار سازد و به وسیله نعمت قلم، نوشتن را به انسان آموخت.

* علم بالقلم؛ قلم سرچشمه جوشان تمدن بشری

در روایات، تعبیرهای بسیاری درباره آن آمده از جمله؛ اولین مخلوق خداوند، وسیله‌ای که فرشتگان با آن وحی یا نامه اعمال را می‌نویسند، نامی برای امام علی (ع) و یا فرشته‌ای از جنس نور. برخی از عارفان مسلمان معتقدند برای قلم مرتبه‌ای وجودی دارد و اولین مخلوق خداوند یا همان عقل اول است. قلم، قلم، قلم غزل زیبای نیاز در برابر ناز خداوند است، که شور عشق را در کلام دل انگیز وحی می ریزد و لب به سخن می گشاید که: «الذی علم بالقلم علم الانسان ما لم یعلم» اگر قلم نبود، عشق هم نبود. قلم، سرچشمه تمدن های بشری و منشأ پیشرفت و تکامل علوم، و بیداری اندیشه ها و افکار و شکل گرفتن مذاهب، و منشأ هدایت و آگاهی بشر بوده است، بدان حد که دوران زندگی بشر با پیدایش قلم (خط) به دوران تاریخی و دوران ما قبل تاریخ تقسیم می شود. دوران تاریخ زندگی انسان از زمان اختراع خط آغاز می شود؛ زمانی که انسان توانست ماجرای زندگی اش را بر صفحات نقش نماید و سطوری بر صفحه کاغذ و شبیه آن به یادگار گذارد اگر قلم نبود، سرنوشت ها نوشته نمی شد و نگاه عاشق و معشوق ناتوان از سرودن احساس بود. قلم آفریده شد، تا حقیقت از مجاز، خیر از شر، سفید از سیاه، دروغ از راست و راست از دروغ جدا شود.

* قلم، پاسدار افکار اندیشمندان است

قلم نام دیگر جبرئیل است که بال در طول و عرض آفرینش گشوده است. قلم نور است، نگارنده نور، قلم، حافظ علوم و معارف، پاسدار افکار اندیشمندان، حلقه اتصال فکری علما و پل ارتباطی گذشته و آینده است و حتی ارتباط آسمان و زمین نیز از طریق لوح و قلم حاصل شده است. قلم، ابزاری است که انسان های جدا از هم از نظر زمان و مکان را پیوند می دهد؛ به طوری که گویی همه متفکران اعصار گذشته را، که در تمام نقاط زمین به سر می برند، در یک کتابخانه عظیم، جمع می بینیم.

* نویسندگی مادر بسیاری از هنرهای دیگر است

قلم، نشان دهنده نوشتن و اندیشه است یکی از مسائل مهم و ارزنده ای که هیچ ملتی که به حیات و بقاء و تکامل خویش علاقه مند است نمی تواند از آن غفلت نماید، مسئله نویسندگی است. زیرا نویسندگی هنری است که مادر بسیاری از هنرهای دیگر محسوب می شود و از این جهت که فن و هنر است، نقش بسزایی در رشد و تعالی افراد و جوامع دارد و زمینه ای برای هنرهای دیگر به شمار می رود. به عنوان نمونه؛ تئاتر، سینما، و بسیاری از هنرهای دیگر احتیاج به نمایشنامه و سناریو دارند که قبلا باید نوشته شود و این کار به وسیله نویسندگان انجام می گیرد. یکی از مهم ترین رویدادهای زندگی بشر، پیدایش خط بوده است؛ که نیات و منویات ارزشمند و یا بی ارزش بشر را ثبت نموده و برای آیندگان به یادگار گذاشته است. قرآن به این دو، قلم و نوشتن قسم خورده است.

قلم، اهمیتی بنیادین برای بشر دارد هر تمدنی با صاحب قلمش شناخته می‌شود اگر ما در تمدن ایرانی - اسلامی مولانا و سعدی و... را داریم، در هر فرهنگی هستند شاعران و نویسندگانی که معرف آن تمدن‌اند. قرآن نیز پیوندی اساسی با قلم خورده است. ایرانیان فرهنگی دیرپای دارند و سال‌هاست که افتخار به فرهنگ ایرانی، جزئی از آن شده است، در این میان یکی از نقد‌های فرهنگی به ایرانیان شاید در فراموشی قلم در زندگی‌هایشان باشد بایسته است ایرانیان که اعتقاد راسخی به حقایق وحیانی دارند توجه به قلم را وجه همت خود قرار دهند. در آیه شریفه، آموزش نویسندگی و بهره‌وری از نعمت قلم به عنوان نعمتی، گران یاد شده است و این نشانگر نقش حساس و ره‌آورد این نعمت گران است که می‌تواند دنیا و آخرت انسان را بسازد.

* قلم و نوشته از عظیم‌ترین نعمت‌های الهی است

نگاهی به این آیه و تفسیر مجمع البیان نشان می‌دهد، قلم جایگاه بزرگی از دیدگاه قرآنی دارد و همین نیز باعث شده است که کتاب‌الله به قلم قسم یاد کند. خداوند در قرآن به قلم سوگند نیز خورده است: ن والقلم وما یسطرون: نون؛ سوگند به قلم و آنچه می‌نویسند. (قلم / 1) تفسیر علامه طباطبایی که خود صاحب قلمی اندیشمند در حوزه معارف اسلامی است، در همین زمینه راهگشا است: خدای سبحان در این آیه به قلم و آنچه با قلم می‌نویسند سوگند یاد کرده و از ظاهر سیاق برمی‌آید که منظور از قلم مطلق قلم و مطلق هر نوشته‌ای است که با قلم نوشته می‌شود و از این جهت این سوگند را یاد کرده که قلم و نوشته از عظیم‌ترین نعمت‌های الهی است که خدای تعالی بشر را به آن هدایت کرده به وسیله آن حوادث غایب از انظار و معانی نهفته در درون دل‌ها را ضبط می‌کند و انسان به وسیله قلم و نوشتن می‌تواند هر حادثه‌ای را که در پس پرده مرور زمان و بعد مکان قرار گرفته نزد خود حاضر سازد، مثل اینکه حادثه قرن‌ها قبل، همین الآن دارد اتفاق می‌افتد و حوادث هزاران فرسنگ آن طرف‌تر در همین جا دارد رخ می‌دهد پس قلم و نوشتن هم در عظمت، دست کمی از کلام ندارد.

قلم تنها شاخه درخت هستی است که نیستی ندارد! شکوفه اش به رنگ عشق و میوه اش به رنگ عقل است. هرگاه در مرکب حق فرو می رود، حکمت می آفریند و هرگاه از حکمت می نگارد، هنر می آفریند. قلم یعنی هنر؛ هنر قدسی؛ هنر آسمانی. قلم ابزار هنر نیست؛ فطرت هنر است. حقیقت هنر از دل قلم برآمده است؛ ورنه خداوند بدان سوگند یاد نمی کرد. اگر هنر جلوه حقیقت است، قلم ذات حقیقت است.

حجت الاسلام حسن بابایی

انتهای پیام /