«غول فراموش‌شده انرژی»؛ هشدار بیرول درباره نقش تعیین‌کننده برق‌آبی
فاتح بیرول، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی، در یادداشتی انتقادی برق‌آبی را «غول فراموش‌شده» خواند و خواستار بازگشت این منبع پایدار به محور سیاست‌های انرژی جهان شد.
فاتح بیرول، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی، در یادداشتی انتقادی برق‌آبی را «غول فراموش‌شده» خواند و خواستار بازگشت این منبع پایدار به محور سیاست‌های انرژی جهان شد.
به گزارش خبرنگار مهر، فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، در یادداشتی در صفحه لینکدین خود با عنوان «Hydropower: The Forgotten Giant of Electricity» (برق‌آبی؛ غول فراموش‌شده برق)، نسبت به کم‌توجهی دولت‌ها و سرمایه‌گذاران به این منبع ثابت و پاک تولید برق هشدار داد. او تأکید کرد که با وجود اهمیت بنیادین برق‌آبی در امنیت انرژی، سیاست‌گذاران جهانی در سایه رشد سریعی که در بخش‌های خورشیدی و بادی رخ داده، این بخش را از دستورکار خود خارج کرده‌اند.
به گفته بیرول، برق‌آبی در سال 2024 حدود یک‌سوم برق جهان را تولید کرده است؛ سهمی که تقریباً معادل مجموع تولید برق از انرژی‌های خورشیدی و بادی و حتی 50 درصد بیشتر از کل برق هسته‌ای است. او افزود: «در میان همه منابع انرژی، برق‌آبی پس از زغال‌سنگ و گاز طبیعی، سومین منبع بزرگ تولید برق در جهان است.»
از صدر تا سایه: عقب‌نشینی برق‌آبی در دهه تحول انرژی
با اوج‌گیری سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین انرژی خورشیدی و بادی، جایگاه تاریخی برق‌آبی در سبد انرژی جهانی کاهش یافته است. اگرچه کشورهایی مانند برزیل و نروژ بخش بزرگی از برق خود را همچنان از سدهای عظیم تولید می‌کنند، اما در کشورهای صنعتی و در حال توسعه، کاهش سرمایه‌گذاری تازه و مسائل زیست‌محیطی، اجرای پروژه‌های جدید را کند کرده است.
بر اساس داده‌های آژانس انرژی، ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی در بسیاری از کشورها طی دهه گذشته تقریباً ثابت مانده و در برخی نقاط حتی کاهش یافته است. چین، که بزرگ‌ترین ظرفیت برق‌آبی جهان را در اختیار دارد، از سال 2021 تاکنون پروژه بزرگ جدیدی را به بهره‌برداری نرسانده است.
«آب؛ موضوعی فرعی در سیاست انرژی»
بیرول در پیام خود نوشت: «آب اغلب در بحث‌های سیاست جهانی انرژی، موضوعی فرعی است. وقت آن رسیده که به این غول فراموش‌شده توجه کنیم.» از نگاه او، برق‌آبی نقشی کلیدی در گذار به آینده‌ای بدون کربن دارد، زیرا علاوه بر اثربخشی زیست‌محیطی، امکان انعطاف‌پذیری شبکه برق را نیز افزایش می‌دهد.
او افزود: «در زمانی که کشورها در حال بررسی نحوه پاسخ به رشد شدید مصرف برق هستند، از جمله برق موردنیاز برای مراکز داده و زیرساخت‌های دیجیتال، بی‌تردید توجه دوباره به برق‌آبی باید در اولویت باشد.»
برق‌آبی؛ پشتوانه پنهان انقلاب دیجیتال
یکی از نکات مهم تحلیل بیرول، پیوند فزاینده میان انرژی پاک و اقتصاد داده‌محور است. در سال 2024 شرکت‌های بزرگ فناوری به‌ویژه گوگل، مایکروسافت و آمازون برای تغذیه مراکز پردازش ابری خود به منابع برق‌آبی روی آورده‌اند تا ردپای کربن فعالیتشان را کاهش دهند.
به‌گزارش پایگاه تخصصی OilPrice، گوگل اوایل امسال قراردادی سه‌میلیارددلاری با غول سرمایه‌گذاری «بروکفیلد» برای خرید برق‌آبی امضا کرد؛ قراردادی که ظرفیت آن تا 3000 مگاوات برآورد می‌شود و بزرگ‌ترین توافق برق‌آبی شرکتی تاریخ نام گرفته است.
این روند نشان می‌دهد که برق‌آبیبا وجود افول رسانه‌ایدر حال بازگشت به مرکز معادلات اقتصادی دوران هوش مصنوعی و پردازش ابری است.
فرصت فراموش‌شده توسعه پایدار
تحلیل‌های منتشرشده از سوی IEA و World Hydropower Congress نیز مؤید گفته‌های بیرول است. طبق آخرین برآوردها، اگر سرمایه‌گذاری جهانی در این حوزه تا سال 2030 دو برابر نشود، دستیابی به هدف خالص انتشار صفر (Net Zero) عملاً غیرممکن خواهد بود، زیرا منابع تجدیدپذیر متناوب مانند باد و خورشید، بدون پشتوانه ذخیره‌سازی آبی، نمی‌توانند تعادل بار الکتریکی شبکه را حفظ کنند.
از سوی دیگر، بسیاری از سدهای قدیمی جهان، از جمله در آمریکا و اروپا، نیازمند بازسازی گسترده و فناوری‌های جدید توربین کم‌مصرف هستند. آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که بیش از 40 درصد ظرفیت فعلی برق‌آبی جهان از نیروگاه‌هایی با عمر بالای 40 سال تأمین می‌شود.
سخنان بیرول، یادآور تغییری مفهومی در نگاه به آینده انرژی جهان است. اگر در دهه گذشته تمرکز دولت‌ها بر تسریع رشد انرژی‌های خورشیدی و بادی بوده، در دهه پیش‌رو ممکن است بازتعریف برق‌آبی به‌عنوان ستون پایدار شبکه برق جهانی به سیاست اصلی تبدیل شود.
در واقع، «غول فراموش‌شده» که دهه‌ها ضامن چراغ شهرها و صنایع بود، حالا دوباره می‌تواند به ستون فقرات گذار سبز بدل شود به‌شرط آنکه دولت‌ها میان جذابیت فناوری‌های تازه و واقعیت امنیت تأمین برق، توازن سیاستی برقرار کنند.