فعال شدن «مکانیسم ماشه» و تاثیر آن بر بازار خودرو
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران، البته برخی نیز اعتقاد دارند خودروسازی کشور در دوره قبلی تحریم‌ها به نوعی واکسینه شده و حالا این موضوع تاثیر زیادی روی صنعت‌خودرو کشور نخواهد گذاشت. اما ماجرا آن‌قدر هم ساده نیست. درواقع صنعت‌خودرو ایران در جریان دو تحریم اولیه و ثانویه وضعیت نسبتا با ثباتی داشت؛ به‌طوری که در سال 1396، درست پیش از آغاز تحریم‌های سخت‌گیرانه، تولید خودرو به بیش از یک‌میلیون و 500 هزار دستگاه رسید؛ سطحی که می‌توان آن را نقطه اوج پسابرجام دانست. اما با آغاز تحریم‌های شدید پس از خروج آمریکا از برجام در سال 1397، این صنعت با ضربه‌ای بی‌سابقه مواجه شد.
تولید خودرو به سرعت سقوط کرد و تنها ظرف یک سال به‌حدود 800 هزار دستگاه کاهش یافت. همین‌طور واردات به کلی متوقف شد، اسقاط خودروهای فرسوده به‌صفر رسید و خیابان‌ها جولانگاه محصولات کم‌کیفیت نو و یا خودروهای قدیمی فرسوده شد.
اگر قرار باشد دور جدیدی از تحریم‌ها آغاز شود که احتمال آن نیز بسیار بالاست، در بستر و شرایطی این اتفاق خواهد افتاد که نه تنها وضعیت خودروسازی به‌خوبی سال‌های پیش از شروع تحریم‌های ثانویه نیست، بلکه این صنعت با بحران‌های ریز و درشتی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
البته شرایط فعلی را که صنعت‌خودرو با آن مواجه است، نمی‌توان حاصل تحریم‌های بین‌المللی دانست. تحریم‌ها به‌عنوان شوک خارجی، ظرفیت سیستم را تا حد قابل توجهی کاهش دادند؛ اما ضعف‌های داخلی این شوک را تبدیل به‌چالشی ساختاری کردند و کار تا جایی پیش رفت که صنعت و بازار خودرو کشور عملا دیگر توانایی ضربه جدیدی را ندارد.
اما درپاسخ به‌کسانی که ادعا می‌کنند تحریم‌های بین‌المللی دیگر نمی‌تواند تاثیر زیادی روی حوزه خودرویی ایران داشته باشد و بر قطع ارتباطات خارجی طی سال‌های بعد از تحریم‌های ثانویه تاکید دارند، باید گفت در این زمینه چند نکته مغفول مانده است.
نخست‌این‌که از قضا خارجی‌ها همچنان در بازار خودرو ایران حضور دارند؛ مگر این‌که اساسا چینی‌ها را خارجی محسوب نکنیم یا تصور کنیم که تحریم‌ها نمی‌تواند موجب شود آن‌ها ایران را ترک کنند.
فعال‌سازی دوباره تحریم‌های سازمان ملل به‌معنای قطع گسترده‌تر روابط بانکی، محدودیت در تبادلات مالی و افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی بر کشور است.
درچنین شرایطی، حتی شرکت‌هایی مانند خودروسازان چینی نیز که در حال حاضر به‌طور محدود در بازار ایران فعالیت دارند، ممکن است ترجیح دهند از ادامه همکاری چشم بپوشند.
کمااین‌که در دوره قبلی تحریم‌ها نیز شاهد این امر بودیم. اگر شرکای چینی بار دیگر تصمیم به ترک بازار خودرو ایران بگیرند، پیامدهای آن به‌سرعت و به شکل ملموسی بر ساختار بازار خودرو کشور تاثیر خواهد گذاشت. بازار خودرو ایران را می‌توان به صورت یک هرم تقاضا تصور کرد که در پایین‌ترین بخش آن خودروهای ساخت داخل قرار دارند، میانه هرم به‌خودروهای مونتاژی چینی اختصاص دارد و در راس هرم، خودروهای وارداتی با قیمت‌های بالاتر و تقاضای کمتر جای گرفته‌اند.
این تقسیم‌بندی نشان می‌دهد که هر گروه از خودروها مشتریان و سهم بازار مشخصی دارند. خروج شرکت‌های چینی به‌معنای حذف یا کاهش شدید عرضه خودروهای مونتاژی است که در میانه هرم قرار دارند. این خودروها به‌دلیل قیمت نسبتا مناسب‌تر نسبت به‌خودروهای وارداتی، بخش قابل توجهی از تقاضای بازار را تشکیل می‌دهند و معمولا مشتریانی با سطح درآمد متوسط رو به‌بالا به سمت آن‌ها گرایش دارند. کمبود این خودروها به‌سرعت باعث کاهش تنوع و حجم عرضه در بازار شده و عملا بخش میانی هرم تقاضا را بلاتکلیف می‌کند.
علاوه‌براین فعال‌سازی مکانیسم ماشه، می‌تواند اقتصاد کلان کشور را تحت‌تاثیر قرار دهد. صنعت و بازار خودرو کشور نیز ثابت کرده که همیشه تبعیت بالایی از شاخص‌های اقتصاد کلان داشته و دارد که البته این موضوع نیز کاملا طبیعی است. درنهایت افزایش تورم و کاهش دسترسی به مواداولیه به‌شدت کار را سخت خواهد کرد.
افزایش قیمت در بازار خودرو
خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای 3 تا 104 میلیون‌تومان را تجربه کردند. جایی که پژو 207 اتومات (1404) با 104 میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و 255 میلیون‌تومان، سورن پلاس با موتور XU7P (دریچه‌سیمی) (1404) با 97 میلیون‌تومان افزایش 945 میلیون‌تومان، پژو 207 پاناراما ارتقا یافته (بدون رینگ) (1404) با 96 میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و 95 میلیون‌تومان، پژو 207 پاناراما ارتقایافته (با رینگ) (1404) با 94 میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و 120 میلیون‌تومان، دنا پلاس توربو 6 دنده (با رینگ) (1404) با 87 میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و 190 میلیون‌تومان و شاهین (بدون سانروف) (1404) با 52 میلیون‌تومان افزایش 938 میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.
همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای 10 تا 60 میلیون‌تومانی بودیم. جایی که هایما S7 پرو (1404) با 60 میلیون‌تومان افزایش 2 میلیارد و 180 میلیون‌تومان، اکستریم VX (1404) با 50 میلیون‌تومان افزایش 5 میلیارد و 700 میلیون‌تومان، فونیکس آریزو 8 اکسلنت (1404) با 40 میلیون‌تومان افزایش 3 میلیارد و 240 میلیون‌تومان، فونیکس FX پریمیوم FWD (1404) با 30 میلیون‌تومان افزایش 2 میلیارد و 680 میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی T8 (1404) با 20 میلیون‌تومان افزایش 2 میلیارد و 220 میلیون‌تومان و کی‌ام‌سی J7 (1404) با 10 میلیون‌تومان افزایش 2 میلیارد و 160 میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.
از طرفی در گروه خودروهای وارداتی شاهد رشد بهای 50 میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش جتا VS5 (2024) با 50 میلیون‌تومان افزایش به 2 میلیارد و 900 میلیون‌تومان، فیات 500 (2023) با 50 میلیون‌تومان افزایش به 3 میلیارد و 550 میلیون‌تومان، نیسان آلتیما (2024) با 50 میلیون‌تومان افزایش به 5 میلیارد و 650 میلیون‌تومان و جی‌ای‌سی امپو (2025) با 50 میلیون‌تومان افزایش به 3 میلیارد و 100 میلیون‌تومان رسید.