فوریتی‌های لحظه آخری مجلس دهم

به گزارش مشرق، این روزها صحبت از طرح‌ها و لوایح فوریتی بیشتر از گذشته در مجلس به گوش می‌رسد چرا که مجلس به روزها و ماه‌های پایانی خود نزدیک می‌شود و دیگر از طرح‌ها و لوایح عادی کمترین شانس تبدیل شدن به قانون در مجلس را خواهند داشت.

آیین نامه داخلی مجلس در شرایط خاص امکان بررسی طرح‌ها و لوایح فوری به صورت یک فوریتی، دوفوریتی و سه فوریتی را فراهم کرده است. بر اساس ماده 155 آیین نامه داخلی وقتی که فوریت طرح یا لایحه‌ای تقاضا می‌شود، پس از توضیح پیشنهادکننده یا یکی از پیشنهادکنندگان و اظهارات مخالف و موافق، نسبت به فوریت، رأی گرفته میشود. درصورتی که تقاضای فوریت ضمن طرح یا لایحه مطرح نشده باشد، پانزده نفر از نمایندگان نیز می‌توانند کتبا تقاضای فوریت آن طرح یا لایحه را بنمایند.

در بررسی هایی که داشتیم در نیمه دوم امسال که ماه های پایانی عمر مجلس دهم بود چند طرح و لایحه یک فوریتی دو فوریتی و حتی سه فوریتی در مجلس را شاهد بودیم.

** شفافیت آرای نظام تقنینی، فوریتی که هنوز به سرانجام نرسیده

نخستین طرح یک فوریتی که در نیمه دوم امسال اعلام وصول شد طرح شفافیت آرای نظام تقنینی بود.

این طرح که در واقع نسخه تغییر یافته طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس بود که به دلایل سیاسی پیش از آن موفق نشده بود نظر موافق نمایندگان مجلس را به خود جلب کند و فوریت آن در مجلس رد شده بود حالا با قید یک فوریت به مجلس آمده بود.

طراحان شفافیت نظام تقنینی به دنبال این بودند که اگر قرار است رای نماینده مجلس شفاف شود، آرای هیئت وزیران، مجلس‌خبرگان، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای نگهبان نیز باید شفاف شود. هرچند فوریت این طرح به تصویب رسیده اما هنوز به تصویب نهایی مجلس نرسیده است.

** فوریت تبدیل واحد پول به تومان

لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور نیز با غیر یک فوریت در تاریخ 7 مهر ماه سال جاری در مجلس اعلام وصول شد این لایحه نیز هنوز در مرحله ارائه گزارش مرکز پژوهش ها است.

لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور؛ لایحه‌ای است که قرار بود واحد پول ایران را به تومان تبدیل کند که هر یک تومان معادل ده هزار ریال جاری و معادل یک ساعت پارسه است.

طرح دیگری که صورت یک فوریتی اعلام وصول شد طرح اصلاح ماده 44 قانون مدیریت خدمات کشوری است که 19 آبان ماه به صورت فوریتی اعلام وصول شد و بعد از از اینکه به کمیسیون اجاع و در آنجا بررسی شد، در تاریخ 23 دی‌ماه به صحنه علنی رسید و در روزهای جاری مراحل تصویب آن در حال طی شدن است. این طرح به دنبال جذب داوطلبان بومی شهرستانی است تا با مشکل اشتغال در استانها را به نحوی چاره اندیشی و راهگشایی کند.

** فوریتی‌های بعد از گرانی بنزین

دو طرح فوریتی دیگر نیز بعد از اجرای سهمیه بندی بنزین افزایش قیمت سوخت در مجلس مطرح شد یکی طرح الزام دولت به پرداخت تمامی درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین به مردم بود و دیگری طرح ممنوعیت افزایش قیمت کالا و خدمات ناشی از طرح مدیریت مصرف سوخت این دو طرح در سوم آذرماه به صورت فوریتی اعلام وصول شدند.

یک فوریتی بعدی 6 ماهه دوم امسال، طرح اصلاح قانون نظارت بر مسافرت‌های خارجی کارکنان دولت بود. این طرح برای این طراحی شده بود که خلاءهای قانون نظارت بر مسافرت‌های خارجی کارکنان دولت را اصلاح کند و با هدف بهره وری حداکثری از صرف سفرهای خارجی برای تحقق اهداف دستگاهها، صرفه‌جویی‌های لازم و جلوگیری از سفرهای غیرضروری خارجی و کاهش استفاده از ارز دولتی را موجب شود.

طرح استفساریه تبصره 10 ماده 17 قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان حق التدریسی و آموزشیاران نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش یکی از این موارد بود که 24 آذرماه اعلام وصول شد و 30 دی ماه به تصویب نهایی رسید و به شورای نگهبان ارسال شد.

** تلاش فوریتی دولت برای دریافت مجوز استخدام

یک فوریتی بعدی مجلس درباره مورد بررسی لایحه اصلاح موادی از قانون محاسبات عمومی کشور است. دولت در این لایحه با این استدلال که محدودیت در استخدام کارکنان رسمی به دلایل تکالیف قانونی دولت عملا دستگاه‌های اجرایی را با کمبود مستخدمین رسمی مواجه کرده است خواهان اصلاحات عبارتی در مواد 31، 32، 34 و 36 قانون محاسبات عمومی کشور شد تا این نقص برطرف شود.

** یک فوریت ضد انگلیسی

نمایندگان مجلس در جلسه علنی 7 بهمن ماه خود نیز یک فوریت طرح قانونی پیگیری حقوقی علیه دولت انگلیس برای جبران خسارت وارده به اتباع ایرانی (نسل کشی 9 میلیون ایرانی) را به تصویب رساندند.

بر اساس اظهارات موافقان این طرح، انگلستان در حال حاضر نیز سیاست های مکارانه خود را علیه ملت ایران ادامه می دهد. سفیر انگلیس در یک تجمع غیرقانونی حضور یافت و ما انتظار داشتیم سفیر انگلستان اخراج شود اما این اتفاق نیفتاد که بر اساس این طرح، باید نسل کشی پیگیری قانونی می‌شود.

جنس مخالفت‌ها در این طرح نیز متفاوت بود به نحوی که برخی معتقد بودند باید سه فوریت آن به رای گذاشته می‌شد نه یک فوریت.

** دو فوریتی برای سلامت انتخابات

همچنین مجلس از شهریور ماه گذشته تاکنون دو طرح دوفوریتی نیز داشت که طرح تقلیل مجازات حبس تعزیری یکی از این موارد بود که در نهایت بعد از رفت و برگشت به شورای نگهبان حالا شورا تقاضای استمهال در بررسی این طرح را داشته است و طرح دیگر طرح شفاف‌سازی منابع تامین مالی تبلیغات و فعالیت های انتخاباتی با اصلاح برخی مواد قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی بود که تمام مواد به این طرح دیروز در مجلس و تصویب رسید.

مجلسی‌ها در آخرین مورد به دو فوریت لایحه تمدید مهلت اجرای آزمایشی قانون شورای حل اختلاف هم رای مثبت دادند که در صورت تبصره نهایی این لایحه مهلت اجرای آزمایشی قانون شوراهای حل اختلاف به مدت یک سال تمدید خواهد شد.

** نخستین سه فوریتی تاریخ پارلمان

17 دی ماه سال جاری نخستین سه فوریتی تاریخ پارلمان رقم خورد. بر اساس این طرح که در همان روز با تائید شورای نگهبان تبدیل به قانون شد کلیه اعضای پنتاگون، شرکت‌ها و مؤسسات وابسته و فرماندهان و آمران شهادت سردار سپهبد سلیمانی تروریست اعلام شدند و 200 میلیون یورو برای تقویت نیروی قدس اختصاص یافت.

** آئین نامه چه می‌گوید؟

ترتیب رسیدگی و تصویب طرح‌ها و لوایح فوریتی به این صورت است که در طرح‌ها و لوایح یک فوریتی با صحبت یک مخالف و یک موافق و با رأی اکثریت مطلق حاضران و درباره دو وسه فوریتی‌ها با صحبت دو مخالف و دو موافق و به‌ترتیب با رأی اکثریت دوسوم حاضران و دوسوم مجموع نمایندگان رسیدگی و تصویب انجام می‌شود.

بر این اساس همچنین هیأت رئیسه موظف است طرح‌ها و لوایح دارای فوریت را حداقل یک ساعت قبل از طرح فوریت آنها در جلسه علنی تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد.

ماده دیگری از آیین نامه صراحت دارد که اصل بر عادی بودن رسیدگی طرح‌ها و لوایح است. بنابراین فوریت آنها باید مبین ضرورت و یا حالت استثنائی و مستند به دلایلی باشد. در موارد یک فوریتی؛ نیاز فوری جامعه و اولویت طرح و یا لایحه مورد نظر نسبت به سایر موارد مطروحه، در دوفوریتی‌ها؛ ضرورت جلوگیری از وقوع خسارت احتمالی و فوت فرصت و در سه فوریتی‌ها؛ حالت کاملا اضطراری و حیاتی و برای مقابله سریع با خسارت حتمی باید وجود داشته باشد.

بر اساس آیین نامه داخلی مجلس طرح‌ها و لوایح یک فوریتی، پس از تصویب فوریت، به کمیسیونهای اصلی، فرعی ارجاع میشود تا خارج از نوبت مورد بررسی و تصویب قرار گیرد. گزارش کمیسیون درباره این طرح‌ها و لوایح حداقل چهل و هشت ساعت قبل از موقع طرح در مجلس چاپ و بین نمایندگان توزیع میشود.

نحوه رسیدگی به طرح‌ها و لوایح دو فوریتی هم به این صورت است که حداکثر چهار ساعت پس از تصویب فوریت، طرح یا لایحه چاپ و توزیع و به کمیسیون ذی‌ربط ارجاع می‌شود, حداکثر بیست ساعت پس از تصویب فوریت، پیشنها دنمایندگان به کمیسیون مربوط تسلیم می‌شود.

گزارش کمیسیون حداکثر سه روز کاری پس از تصویب فوریت، به هیأت رئیسه ارسال می‌شود تا در دستور کار مجلس قرار گیرد.

همچنین چنانچه کمیسیون در مهلت فوق گزارش خود را ارائه ننماید طرح یا لایحه در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد و حداقل یک‌ساعت قبل از شروع مذاکرات، پیشنهادهای نمایندگان چاپ و توزیع می‌شود.

اما در طرح‌ها و لوایح سه فوریتی، پس از تصویب فوریت بلافاصله کلیات و سپس در همان جلسه نسبت به ماده واحده یا هریک از مواد مذاکره و رأیگیری میشود.

پیشنهاد نمایندگان قبل از ورود به ماده واحده یا هریک از مواد پذیرفته میشود و نسبت به آنها پس از اظهارات یک مخالف و یک موافق و نماینده دولت أخذ رأی به‌عمل میآید.