فرصتی طلایی پشت دیوار کمبود پزشک
گردشگری سلامت با پتانسیل بالای خود می‌تواند اقتصاد ایران را متحول کند، اما کمبود سرانه پزشک و توزیع نامناسب آنها، مانعی جدی در جذب توریست‌های درمانی است. برای بهره‌برداری از این فرصت اقتصادی، باید به افزایش تعداد و توزیع عادلانه پزشکان توجه ویژه داشت.
به گزارش الف توریسم سلامت یا گردشگری درمانی، یکی از بخش‌های پویا و پر پتانسیل صنعت گردشگری در جهان امروز است. این صنعت با جذابیت‌های فراوان خود از جمله هزینه‌های درمانی پایین‌تر، خدمات پزشکی با کیفیت و امکانات پیشرفته، توانسته است گردشگران بسیاری را از سراسر دنیا به خود جذب کند. اما در ایران، که دارای پتانسیل‌های بسیار در حوزه سلامت است، کمبود سرانه پزشک یکی از موانع جدی پیش روی این صنعت است.
گردشگری سلامت؛ امیدی برای اقتصاد توریسم سلامت، به عنوان یکی از شاخه‌های مهم و رو به رشد صنعت گردشگری، می‌تواند منبع درآمدی پایدار و قابل توجهی برای اقتصاد کشور باشد. با توجه به افزایش تقاضا برای خدمات پزشکی با کیفیت و هزینه مناسب، ایران با دارا بودن پزشکان متخصص و تجهیزات پزشکی پیشرفته، می‌تواند به مقصدی جذاب برای بیماران از کشورهای همسایه و حتی مناطق دورتر تبدیل شود.
علی دباغ، عضو شورای عالی نظام پزشکی، به پتانسیل‌های بالای اقتصادی توریسم سلامت اشاره کرده و بیان داشت: «با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خالی موجود در نظام سلامت، درآمد خالص گردشگران سلامت را میتوان به معادل روزانه حدود 500 هزار بشکه نفت خام افزایش داد.» این اظهار نظر، اهمیت بالای این حوزه را برای اقتصاد کشور به خوبی نشان می‌دهد.
توریسم سلامت نه تنها می‌تواند درآمد قابل توجهی برای کشور به ارمغان بیاورد، بلکه می‌تواند موجب ارتقای سطح خدمات پزشکی و افزایش استانداردهای درمانی نیز شود. با جذب بیشتر بیماران خارجی، نیاز به بهبود زیرساخت‌های پزشکی و ارتقای خدمات درمانی بیشتر احساس می‌شود، که این خود به نفع بیماران داخلی نیز خواهد بود.
سرانه پزشک در ایران و دیگر کشورها با توجه به گزارش‌های مختلف، ایران از نظر تعداد پزشک به نسبت جمعیت، در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. طبق آمارهای رسمی سازمان نظام پزشکی، سرانه پزشک به جمعیت در کشور ما 1.4 پزشک به ازای هزار نفر جمعیت است. این مقدار سرانه پایین‌تر از میانگین جهانی است که این مسئله باعث شده است تا مردم در برخی مناطق برای دریافت خدمات پزشکی ابتدایی نیز با مشکلات جدی مواجه شوند. این کمبود پزشکان نه تنها باعث ایجاد مشکلات جدی در ارائه خدمات درمانی به بیماران داخلی شده، بلکه باعث کاهش جذب توریست‌های سلامت نیز می‌شود. سرانه پزشک، یعنی تعداد پزشکان به ازای هر هزار نفر جمعیت، یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی کیفیت و کارآمدی سیستم سلامت یک کشور است. در حالی که کشورهای پیشرو در این زمینه از سرانه‌های بالایی برخوردارند، ایران هنوز نتوانسته به استانداردهای جهانی نزدیک شود.
دسترسی به پزشک لازمه توریسم سلامت از سوی دیگر، توزیع نامناسب پزشکان در کشور نیز یکی دیگر از معضلاتی است که به کمبود سرانه پزشک دامن می‌زند. بیشتر پزشکان ترجیح می‌دهند در شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها که امکانات بهتری دارند و درآمد بیشتری را به همراه دارند، مشغول به کار شوند. این امر باعث می‌شود که مناطق محروم و کم‌برخوردار، با کمبود جدی پزشک و خدمات درمانی مواجه شوند. این توزیع نامناسب، علاوه بر ایجاد نارضایتی در مردم، به کاهش جذب توریست‌های سلامت به خصوص در مناطق مرزی منجر می‌شود. در این خصوص چندی پیش محمد رئیسزاده، رئیس سازمان نظام پزشکی گفت:«ما کمبود متخصص داریم اما بیش از آن مشکل در توزیع نامناسب پزشکان است. 45 درصد از آنها در پنج کلانشهر ساکن هستند.» با توجه به حجم بالای تردد از سوی کشور های همسایه با مناطق مرزی ایران، کمبود پزشکان در این مناطق بیشتر به چشم میآید. چطور در حالی که در این مناطق کمبود پزشک هست و سرانه پزشکان آن از سایر نقاط ایران هم کمتر هست میتوان به توریسم سلامت فکر کرد؟ در رابطه با کمبود پزشک در ماطق مرزی و مناطق محروم چندی پیش ملک فاضلی، نماینده سابق مردم سراوان گفت: «سرانه پزشک در سراوان دو پزشک به ازای هر 10 هزار نفر است اما همین سرانه دو پزشک هم ناپایدار است و پزشکان حضور دائمی در این مناطق ندارند!»
کمبود پزشک علت کاهش استاندارد طبابت توریست‌های سلامت به دنبال خدمات پزشکی با کیفیت، سریع و با هزینه مناسب هستند. اما کمبود پزشکان در ایران باعث می‌شود که زمان انتظار برای دریافت خدمات درمانی طولانی‌تر شود و کیفیت خدمات ارائه شده نیز کاهش یابد. همین سرانه پایین پزشک در ایران از عللی است که این مقدار پزشک وقت استاندارد برای ویزیت مورد نیاز خود مردم کشور هم نداشته باشند چه برسد به گردشگران سلامت. این مسائل می‌تواند توریست‌های سلامت را از انتخاب ایران به عنوان مقصد درمانی خود منصرف کند. در نتیجه، کشور ما که می‌توانست با بهره‌گیری از این صنعت، به درآمدهای بالایی دست یابد و اقتصاد خود را تقویت کند، با مشکلات جدی در این زمینه مواجه می‌شود.
به علاوه، کمبود پزشکان در کشور می‌تواند تاثیرات منفی دیگری نیز داشته باشد. یکی از این تاثیرات، افزایش فشار کاری بر پزشکان موجود است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) در گزارش‌های خود به کمبود پزشکان در بسیاری از کشورها اشاره کرده و تأکید کرده است که این کمبود می‌تواند به افزایش بار کاری پزشکان موجود منجر شود؛ که در نهایت ممکن است به خستگی، استرس و فرسودگی شغلی در پزشکان منجر گردد. پزشکان با تعداد بیمارانی که باید در مدت زمان کوتاهی معالجه کنند، تحت فشار قرار می‌گیرند و این امر می‌تواند به کاهش کیفیت خدمات درمانی و افزایش احتمال خطاهای پزشکی منجر شود. این فشار کاری همچنین می‌تواند باعث خستگی و فرسودگی شغلی پزشکان شود که در نهایت به کاهش انگیزه و بهره‌وری آنها می‌انجامد.
به طور کلی، برای توسعه توریسم سلامت در ایران و بهره‌برداری از این صنعت پرپتانسیل، نیازمند توجه ویژه به کمبود سرانه پزشک و رفع مشکلات مرتبط با آن هستیم. تنها با افزایش تعداد پزشکان، توزیع مناسب آنها و ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت‌شان میتوان به این هدف دست یافت و ایران را به عنوان یک مقصد برتر در حوزه توریسم سلامت معرفی کرد.
