قهر آسمان و کشاورزی لب تشنه لرستان

به گزارش ایرنا لرستان همواره در رده استان های پربارش کشور قرار داشته است که به دلیل بهره مندی از حدود 2 هزار و 500 کیلومتر رودخانه دائمی کشاورزی همچنان یک پای ثابت اقتصاد استان بوده است و ارزش تولیدات این بخش به هفت هزار میلیارد تومان می رسد که برای استان محرومی چون لرستان رقم خوب و قابل قبولی است.

حدود سه میلیون تن انواع محصولات کشاورزی از جمله بیش از 2 میلیون و 200 هزار تن محصولات زراعی، 300 هزار تن محصولات باغی و بیش از 400 هزار تن انواع محصولات دامی سالانه در این استان تولید می شود که البته برای این حجم از تولیدات کشاورزی، حدود 93 درصد آبهای سطحی و زیرزمینی نیز برای استفاده حدود 160 هزار بهره بردار در این بخش مصرف می شود.

800 هزار هکتار زمین کشاورزی در لرستان وجود دارد که به دلیل بارش های مطلوب و وجود رودخانه و چشمه در اغلب مناطق استان، سالهای قبل استقبال چندانی برای تبدیل اراضی دیم به آبی صورت نگرفته و در حالیکه متوسط زمین های آبی کشاورزی کشور 45 تا46 درصد عنوان می شود اما این رقم در لرستان بین 23 تا25 درصد است.

کشاورزی لرستان هر سال چشم انتظار سخاوت آسمان است اما در سال جاری، آنگونه که باید از بخشش آسمان بهره مند نشد و بنابر اعلام شرکت شرکت آب منطقه‌ای استان، اکنون 57 درصد حجم مخزن سدهای این استان پر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 23 درصد کاهش یافته است.

اکنون حجم کل مخزن سدهای مروک، ایوشان، تنگ هاله، خان‌آباد، کزنار و حوضیان 208.69 میلیون متر مکعب و معادل 57 درصد ظرفیت ذخیره سازی آنها می باشد و مجموع آب ورودی سدهای استان 1.94 متر مکعب در ثانیه و خروجی آنها 270 لیتر بر ثانیه گزارش شده و این یعنی حجم آب ورودی سدهای استان به کمتر از 2 متر مکعب در ثانیه رسیده است.

متوسط تولید و خروجی آب سطحی 2 حوضه آبریز کرخه (سیمره، کشکان و مولاب) و کارون بزرگ (سزار و بختیاری) برای لرستان در دراز مدت به ترتیب هفت میلیون و 974 هزار مترمکعب و 12 میلیون و 500 هزار مترمکعب است.

مصارف آب زیرزمینی و سطحی لرستان در حوضه آبریز کرخه 607.9 میلیون مترمکعب است که در بخش کشاورزی 514.8 میلیون متر مکعب، صنعت 11.3 و شرب 81.8 میلیون مترمکعب مصرف می‌شود، مصارف آب زیرزمینی و سطحی در حوضه آبریز کارون نیز 586.2 میلیون مترمکعب شامل بخش کشاورزی با 515.1 میلیون متر مکعب، صنعت 16.9 و شرب 54.2 میلیون مترمکعب است که بنابر اعلام شرکت آب منطقه ای به دلیل بارندگی های کم در پاییز و زمستان 99، میزان آبدهی رودخانه‌های استان به دلیل کاهش بارندگی‌ها در تیر و مردادماه امسال کاهش می‌یابد.

کاهش بارندگی ها و پایین آمدن سطح آب رودخانه و سدهای لرستان خبر یک خشکسالی زودهنگام در این استان است که به گفته کارشناس هواشناسی استان بسیار کم سابقه بوده است وتبعات نه چندان خوشایندی در بخش کشاورزی خواهد داشت، اما تعریف خشکسالی چیست؟

خشکسالی چیست؟

زینب اکبری کارشناس هواشناسی لرستان در این خصوص به ایرنا می گوید: خشکسالی از دیدگاه دستگاه های مختلف تعابیر متفاوتی دارد اما به طور کلی خشکسالی هواشناسی به معنای بارش کمتر از حد نرمال است که منجر به تغییر الگوهای آب و هوا می شود.

وی با بیان اینکه این خشکسالی امسال در تمام استان های کشور رخ داده است ادامه داد: از ابتدای سال زراعی جاری (مهر 1399 تا مهر 1400) تاکنون 342 میلی متر بارندگی در لرستان ثبت شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته و دوره آماری بلندمدت به تریتب 41 و 35 درصد کاهش یافته است.

وی گفت: همچنین به دلیل کاهش محسوس بارش برف در سال زراعی جاری، مابقی بهار و تابستان امسال با کم آبی رودخانه و سدهای استان مواجه می شویم.

بارندگی نرمال چگونه محاسبه می شود؟

اکبری در خصوص ملاک محاسبه بارش های نرمال نیز گفت: میزان بارش های یک دوره آماری 20 تا 30 ساله ایستگاه های هر منطقه محاسبه و میانگین آن به عنوان نرمال بارش در نظر گرفته می شود.

وی اظهار داشت: به طور معمول بارش های هر سال اگر کمتر از 10 درصد میزان نرمال باشد، خشکسالی رخ نداده است اما هرچه بارندگی سالانه نسبت به حد نرمال کاهش بیشتری داشته باشد، خشکسالی شدت بیشتری دارد.

وی با بیان اینکه میزان بارندگی بلند مدت در لرستان 527 میلی متر است تصریح کرد: بدون شک سال زراعی جاری در لرستان همراه با خشکسالی هواشناسی و سال به نسبت سختی برای تامین منابع آبی خواهد بود.

نزول رتبه لرستان از سومین به پنجمین استان پربارش

معاون و کارشناس اداره کل هواشناسی لرستان اضافه کرد: طی 2 سال زراعی گذشته، این استان سومین استان پربارش کشور بوده و پس از 2 استان شمالی قرار گرفته است.

اکبری گفت: سال زراعی جاری لرستان تاکنون با 342 میلی متر بارندگی در رده پنجم استان های پربارش قرار گرفته است که شاید در میان 31 استان جایگاه خوبی باشد اما در مقایسه با سال گذشته خودش و با توجه به حجم بالای دیم کاری، امسال شرایط خوبی ندارد.

وی افزود: طی سال زراعی جاری تا هفتم اردیبهشت ماه امسال گیلان با 490 میلی متر، کهگیلویه و بویراحمد با 477 میلی متر، مازندران 356 میلی متر و چهارمحال و بختیاری با 351 میلی متر بارندگی در رده های اول تا چهارم استان های پر بارش قرار داشته اند.

وی خشکسالی امسال در لرستان و کاهش 40 درصد بارندگی ها را بسیار کم سابقه دانست و ادامه داد: این درحالی است که استان هرمزگان از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون با 12 میلی متر بارندگی، 96 درصد کاهش نزولات داشته است.

کاهش قابل توجه بارندگی ها در لرستان موجب شده است دیم کاری این استان که سطح قابل توجهی از آن به گندم و جو اختصاص دارد امسال به شدت دچار آسیب شود.

از 800 هزار هکتار زمین کشاورزی لرستان حدود25 درصد آبی شده و این درحالیست که متوسط زمین های آبی کشاورزی در کشور حدود 46 درصد است و کشاورزی متکی به باران و آبیاری رودخانه ای امسال در لرستان به شدت آسیب دید.

195 هزار هکتار مزارع دیم لرستان را گندم و 116 هزار هکتار آن را جو تشکیل می دهد که به گفته مسوولان امسال به دلیل کاهش بارندگی ها با افت بی سابقه میزان تولید مواجه شده است به نحوی که معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان می گوید از حدود 196 هزار هکتار گندم دیم استان شاید تنها 10 هزار هکتار قابل برداشت باشد.

به گفته جواد صالحیان نبود بارش های کافی و البته پراکنش نامناسب اندک بارش های استان در سال زراعی جاری خسارت بسیار زیادی به زراعت لرستان وارد کرده است.

بخل آسمان و باران هایی که نبارید

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان به ایرنا می گوید: در حالیکه 2 ماه اول سال زراعی یعنی مهر و آبان یکی از زمان های طلایی بارندگی برای کشاورزی به ویژه زمین های دیم است اما سال زراعی جاری تا آخر آبان ماه بارشی در استان ثبت نشد.

جواد صالحیان افزود: این برهه که اوج کشت پاییزه است، زمین ها به آبیاری اولیه نیاز دارند اما متاسفانه بارندگی موثری نداشتیم و بارش قابل توجه برای زراعت در 27 آذر رخ داد.

وی تصریح کرد: پس از این تاریخ، تا 10 بهمن بارندگی در لرستان رخ نداد یعنی کشت پاییزه استان از جمله گندم، جو، عدس و نخود حدود 40 روز در زمستان آبیاری نداشتند.

وی اضافه کرد: پس از 10 بهمن، 25 اسفند نیز در استان بارش باران داشتیم و تاکنون نیز آسمان استان بدون بارندگی بوده و در حالیکه نبود بارندگی در فروردین و اردیبهشت لرستان بی سابقه است اما متاسفانه امسال این اتفاق ناگوار رقم خورد.

185 هزار هکتار از 195 هزار هکتار گندم دیم لرستان قابل برداشت نیست

صالحیان با بیان اینکه عمده محصول دیم لرستان گندم و جو است ادامه داد: سطح زیرکشت گندم دیم در استان 195 هزار هکتار است که امسال با توجه به کاهش بارندگی ها شاید کمتر از 10 هزار هکتار آن قابل برداشت باشد.

وی با اشاره به خسارت بسیار زیاد مزارع دیم مناطق جنوبی استان از جمله پلدختر اظهار داشت: 10 هزار هکتار گندم دیمی که قابل برداشت است با متوسط عملکرد 30 تا 40 درصد تولید معادل 300 تا 400 کیلوگرم در هکتارخواهد بود.

صالحیان اظهار داشت: پیش بینی برداشت امسال گندم دیم و آبی در لرستان 470 هزار تن بود که با توجه به شرایط اراضی دیم و خشک شدن بسیاری از قنات ها و چشمه های اراضی آبی، در عمل کمتر از 200 هزار هکتار گندم آبی و دیم امسال در لرستان برداشت خواهد شد که با این وضعیت، تامین گندم بذری برای کشت پاییزه سال آینده نیز با مشکل جدی مواجه می شود.

برداشت جو دیم در نورآباد و کوهدشت به صفر می رسد

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان گفت: همچنین جو یکی دیگر از عمده کشت های پاییزه است که با توجه به خشکسالی سال زراعی جاری، انتظار می رود برداشت این محصول امسال از زمین های دیم نورآباد و کوهدشت به صفر برسد.

صالحیان سطح زیرکشت جو دیم لرستان را 116 هزار هکتار برشمرد و ادامه داد: 130 تا 140 هزار متوسط برداشت این سطح در شرایط عادی است که پیش بینی می شود دست کم یک چهارم از این میزان تولید امسال محقق نشود.

کاهش دست کم 25 درصدی تولیدات زراعی لرستان

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان گفت: نخود و عدس 2 محصول عمده دیگر کشت دیم در استان هستند که برداشت آنها در نیمه نخست سال انجام می شود.

صالحیان سطح زیر کشت نخود و عدس دیم استان را به ترتیب 80 و 14 هزار هکتار عنوان و تصریح کرد: پیش بینی می شود حدود یک چهارم تولیدات زراعی دیم استان معادل 400 هزار هکتار امسال به مرحله برداشت نرسد.

وی گفت: سالانه در شرایط نرمال، نخود دیم اسفند و فروردین کشت و نیمه نخست سال 50 هزار تن از این محصول برداشت می شود، میانگین برداشت آن در شرایط نرمال 650 کیلوگرم در هکتار است که در شرایط کنونی شاید بتوان 200 تا 300 کیلوگرم در هکتار، نخود دیم از اراضی لرستان برداشت کرد.

وی اظهار داشت: در مجموع 2 میلیون و500 هزار تن میزان تولیدات زراعی استان است که با توجه به اینکه تنها 25 درصد زمین های زراعی استان آبی شده است پیش بینی می شود دست کم یک چهارم از این میزان امسال محقق نشود.

 سایه خشکسالی بر کشت برنج

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی لرستان به تاثیر خشکسالی بر کشت بهاره استان نیز اشاره کرد و گفت: برنج مهمترین محصول آبدوست بهاره استان است که بدون شک امسال با توجه به خشکسالی کم‌سابقه و کاهش منابع آبی، به صرفه نیست.

صالحیان افزود: حدود 6 هزار هکتار زمین های زراعی استان هر ساله زیر کشت برنج می رود که امسال به علت افت محسوس منابع آبی زیرزمینی و رواناب ها، برنجکاران با معضل تامین آب مواجه می شوند.

وی گفت: مناطق دورود، چغلوندی، حاشیه کشکان، خرم رود، چگنی و خرم آباد به دلیل احتمال زیاد خشکی و کم آبی رودخانه ها امسال شرایط خوبی برای کشت برنج نخواهند داشت چراکه پیش بینی می شود سدهای ایوشان و مروک نیز آزادسازی آب نداشته باشند.

وی با تاکید بر رعایت الگوی کشت در این شرایط ادامه داد: به کشاورزان این مناطق اطلاع رسانی شده است ازکشت آبدوست خودداری کرده و تنها 30 درصد این محصولات را امسال کشت کنند و امور آب شهرستان پلدختر نیز کشت برنج و هرگونه انتقال آب برای این اراضی را در سال جاری ممنوع کرده است.

صالحیان تصریح کرد: پیشنهاد می شود ذرت علوفه ای به جای برنج کشت شود چراکه طول دوره رشد آن کوتاهتر است و با توجه به ضعیف شدن مراتع، علوفه دام نیز تامین می شود همچین سوربن علوفه ای به کم آبی مقاوم و به عنوان کشت دیگری برای جایگزین برنج مناسب است.

به گفته وی عملیات کاشت نشاء برنج خرداد ماه در استان آغاز و برداشت این محصول از مهرماه انجام می‌شود و سال گذشته 50 هزار تن شلتوک و 30 هزار تن برنج سفید در لرستان برداشت شد.

رهاورد شوم سه هزارو 300 میلیارد تومانی خشکسالی برای لرستان

رییس سازمان جهاد کشاورزی لرستان نیز می گوید: بارندگی های کم و البته پراکنش نامناسب بارش ها از مهرماه 99 تاکنون موجب خسارت سه هزار و 300 میلیارد تومانی به زیرمجموعه کشاورزی استان شده است.

اسفندیار حسنی مقدم اظهار داشت: خشکسالی موجب کاهش 650 هزار تنی محصولات در استان شده که بخش زراعت با 419 هزار تن و ارزش 2 هزار میلیارد تومان بیشترین خسارت خشکسالی را متحمل شده است.

وی اضافه کرد: از دیگر خسارت های خشکسالی به بخش باغبانی لرستان 450 میلیارد تومان، شیلات 9 میلیارد و 400 میلیون تومان، دام و طیور 270 میلیارد تومان، زنبورعسل 2 میلیارد تومان و منابع طبیعی 450 میلیارد تومان بوده است.

وی فقیر شدن مراتع را از دیگر چالش‌های خشکسالی عنوان کرد و گفت: رها کردن مزارع توسط کشاورزان متضرر و هجوم سن و علف های هرز نیز از دیگر پیامدهای خشکسالی است.

حسنی مقدم به راهکارهای موقت مقابله با بحران خشکسالی نیز اشاره کرد و افزود: تامین اعتبار لازم برای خرید تانکر و لوله انتقال آب به منظور آبرسانی به باغات و تامین آب دام عشایر، همچنین اعتبار لازم برای خرید دارو و سم از مواردی است که باید در دستور کار قرار گیرد.

وی با اشاره به احتمال حمله ملخ های صحرایی گفت: ملخ‌های صحرایی از مخرب ترین آفاتی هستند که می توانند روزانه 2 تن محصول را در هر هکتار از بین ببرند که تاکنون به چهار استان حمله کرده‌اند و سازمان حفظ نباتات کشور هشدار داده ممکن است به لرستان و اصفهان هم حمله کنند.

گسترش زمین های آبی، اصلی ترین راه مبارزه با خشکسالی

رییس سازمان جهادکشاورزی لرستان گفت: بدون شک گسترش زمین های آبی و در مرحله دوم اجرای طرح های آبیاری نوین در اراضی آبی، اصلی ترین و کارآمدترین راه مبارزه با خشکسالی و سال های کم باران است.

حسنی مقدم افزود: حجم آب پشت سدهای کشور حدود 50 میلیارد مترمکعب و در لرستان بیش از 200 میلیون مترمکعب است که با سدهای در دست ساخت به بیش از 400 میلیون مترمکعب می‌رسد اما در حالیکه بیش از 11 درصد آب کشور در لرستان تولید می‌شود تنها نیم درصد سدهای کشور در این استان قرار دارد و کمبود آب موجب ناپایداری در تولید محصولات کشاورزی می شود.

وی ادامه داد: 7.4 درصد اراضی کشور در لرستان قرار دارد، آب تولیدی در این استان سه برابر اراضی کشاورزی و متوسط زمین آبی استان 23 درصد است در حالیکه که این رقم در کشور به 46 درصد می رسد.

وی تاکید کرد: مهمترین راهبرد برای رسیدن به متوسط نورم کشوری زمین های آبی، مطالبه سهم لرستان در تقسیم عادلانه منابع آب از وزارت نیرو است که این مهم با هماهنگی و همفکری دستگاه‌های متولی آب، حمایت‌های مدیریت ارشد اجرایی و مجمع نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی حاصل می شود.

حسنی‌مقدم افزود: آب یکی از مهمترین چالش‌ها و مولفه‌ها در بخش توسعه کشاورزی لرستان است که سالانه 14 میلیون مترمکعب معادل 11 درصد کشور در لرستان تولید می شود.

وی اظهار داشت: احداث سد، انجام طرح های آبخوانداری، هدایت آبهای سطحی به منابع زیرزمینی و آبخیزداری مکانیکی و بیولوژیکی باید برای منابع آب و تقویت کشاورزی استان انجام شود که البته تاکنون ساخت سد با توجه به ظرفیت های موجود استان به خوبی صورت نگرفته است.

*س_برچسب‌ها_س*

• وزارت جهاد کشاورزی
• بارندگی
• خشکسالی
• اراضی کشاورزی
• لرستان

*س_پرونده خبری_س*

• بحران خشکسالی در ایران