فلزی که جهان بدون آن از کار می‌افتد

آلومینیوم، فلزی که کمتر از جذابیت ژئوپلیتیکی عناصر کمیاب و درخشش طلا برخوردار است، اما در عمل به ستون فقرات زندگی مدرن تبدیل شده و از هواپیما و خودروهای برقی گرفته تا آیفون، پنجره‌ها و قوطی‌های نوشیدنی همه جا دیده می‌شود.

بلومبرگ گزارش داد، در حالی که رهبران سیاسی توجه خود را به فلزاتی مانند مس، ژرمانیوم و عناصر نادر خاکی معطوف کرده‌اند، آلومینیوم تقریباً از مرکز توجه بیرون مانده است. اما این بی‌توجهی با واقعیت بازار در تضاد است. آلومینیوم با ارزش سالانه‌ای نزدیک به 300 میلیارد دلار، بزرگ‌ترین فلز غیرآهنی جهان است و تنها فولاد در مقیاس مصرف از آن پیشی می‌گیرد.

فراوان، اما پرهزینه

بر خلاف طلا یا عناصر کمیاب، مواد اولیه آلومینیوم در پوسته زمین فراوان است. سنگ بوکسیت تقریباً در همه‌جا یافت می‌شود. اما استخراج و پالایش آن به فلز خالص، فرآیندی پیچیده و پرانرژی است به حدی که در قرن نوزدهم، آلومینیوم فلزی گران‌تر از نقره به شمار می‌رفت.

ناپلئون برای مهمانان ویژه‌اش قاشق و چنگال آلومینیومی در نظر می‌گرفت، و در سال 1884، نوک بنای یادبود واشنگتن در آمریکا با هرمی آلومینیومی پوشیده شد، نمادی از فلزی که آن زمان «گران‌بهاتر از نقره» بود. اندکی بعد روش جدیدی برای پالایش ارزان‌تر ابداع شد و آلومینیوم از فلز لوکس به ماده‌ای روزمره بدل شد.

اما راز بزرگ آلومینیوم در مصرف عظیم انرژی نهفته است. برای تولید هر تُن از این فلز، کارخانه‌های ذوب نیاز به همان مقدار برقی دارند که پنج خانه آلمانی در یک سال مصرف می‌کنند. به همین دلیل، آلومینیوم در میان تولیدکنندگان به نام غیررسمی «برق جامد» شهرت دارد.

این وابستگی سنگین به انرژی، تولید را در برابر نوسانات قیمت برق و سیاست‌های زیست‌محیطی آسیب‌پذیر کرده است. در اروپا، بسیاری از کارخانه‌های ذوب به‌دلیل هزینه‌های بالا تعطیل شده‌اند، در حالی که چین با تکیه بر برق‌آبی و زغال‌سنگ، بخش اعظم ظرفیت جهانی تولید را در اختیار دارد.

چین امروز بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینیوم جهان است و حدود نیمی از عرضه جهانی را در کنترل دارد. این کشور با سقف قانونی 45 میلیون تُن در سال مواجه است، اما احتمال می‌رود تولید را از طریق سرمایه‌گذاری در خارج از کشور گسترش دهد.

اگر روند کنونی ادامه یابد، جهان صنعتی بیش از پیش به واردات آلومینیوم چینی وابسته خواهد شد.

از این منظر، جهان در حال حرکت به‌سمت تناقضی خطرناک است. از طرفی تقاضا برای خودروهای برقی، تجهیزات الکترونیکی و زیرساخت‌های سبز در حال افزایش است در عین حال اما ظرفیت تولید، به‌ویژه در خارج از چین، محدود و رو به کاهش است.

اگر عرضه نتواند هم‌پای این رشد حرکت کند، بازار ممکن است با جهش شدید قیمت‌ها روبه‌رو شود. بحرانی که کارشناسان از هم‌اکنون نسبت به آن هشدار می‌دهند.

آلومینیوم نه درخشش طلا را دارد و نه جذابیت ژئوپلیتیکی عناصر کمیاب، اما در قلب اقتصاد جهانی می‌تپد. بدون آن، هیچ «جهان برقی‌شده‌ای» ممکن نیست. در عین حال، همین فلزِ خاکستری می‌تواند به یکی از نقاط آسیب‌پذیر آینده صنعتی جهان بدل شود.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.