فروش سامانه‌ای، بلای جان صنعت تایر
متاسفانه چند سالی است تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تایر، باوجود سابقه دیرینه این صنعت در ایران، در سایه سوءتدبیر مدیران تصمیم‌گیر، دچار مشکلات گوناگونی مانند عدم‌تخصیص ارز موردنیاز در زمان مقرر و به اندازه کافی، کاهش تولید، کمبود عرضه برخی سایزهای اتفاقا پرمصرف، عرضه نامناسب تایر در بازار، قیمت‌گذاری دستوری و... هستند.
متاسفانه چند سالی است تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تایر، باوجود سابقه دیرینه این صنعت در ایران، در سایه سوءتدبیر مدیران تصمیم‌گیر، دچار مشکلات گوناگونی مانند عدم‌تخصیص ارز موردنیاز در زمان مقرر و به اندازه کافی، کاهش تولید، کمبود عرضه برخی سایزهای اتفاقا پرمصرف، عرضه نامناسب تایر در بازار، قیمت‌گذاری دستوری و... هستند. کارشناسان و فعالان این حوزه دلایل گوناگونی را به‌عنوان نابسامانی بازار تایر عنوان می‌کنند. به‌راستی علت اصلی نابسامانی‌های بازار تایر چیست؟ به‌تازگی عباس علی‌آبادی، وزیر صمت درباره رفع ناترازی عرضه و تقاضای تایر در کشور از دو اقدام اساسی این وزارتخانه یعنی افزایش واردات تایر و کاهش تعرفه واردات آن از 35 به 10 درصد در راستای کمک به صنعت و بازار تایر خبر داده است. ضمن اینکه از افزایش 29 درصدی نرخ و افزایش ارز تخصیص یافته از 28 به 38 هزار تومان گفتند. این در حالی است که شواهد امر حکایت از ادامه آشفتگی‌ها در بازار تایر دارد و به نظر می‌رسد کمبود عرضه به‌ویژه در سایزهای پر مصرف همچنان مصرف‌کنندگان را دچار مشکل می‌کند. صمت درباره وضعیت کنونی بازار تایر با توجه به تغییراتی که در این بازار رخ داده با کارشناسان این حوزه گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
عدم‌تخصیص ارز، اصلی‌ترین چالش تولیدکنندگان
مسیح فرزانه، کارشناس حوزه خودرو و قطعه درباره وضعیت تولید و عرضه تایر در کشور به صمت اظهار کرد: وضعیت بازار تایر چندان مناسب نیست که البته دلایل گوناگونی دارد. این مشکلات به‌ویژه در چند سال اخیر همزمان با مشکلات اقتصادی و گرفتاری‌های متعدد صنعت خودرو بیشتر هم شده است. درباره مشکلات صنعت تایر مسئله اول این است که در سال‌های اخیر نرخ مواد اولیه پتروشیمی‌ها همواره افزایش داشته و متاثر از این نوسانات صعودی، نرخ تایر هم بالا رفته است. به‌طور خاص، افزایش 20 درصدی نرخ مواد اولیه پتروشیمی‌ها در سال جدید منجر به افزایش نرخ تایر در بازار شد تا هزینه تولیدکننده پوشش داده شود. مسئله بعدی قیمت‌گذاری دستوری تایر و فروش سامانه‌ای آن است. تکرار همان طرح شکست‌خورده فروش سامانه‌ای و قیمت‌گذاری دستوری خودرو را در صنعت تایر نیز شاهد هستیم. خرید و فروش سامانه‌ای همانند صنعت خودرو به نوعی بلای جان این صنعت شده است. با توجه به شواهد به نظرم هیچ بعید نیست نرخ تایر هم به‌زودی آزاد شود. از سویی یک ماه از سال گذشته و هنوز سیاست ارزی از سوی نهادهای تصمیم‌گیرنده برای تایرسازان که حدود 300 میلیون یورو ارز نیاز دارند، مشخص نشده که خود به نابسامانی‌های این بازار به‌دلیل نبود چشم‌انداز روشن برای تولیدکننده افزوده است.
تایر دست‌دوم نخرید
فرزانه گفت: مصرف‌کنندگان تایر این روزها دغدغه تامین و حتی پرداخت هزینه تایر برای خودروهایشان دارند، بهترین کار در بخش خرید نخست این است که اقدام به خرید تایر روز کنند و کمتر به سمت خرید تایر دست دوم بروند. متاسفانه در این حوزه هم مانند لوازم یدکی به‌دلیل گرانی و افزایش شدید قیمت‌ها و از سویی کاهش قدرت خرید مردم، بخشی از مصرف‌کننده‌ها به سمت خرید کالاهای دست دوم رفته‌اند و از آنجایی که تایر به‌شدت با بحث ایمنی سرنشینان خودرو در ارتباط است، آنها را از این کار منع می‌کنم و پیشنهادم این است که تا جای ممکن از این مورد پرهیز کنند. من هم به‌عنوان یک مصرف‌کننده نمی‌توانم مثل بسیاری از مصرف‌کنندگان دیگر، تایر داخلی را از طریق سایت و سامانه خریداری کنم و باید تایر موردنیازم را در بازار آزاد با فاصله قیمتی 200 تا 250 درصد بیشتر بخرم. وضعیت بازار و صنعت تایر شبیه همان وضعیت بازار خودرو است و به نظرم چون سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان این حوزه که یک خانواده محسوب می‌شوند، در بی‌برنامگی و بعضا اخذ تصمیمات اشتباه و متناقض، طی مسیر می‌کنند، بازار تایر به این زودی‌ها روی آرامش نمی‌بیند. با توجه به آنچه گفته شد، شرایط نابسامان کنونی در بازار تایر و عرضه و تقاضای آن، اصلا عجیب نیست، زیرا معتقدم صنعت تایر ما بخشی از خانواده صنعت خودرو و خودروسازی بخشی از اقتصاد کلان ما و اقتصاد کلان کاملا مستقیم به اقتصاد سیاسی ما وابسته است و وقتی اقتصاد در سطح کلان چالش دارد نمی‌تواند صنعت را جدا از اقتصاد دید و هدایت کرد. البته مواردی هم هست که اگر رعایت کنید دیرتر به تعویض تایر در این شرایط سخت اقتصادی نیاز پیدا می‌کنید. به‌عنوان مثال، تعویض جای تایرهای خودرو به‌صورت ضربدری هر 6 ماه یک‌بار یا میانگین 8 تا 10 هزار کیلومتر، چک کردن سلامت جلوبندی خودرو، رانندگی با یک سرعت میانگین، پرهیز از رانندگی پر استرس یعنی گاز و ترمز شدید، چک کردن باد تایر در فصول مختلف سال و...
کیفیت فراموش‌شده صنعت
وی در بخشی از صحبت‌های خود به موضوع کیفیت در تایرهای تولید داخل نیز اشاره کرد و افزود: تایر یکی از اجزای مهم خودرو است، اما متاسفانه شواهد حاکی از افت کیفیت تایرهای ساخت داخل است، درحالی‌که تولیدکنندگان بر تلاش برای تولید باکیفیت تاکید دارند. دلیل افت کیفیت و تاثیری که بر امنیت خودرو دارد، گوناگون است. در دنیا پیشتازان صنعت تایر عموما اروپایی‌ها هستند. در حال‌حاضر میشلن فرانسه این بازار را در دست دارد و پس از آن بریجستون، کانتیننتال و گودیر و دانلوپ و پیرلی و... قرار دارند. حجمی که میشلن از بازار در سال 2023 به خود اختصاص داده بوده حدود 28 میلیارد دلار ثبت شده است. این شرکت 9 مرکز تحقیقات یا همان R&D بسیار مدرن در سراسر جهان با حدود 6 هزار متخصص دارد و سالانه بیش از 700 میلیون یورو فقط برای تحقیقات و بروزرسانی استانداردهای این حوزه هزینه می‌کند و همه محصولاتش را در یک پیست 45 کیلومتری با نام ladoux در بخش‌های ایمنی، چسبندگی، دوام، صدا، راحتی و... تست می‌کند.
همه این موارد را عرض کردم که این را بگویم بخش تحقیقات و پرداختن به ایمنی چقدر در صنعت تایر در دنیا مهم است. حال وقتی به تایرسازی کشورمان و مشکلاتش نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم کل ارزی که صنعت تایر برای 1403 به آن نیاز دارد حتی به نصف بودجه مرکز تحقیقات میشلن فرانسه یعنی حدود 300 میلیون دلار هم نمی‌رسد!
فرزانه با اشاره به اینکه صنعت تایر ما چقدر براساس استانداردهای جهانی گام برمی‌دارد، گفت: مشکل تامین ارز چندین سال است تایرسازی را به شرایط بحرانی کشانده، پس در این شرایط که تولیدکننده مشکل پایه‌ای مانند تامین ارز دارد به نظرتان می‌توان انتظار داشت که استانداردها با آنچه در دنیا جلو می‌رود رقابت داشته و هم راستا شود؟! وقتی تولیدکننده برای ادامه فعالیت کنونی از قیمت‌گذاری محصولاتش گرفته تا تامین مواد اولیه و... دچار چالش است، طبیعی است که به‌دنبال ارتقا و توسعه نباشد. این بلا در صنعت تایر مانند سایر صنایع ما ساری و جاری است و بعید به نظر می‌رسد با توجه به شرایط اقتصاد کلان و تصمیم‌گیرهای مقطعی و خلق‌الساعه بدون کارکارشناسی دقیق، به این زودی‌ها بازار تایر به روزهای آرامش برسد.
وزارت صمت، صنعت تایر را دریابد
جمال میرزایی، رئیس انجمن صنفی صنعت تایر ایران نیز چند روز پیش درباره وضعیت بازار تایر در سال جاری با بیان اینکه بازار روند خودرو را طی می‌کند و فروش اینترنتی تایر متوقف نشده، اظهار کرد: به‌دلیل استقبال و حجم خرید بالا در ابتدای سال، منتظریم روند تقاضا کم شود. در نمایندگی‌ها و شبکه‌های تعاونی هم عرضه مستقیم انجام می‌شود که دسترسی مردم راحت‌تر باشد. خریدهای قبلی که از سکوهای اینترنتی انجام شده، حمل نشده است. در اصل چند روزی میزان خرید به اندازه‌ای بود که ظرفیت پست به آن اندازه نبود؛ بنابراین چند روزی فروش اینترنتی بسته شده، اما بعد از جابه‌جایی خریدهای قبلی، سایت دوباره باز خواهد شد.
میرزایی با بیان اینکه عرضه مستقیم تایر افزایش پیدا کرده و شبکه نمایندگی تقویت شده است، گفت: به شرکت‌های تعاونی که بیشتر مربوط به تأمین تایر موردنیاز حمل‌ونقل عمومی است، کالا تزریق شده و وضعیت به‌زودی بهتر می‌شود. فراوانی تایر رینگ 14 و 15 زیاد شده و امیدواریم قیمت تایر با رینگ 13 که التهاباتی دارد هم به‌زودی به ثبات برسد.
رئیس انجمن صنفی صنعت تایر ایران ادامه داد: نمایندگی‌ها همیشه تایر را به قیمت مصوب عرضه می‌کنند و اگر مغازه‌دارانی هم هستند که تایر را به قیمت مصوب عرضه نمی‌کنند، انصاف را رعایت نکرده‌اند.
به گزارش مناقصه‌آنلاین، میرزایی گفت: بارها درخواست برقراری عدالت میان تولیدکننده و واردکننده تایر در کشور را داشتیم، وزارت صمت به واردکنندگان تایر ارز ترجیحی تخصیص می‌دهد، اما تولیدکنندگان باید ارز 50 هزار تومانی دریافت کنند. از سویی قیمت‌گذاری برای تولیدکننده به شکل دستوری است، اما واردکنندگان مشمول قیمت‌گذاری دستوری نیستند. صنعت تایر کشور نسبت به تبعیض‌های مذکور که توسط وزارت صمت ایجاد شده گلایه دارد.
وی افزود: متأسفانه درباره قیمت‌گذاری دستوری کم‌لطفی شده، باوجود اینکه صنعت تایر مصوبه ستاد تنظیم بازار برای آزادسازی قیمت را دریافت کرده و بارها به تولیدکنندگان وعده این مهم داده شده، اما سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان رسما مخالف آزادسازی قیمت است. امروز ما شاهد این هستیم که بستر فروش اینترنتی در کشور دارای ضعف است، به‌طوری که شخصی رینگ 13 انتخاب کرده، اما رینگ 14 برایش در سامانه ثبت شده است.
کمبود تایر نداریم
میرزایی ادامه داد: متأسفانه موضوعات سختگیرانه‌ای توسط وزارت صمت برای صنعت تایر در حال اتخاذ است، وجود سامانه فروش و ابلاغیه‌های اخیر وزارت صمت موردتأیید صنعت تایر ایران نیست. تنها دستاورد سامانه یا ایجاد محدودیت در فروش، فقط نارضایتی مشتریان خواهد بود. از سویی ما کمبود تولید تایر در کشور نداریم و تیراژ این قطعه افزایش داشته و همچنین واردات تایر خودرو به کشور دو برابر شده است. با این تفاسیر کمبود تایر در بازار وجود ندارد، متأسفانه دستورالعمل فروش جدید تایر خودرو منجر به ایجاد صف و التهاب در بازار خواهد شد.
سخن پایانی
بنا بر این گزارش، با وجود وعده‌وعیدهای گوناگون، صنعت تایر همچنان درگیر چالش‌های متعدد و بعضا تکراری است. به اعتقاد کارشناسان، فعالان این صنعت همچنان با مشکلات مربوط به قیمت‌گذاری دستوری و عدم تخصیص ارز دست‌وپنجه نرم می‌کنند و نرخ محصولات آنها دستوری تعیین می‌شود درحالی‌که باید برای تامین مواد اولیه هر بار نرخ‌های جدیدی پرداخت کند. فعالان این صنعت در تلاش هستند مسئولان را متقاعد کنند که بار قیمت‌گذاری دستوری را از دوش آنها بردارند، زیرا به‌دلیل تورم این شیوه قیمت‌گذاری برای صنعت فرساینده است. تخصیص مناسب و به‌موقع ارز برای افزایش تولید تایر و دسترسی راحت‌تر مصرف‌کنندگان به این محصول نیز از مطالبات فعالان این عرصه است. آنها همچنین معتقدند عرضه در قالب سامانه به وضعیت بازار تایر کمک نمی‌کند و تنها دستاورد سامانه یا ایجاد هر گونه محدودیت در فروش، فقط نارضایتی مشتریان خواهد بود که بر مشکلات صنعت تایر و بازار آن می‌افزاید.